مناسبات لحن، عنصر پیش‌برنده مرثیه‌های عاشورایی قیصر امین‌پور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سلمان فارسی، کازرون، ایران. (نویسنده مسئول)

2 استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

چکیده

سرودن اشعار عاشورایی به‌عنوان یکی از مظاهر تجلّی عشق به خاندان حضرت محمّد(ص)، به‌ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مورد توجبه بیشتری قرار گرفت و شاعران بسیاری در این زمینه طبع‌آزمایی کردند. از آن میان، به اشعار قیصر امین‌پور به‌عنوان یکی از شاعران این جریان، بسیار توجبه شد. در سروده‌های عاشورایی او، زبانی صمیمی و کلامی گرم، همراه با صراحتی که در دیگر سروده‌هایش دیده می‌شود، جریان دارد. در پژوهش حاضر، عنصر لحن، با وجوه و اَنحایی که موجب انتقال صمیمانه و غیرمستقیم پیام حزن و اندوه می‌شود، مورد مطالعه و تحلیل قرار گرفت. باتوجه ‌به اهمیت آن در انتقال پیام ضمنی متن، روشن شد که شاعر در انتخاب قالب، جانب لحن و موضوعیت شعر را رعایت کرده است. برای انتخاب وزن عروضی، به ریتم و تناسب آن با فضای غمگنانۀ شعر نظر داشته و موسیقی قافیه و ردیف و اشتراک آوایی این دو را به‌عنوان اصلی مهم، جهت همسویی با خاطر مخاطب، به کار بسته است. همچنین از صور خیال، به‌ویژه استعاره، در خلال سروده‌های عاشورایی، برای تصویر و ترسیم مناظر شعر بهره گرفته و موسیقی اصوات و جادوی مجاورت حروف را به‌عنوان اسلوبی برای تأثیرگذاری بیشتر حالت تراژیک شعرش به کار برده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Tone, the driving force in Qaisar Aminpour's Ashura Elegies

نویسندگان [English]

  • Seyed Mehdi Mousavi nia 1
  • Gholamreza Kafi 2
1 PhD Student of Persian Language and Literature, Salman Farsi University, Kazeroon, Iran: Corresponding Author
2 Professor of Persian Language and Literature, Shiraz University, Shiraz, Iran.
چکیده [English]

