بررسی وابسته‌های تصویری عناصر فلکی و جانوران در شعر زلالی خوانساری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران (نویسندۀ مسئول)

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.

چکیده

عناصر فلکی و جانوران، پدیده‌هایی هستند که زلالی خوانساری با تکراری گسترده، در شعر خود از آن‌ها بهره گرفته که هرکدام از آن‌ها می‌توانند به‌تنهایی یا هم‌زمان، تصویر مرکزی واقع شوند و پیرامون خود، مجموعه‌ای از تصاویر وابسته به وجود آورند. بر این اساس، این پژوهش با هدف بررسی وابسته‌های تصویری عناصر فلکی و جانوران در شعر زلالی خوانساری انجام شد. در این راستا، نخست ابیات مورد نظر به روش کتابخانه‌ای گردآوری شده و با روش تحلیل کیفی، محتوای متن در سطح بیت بررسی گردیدند و در سه دستۀ وابسته‌های تصویری عناصر فلکی، وابسته‌های تصویری جانوران و وابسته‌های تصویری مشترک عناصر فلکی و جانوران به‌عنوان تصاویر مرکزی جای گرفتند. با توجّه به یافته‌های این پژوهش، وابسته‌های تصویری عناصر فلکی در شعر زلالی خوانساری بر اساس تکراری که در دیوان وی دارند، به‌ترتیب، رنگ، نمایش سخنوری، توصیف زیبایی، تأثیر بر سرنوشت، قدرت، نور و روشنایی، گفتن از می و متعلّقات آن و حرکت چرخشی، وابسته‌های تصویری جانوران به‌ترتیب، انعکاس دانایی، توصیف زیبایی، گفتن از می و متعلّقات آن، میل به آتش، نمایش کینه و حیله، نمایش تیره‌روزی، گفتن از سخنوری، توصیف قدرت و رنگ و وابسته‌های تصویری مشترک میان عناصر فلکی و جانوران به‌ترتیب، توصیف قدرت ممدوح، رنگ، نور و روشنایی، گفتن از سخنوری، توصیف زیبایی و نمایش چرخش و حرکت هستند. همچنین در تصویرسازی‌های وی از عناصر فلکی و جانوران، نوآوری‌هایی دیده می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Visual associations of celestial elements and animals in Zolāli Khānsāri’s poetry

نویسندگان [English]

  • Somayyeh mazharisefat 1
  • Mahindokht Farrukhnia 2
  • Behjat-sadat Hejazi 2
1 PHD student, Persian Language and Literature, University of Shahid Bahonar, Kerman, Iran: Correspondence author
2 Associate Professor, Persian Language and Literature, University of Shahid Bahonar, Kerman, Iran.
چکیده [English]

Celestial elements and animals are among the most frequent phenomena in the poetry of Zolāli Khānsāri, each of which can individually represent a central image or together create a set of visual associations in combination. Accordingly, the present study aimed to investigate the visual associations of celestial elements and animals in Zolāli Khānsāri’s poetry. To achieve this, the verses in question were selected using library method and analyzed via qualitative content analysis at the textual and verse levels. The identified visual associations were placed into three categories; visual associations of celestial elements, visual associations of animals, and common visual associations of celestial elements and animals as central images. The visual associations of celestial elements in Zolāli Khānsāri’s poetry, based on their frequency, are the color, the representation of eloquence, the description of beauty, the influence on fate, the power, the light and illumination, talking about wine and its derivatives, and the rotational movement. The visual associations of animals are the reflection of wisdom, the description of beauty, talking about wine and its derivatives, desire for fire, display of malice and deceit, the representation of misery, representation of eloquence, the description of power, and color. The common visual associations of both celestial elements and animals are the description of praiseworthy power, the color, light and illumination, representation of eloquence, the description of beauty, and displaying the rotation and movement. Innovations can also be seen in his imagery of celestial elements and animals.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Zolāli Khānsāri
  • Indian style
  • celestial elements
  • animals
  • visual associations

