بررسی تطبیقی حس‌آمیزی در «سقط‌الزند» معری و دیوان شوریده شیرازی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد از دانشگاه زابل

2 استادیار دانشگاه زابل

چکیده

آرایه‌های بلاغی موجب جذابیت اثر ادبی می‌شود و موسیقی دل‌نشینی به کلام می‌بخشد. حس‌آمیزی که از جمله این آرایه‌هاست، به تلفیق دو یا چند حس اطلاق می‌شود؛ به‌گونه‌ای که با ایجاد موسیقی معنوی به تأثیر سخن می‌افزاید. این تعبیر را نخست در قرن نوزدهم شارل بودلر (1867-1821 م) مطرح کرد.وی حس‌آمیزی را در 9 ترکیب جای داد و برای هریک اصول خاصی مطرح کرد. پژوهش حاضر با تکیه ‌بر روش توصیفی- تحلیلیتلاش می‌کند انواع حس‌آمیزی بودلر را در شعر دو شاعر نابینای عربی و فارسی، ابوالعلاء معری (۹۳۷-۱۰۵۷ م) و شوریده شیرازی (1857- 1927 م) تحلیل کند؛ با این هدف که زیبایی‌های شعر نابینایان- که از تخیلی عمیق نشأت می‌گیرد- تبیین شود. نتایج پژوهش بیانگر این است که هر دو شاعر می‌کوشند در پیوند میان حواس، تصاویر مربوط به حس بینایی، به‌ویژه حس بینایی- بساوایی را برجسته کنند تا با این کار نقص جسمانی خود را از نظر خواننده پنهان نمایند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Comparative Investigation of Synesthesia in “Sight al-Zand” by AbulʿAla Al-MaʿarriAnd the Poetical Works of Shoorideh-E-Shirazi

نویسندگان [English]

  • Javad Gholamalizadeh 1
  • Abdolbaset Arab Yosefabadi 2
  • Reza Asghari 2
1 Zabol University
2 Zabol University
چکیده [English]

Rhetorical devices make literary works attractive and endow words with pleasant rhythm. Synesthesia, one of these devices, is applied to the combination of two or more senses in a way that increases words effect through creating spiritual rhythm. The concept was firstly introduced by Charles Baudelaire (1821-1876) in the nineteenth century. He divided synesthesia into 9 combinations and suggested specific principles per combination. Analyzing diverse types of Baudelaire synesthesia in the works of two Arabic and Persian blind poets, Abul Ala Al-Maarri (937-1057) and Shoorideh-Shirazi (1857-1927), using a descriptive-analytical method, the present study aims to demonstrate the beauty in blind poets’ poems which results from deep imagination. The results indicate that both poets seek to highlight images related to sight, especially sight-touch sense, in the combination of senses so that they can hide their disability from readers’ views.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Spiritual music
  • synesthesia
  • Abul Ala Al-Maarri
  • Shoorideh-e-Shirazi
-   إبراهیم، صاحب‌خلیل (۲۰۰۰ م)، الصورةالسمعیةفیالشعرالعربیقبلالإسلام، ط 1، دمشق: اتحاد کتاب العرب.
-   أبوجحجوح، خضر محمد (۲۰۱۰ م)، البنیةالفنیةفیشعرکمالأحمدغنیم، الجامعة الإسلامیة بغزة: رسالة الماجستیر.
-   انوشیروانی، علیرضا (1389 ش)، ضرورت ادبیات تطبیقی در ایران، ادبیات تطبیقی، دور 1، شماره 1، صص: 7-38.
-   بدوی، عبده (2000 م)، دراسات فی النص الشعری العباسی، ط 2، القاهرة: دارقباء.
-   الجنابی، أحمد نصیف (لاتا)، فیالرؤیاالشعریةالمعاصرة. ط 1، بغداد: وزارة الإعلام.
-   حبیبی، محمد بن حمود  (۱۴۱۵ ق)، الاتجاهالابتداعیفیالشعرالسعودیالحدیثإلیبدایة التسعینیاتالهجریة:دراسةموضوعیةوفنی،  جامعة أم القری:  رسالة الماجستیر.
-   حسین، طه (1991 م)، من تاریخ الأدب العربی: العصر العباسی الأول. ط 5. بیروت: دارالعلم للملایین.
-   حسین‌خیاط، عفاف‌إبراهیم (۲۰۱۲ م)، رثاءالأبفیالشعرالعربیالحدیث، جامعة أم‌القری: رسالة الماجستیر.
-   حسینی، زاهد (1380 ش)، روان‌شناسی و آموزش‌وپرورش کودکان و نوجوانان دارای ضایعه بینایی، مشهد: آستان قدس.
-   الخطیب، عبدالکریم (1399 ق)، «رهین المحبسین: أبوالعلاء المعری فی مواجهة الاتهام بالإلحاد و الزندقة»، الوعی الإسلامی، ع 31. صص 47-83.
-   رمزی، إسحاق (1946 م)، علم النفس الفردی، ط 2، مصر: دارالمعارف.
-   روس، أشیل (1961 م)، رحلة فی عالم النور، ترجمة: عبد الحمید یونس، ط 1، مصر: دارالمعرفة.
-   السقطی، رسمیة‌موسی، (1966 م)، أثر کف‌البصر علی الصورة عند أبی‌العلاء المعری، بغداد: أسعد.
-   شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1368 ش)، موسیقی شعر، چ 2، تهران: آگاه.
-   شفیعی‌کدکنی، محمدرضا، (1386 ش)، زمینه اجتماعی شعر فارسی، چ 1، تهران: اختران زمانه.
-   شهیم، سیما (1381 ش)، بررسی مهارت اجتماعی در گروهی از دانش‌آموزان نابینا ازنظر معلمان»، روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران، دوره 32، شماره 1، صص 121-139.
-   شوریدة‌شیرازی، محمدتقی (1388 ش)، کلیات، تحقیق: فصیحی، خسرو، چ 1، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران.
-   صادقی نژاد، مهدی (1368 ش)، اصول آموزش‌وپرورش نابینایان، چ 1، تهران: مرکز تربیت‌معلم بلال حبشی.
-   فارس، الزهر (2005 م)، الصورةالفنیةفیشعرعثمانلوصیف، جامعة قسنطینة: رسالة الماجستیر.
-   فاروق‌الطباع، عمر (1998 م)، شرح دیوان سقط‌الزند، ط 1، بیروت: دارالأرقم.
-   فتحی‌رمضان، أحمد (2007 م)، «بلاغةتراسلالحواسفیالقرآنالکریم»، مجلة جامعة الموصل، ج 14، ع 1. صص 1-16.
-   فصیحی، فرشته، (1382 ش)، زندگی‌نامه شوریده شیرازی، 28/04/1394: www.shouridehshirazi.com
-   نکوهمت، احمد (1357 ش)، شوریده شاعر روشن‌دل فارسی، ادبیات و زبان‌ها، شماره 250 و 251، سس 45-48.
-   کمال، علی (1985 م)، النفس والحبس فی الحیاةالإنسانیة، ط 2، لندن: دار واسط.
-   المحاسنی زکی (1947 م)، أبوالعلاء ناقد المجتمع، ط 1، القاهرة: دارالفکر العربی.
-   المعری، أبوالعلاء (1957 م)، سقط‌الزند، ط 3، بیروت: دار صادر.
-   النجاتی، محمد عثمان (1980 م)، الإدراک الحسی عند ابن‌سینا، بیروت: دار الشروق.
-   هالاهان، دانیل (1378 ش)، کودکان استثنائی: مقدمه‌ای بر آموزش‌های ویژه، چ 2. مشهد: آستان قدس.
- هانری، پییر (1341 ش)، زندگی کوران، ترجمه: احمد شیمی. چ 1، تهران: مؤسسه مطبوعات علمی.
هادی، رو‌ح‌الله (۱۳۷۶ ش)، آرایه‌هایادبی، چ 1، تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی.
هلال، محمد غنیمی (۱۹۷۳ م)، النقدالأدبیالحدیث، ط 2،  القاهرة: دارالنهضة.
الوصیفی، عبدالرحمن محمد (2008 م)، تراسل‌الحواس فی الشعر العربی القدیم، دمشق: منشورات الهیئة العامة السوریة للکتاب.
- وهبة، مجدی، مهندس، کامل (1977 م)، معجم مصطلحات العربیة فی اللغة والأدب، ط 1، بیروت: مکتبة لبنان.
-Allen, Graham. (2000).Intertextuality. London: Routledge.
-Remak, Henry. (1961). Comparative Literature: It’s Definition and Function. Comparative Literature: Method and Perspective.Edited by Newton Phelps.Stallknecht and Horst Fernz. Carbondal: Illinois University Press, p.p:3-37
-Keller, H. (1908).The world I live in. new York: The century cor.