Elegy has always been a popular genre, especially in poetry. This type of composition, due to its special subject matter, has special features and crafts to convey the message and relate to the audience. Composing poetry about Ashura, as one of the manifestations of love for the family of Prophet Mohammad (PBUH), has especially has received more attention after the victory of the Islamic Revolution, and many poets have experimented in this field. In this relation, the poems of Qaisar Aminpour as one of the poets of this group received much attention. In his Ashura poems, a cherishing and warm verbal language flows along with the clarity that can be seen in his other poems. In the present study, the element of tone was studied with respect to the sincere and indirect transmission of the message of sorrow and grief. Considering its importance in conveying the implicit message of the text, it was revealed that the poet has observed the tone and subject matter of the poem in choosing the form. He has considered the rhythm and its propriety with the sad atmosphere of the poem in order to choose the metrical pattern. He has also used rhyme and rhythm and their phonetic compatibility as an important principle to align with the audience. Aminpour has also made use of figurative language, especially metaphors to depict the poetic landscapes the musicality of sounds and the magic of the proximity and contiguity of letters as a style to create a more emphatic tragic tone in Ashura poems.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qaisar Aminpour
  • Ashura elegies
  • tone
  • music
  • imagery
ـ ابرمز، ام، اچ (1384)، فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی، ترجمۀ سعید سبزیان، چ7، تهران: رهنما.
ـ احمدی، بابک (1380)، ساختار و تأویل متن، تهران :مرکز.
ـ امیری، مرتضی (1381)، شاعر بیضمیمه، مجلۀ شعر، دورۀ 10، شمارۀ 30، ص 32.
ـ امین‌پور، قیصر (1377)، آینه‌های ناگهان، تهران: افق.
ـ امین‌پور، قیصر  (1387)، منظومۀ ظهر روز دهم، تهران: سروش.
ـ امین‌پور، قیصر (1387)، دستور زبان عشق، چ8، تهران: مروارید.
ـ امین‌پور، قیصر  (1392)، تنفّس صبح، چ7، تهران: سروش.
ـ امین‌پور، قیصر  (1400)، گل‌ها همه آفتابگردانند، چ17، تهران: مروارید.
ـ امین‌پور، قیصر  (1400)، گزینۀ اشعار، چ30، تهران: مروارید.
ـ انصاری، نرگس (1389)، عاشورا در آیینۀ شعر معاصر، تهران: مجتمع فرهنگی عاشورا.
ـ انوشه، حسن (1381)، فرهنگ‌نامۀ ادب فارسی، گزیدۀ اصطلاحات ادب فارسی، دانشنامۀ ادب فارسی، ج2، چ2، تهران :وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ـ باختین، میخائیل (1395)، پرسش‌های بوطیقای داستایوفسکی، ترجمۀ سعید صلح‌جو، چ1، تهران: نیلوفر.
ـ حق­شناس، علی‌محمّد (1370)، مقالات ادبی ـ زبان­شناختی، تهران: نیلوفر.
- الراغب الأصفهانی،حسین‌بن‌محمّد (1412ق)،المفردات فی غریب القرآن، تحقیق داودی و صفوان عدنان، بیروت :دارالقلم و الدارالشامیه.
ـ سپهر کاشانی، محمّدتقی (1272ق)، براهین العجم، چاپ سنگی.
ـ سیف، عبدالرّضا، محمّدعلی مؤذّنی و علی‌اصغر فراز (1399)، اقسام قافیه و ردیف در غزل‌های عراقی و نقش موسیقایی آن، فصلنامۀ مطالعات زبانی و بلاغی، سال 11، شمارۀ 22، صص 251-272.
ـ شفیعی کدکنی، محمدرضا (1373)، موسیقی شعر، چ10، تهران: آگاه.
ـ شفیعی کدکنی، محمدرضا (1396)، رستاخیز کلمات، چ4، تهران: سخن.
- شکارسری، حمیدرضا (1381)، شعر و اندیشه و تکنیک، نگاهی به شعر قیصر امین‌پور در زمینۀ دفاع مقدّس، مجلۀ شعر، دورۀ 10، شمارۀ 30، ص 33.
ـ شمیسا، سیروس (1383)، نقدادبی، چ14، تهران :فردوس.
ـ طبری، محمّدبن‌جریر (بی‌تا)، تاریخ الرسل و الملوک، ج16، قم: کتابخانۀ دیجیتال مرکز آموزش الکترونیک.
- فیّاض‌منش،پرند (1384)، نگاهی دیگر به موسیقی شعر و پیوند آن با موضوع، تخیّل و احساسات شاعرانه، دوفصلنامۀ پژوهش زبان وادبیات فارسی، دورۀ جدید، شمارۀ 4، صص 163ـ186.
ـ عمران‌پور، محمّدرضا (1384)، عوامل «ایجاد»، «تغییر و تنوّع» و «نقش» لحن در شعر، فصلنامۀ پژوهش‌های ادبی، شمارۀ 9 و 10، صص 127ـ 150.
ـ قزوینی خطیب، محمّدبن‌عبدالرحمن (1393)، شروح التلخیص، ج4، قم: کتابخانۀ تخصصی حجّ و زیارت.
ـ قزوینی خطیب، محمّدبن‌عبدالرحمن (1389)، شرح منظومۀ ظهر. تهران: مجتمع فرهنگی عاشورا.
ـ محدّثی، جواد (1382)، بازتاب اندیشۀ سیاسی عاشورا در شعر معاصر، مجلۀ­ حکومت اسلامی، شمارۀ 27، صص 375-395.
- محقّق سبزواری، جواد، حسین یزدانی، علی پدرام میزایی و فاطمه کوپا (1399)، کارکرد موسیقی شعر در حکایت شیخ صنعان، فصلنامۀ مطالعات زبانی و بلاغی، سال 11، شمارۀ 22، صص 395ـ414.