مراجع

ـ بساک، حسن و محمّدتقی میرنژاد (1394). انواع تصویرسازی در شعر حافظ بر مبنای اشیا و محیط پیرامون، فصلنامۀ سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال 8، شماره 3، صص 81-94.
ـ بهار، مهرداد (1389)، پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: آگه.
ـ بیات، حسین (1394)، نسبیت زبانی و درک رنگ آسمان در شعر فارسی، فصلنامۀ نقد ادبی، سال 8، شمارۀ 32، صص29-52.
ـ دهمرده، حیدرعلی و سامره شاهگلی (1397)، حکیم زلالی خوانساری و هنر ترکیب‌سازی، مجلۀ جستارهای نوین ادبی، شمارۀ 201، صص 103ـ131.
ـ ذاکری، احمد و فائزه جماران (1390)، حیوانات در آثار سعدی، فصلنامۀ تخصصی زبان و ادبیات فارسی، شمارۀ 6، صص 29ـ56.
ـ رحیمی، امین، سیّده‌زهرا موسوی و مهرداد مروارید (1393)، نمادهای جانوری نفس در متون عرفانی با تکیه بر آثار سنایی، عطّار و مولوی، متن‌پژوهی ادبی، سال 18، شمارۀ 62، صص 147ـ173.
ـ زلالی خوانساری (۱۳۸۵)، کلّیات زلالی خوانساری، تصحیح سعید شفیعیون، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
ـ سرمست، یداللّه، مرتضی حاجی‌مزدارانی و حسین یزدانی (۱۳۹۹) بررسی تشبیه در قصاید زلالی خوانساری، مجلۀ سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، شمارۀ ۵۵، صص۲۴۱ـ۲۶۰.
ـ سلاجقه، پروین (1390)، جستاری در چگونگی کارکرد نمادهای جانوران در اشعار صائب تبریزی و بیدل دهلوی، فصلنامۀ پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شمارۀ 21، صص121ـ140.
- سلدن، رامان (1372)، راهنمای نظریۀ ادبی معاصر، ترجمۀ عبّاس مخبر، تهران: طرح نو.
ـ شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا (1371)، شاعر آینه‌ها، جلد3، تهران: آگاه.
ـ شفیعیون، سعید (1387)، زلالی خوانساری و سبک هندی، جلد1، تهران: سخن.
ـ شمیسا، سیروس (1387)، فرهنگ تلمیحات، جلد2، تهران: میترا.
ـ غلامحسینی، پروین، حمیدرضا قانونی و جهانگیر صفوی (1395)، نماد پرنده در اشعار حمید مصدّق، مجلۀ زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد فسا، سال 7، شمارۀ 1، صص105ـ125.
ـ فتوحی رودمعجنی، محمود (1385)، بلاغت تصویر، تهران: سخن.
ـ فولادی‌سپهر، راضیه و عبّاس ماهیار (1393)، کیفیت تصویرپردازی از احکام نجوم در سخن انوری، دوفصلنامۀ زبان و ادبیات فارسی، سال ٢٢، شمارۀ ٧٦، صص 89 ـ 107.
ـ محمّدی آسیابادی، علی (1387)، هرمنوتیک و نمادپردازی در غزلیات شمس، تهران: سخن.
ـ محمّدیان، عباس. فرحانی‌زاده، مجید (1397)، استعارۀ مفهومی «شادی» در دیوان شمس، فصلنامۀ مطالعات زبانی و بلاغی، سال 9، شمارۀ 18، صص 319-349.
ـ نبی‌لو، علیرضا (1394)، بررسی تصاویر بلبل در ادبیات فارسی، نشریۀ ادب و زبان، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال 18، شمارۀ 37، صص235-262.
ـ نظری‌فر، فاطمه، فاطمه کلاهچیان، محمّدابراهیم مالمیر و غلامرضا سالمیان (1401)، کارکرد معنایی و زیباشناختی بروج فلکی در غزل مولوی، فصلنامۀ مطالعات زبانی و بلاغی، سال 13، شمارۀ 29، صص 303-330.
مطالعات زبانی و بلاغی
دوره 15، شماره 35
خرداد 1403
صفحه 65-98

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار