تحلیل کنش‌گری زن در رمان بازگشت اثر گلی ترقی در چارچوب نظریۀ نقش‌گرایی هلیدی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد ادبیات روایی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه کوثر بجنورد، بجنورد، ایران.

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کوثر بجنورد، بجنورد ایران. (نویسندة مسئول)

3 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه کوثر بجنورد، بجنورد، ایران.

چکیده

زبان‌شناسی نقش‌گرایی، از گرایش‌های زبان‌شناسی نظری است که بر نقش اجتماعی و بافتی زبان تأکید می‌کند. نظریۀ نقش‌گرای مایکل هلیدی با تأکید بر فرانقش اندیشگانی، بینافردی و متنی کلام به واکاوی لایه‌های زیرین متن می‌پردازد. در پژوهش پیش‌روی، رمان بازگشت گلی ترقّی با نگاهی انتقادی و بر پایۀ نظریۀ نقش‌گرایی هلیدی و از منظر فرانقش اندیشگانی بررسی و فرایندهای فعلی به‌کاررفته در آن تبیین شده ‌است و بدین‌گونه، بسامد و کاربرد هرکدام از فرایندها مشخّص می‌شود. پرسش اصلی پژوهش حاضر، بررسی بسامد و نوع کاربرد هریک از فرایندهای فعلی است تا نشان دهد این کاربرد فرایندهای فعلی چگونه در متن رمان منعکس شده‌اند. در واقع، هدف این پژوهش، بررسی کاربرد فرایندهای فرانقش اندیشگانی در شکل‌دهی به نظام معنایی زبان و چگونگی بازنمایی آن در بافت اجتماعی و فرهنگی در متن رمان است. بررسی فرایندهای ذهنی شخصیت اصلی رمان که در افعالی مانند اندیشیدن، فکرکردن، حس‌کردن، دیدن و... نمود یافته، دلالت بر نوعی احساس سرخوردگی شخصیت اصلی رمان دارد که به وجه وجودی شخصیتش تشخّص می‌بخشد. فرایندهای رفتاری در افعالی مانند خواب‌دیدن، خواستن، تصمیم‌گرفتن و... بر فعال بودن شخصیت او دلالت دارد. فرایند مادّی که در افعالی مانند خریدن، فروختن، نوشتن، رفتن و... نمود یافته، بر پویایی این شخصیت دلالت دارد. همچنین فرایندهای مادّی و پس از آن، فرایندهای رفتاری، بسامد بیشتر و ذهنی، بسامد کمتر دارد. سیر فرایندها نیز از ذهنی به مادّی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An analysis of women’s activism in Goli Taraqi’s The Return within the framework of Halliday's functional linguistics

نویسندگان [English]

  • Safoora Entezari 1
  • Ebrahim Kanani 2
  • Fatemeh Zamani 3
1 Master's student of Narrative Literature, Department Faculty of Humanities, Kosar University of Bojnord, Bojnord, Iran.
2 Associate Professor of Persian Language and Literature, Department Faculty of Humanities, University of Kosar, Bojnord, Bojnord, Iran: Correspondence author
3 Assistant Professor of Persian Language and Literature, Department Faculty of Humanities, Kosar University of Bojnord, Bojnord, Iran.
چکیده [English]

Functional linguistics is one of the theoretical linguistic trends, which emphasizes the social and contextual role of language. Michael Halliday's theory of functional linguistics analyzes words by penetrating the inner layers of the text by focusing on ideational, interpersonal and textual trans-roles. In the present research, Goli Taraqi‌'s novel, The Return (Bāzgasht), has been examined based on the theory of Halliday's functional linguistics and from the perspective of Ideational Metafunctions to explain verb processes and determine the frequency and application of each process. The main question of the research is to examine the frequency and type of application of each of the verb processes to show how these processes are reflected in the text of the novel. In fact, the purpose of the research is to investigate the role of ideational trans-role processes in shaping the semantic system of language and how it is represented in the social and cultural context of the novel. Examining the mental processes of the novel's main character, which is manifested in verbs such as thinking, feeling, seeing, etc., indicates frustrations and mental tensions of a passive woman who tries to identify the existential aspect of her character. Behavioral processes in verbs such as dreaming, wanting, making a decision, etc. indicate a change in her attitude. The material process expressed in verbs such as buying, selling, writing, going, etc., implies a change of attitude and recovery of independent female identity. Also, material and then behavioral processes have a higher frequency than mental processes. The course of the processes is also from the mental to the material.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Michael Halliday
  • functional linguistics
  • ideational metafunction
  • women's activism
  • Goli Taraqi
  • The Return

مراجع

-­ آقاگل‌زاده، فردوس (1384)، کاربرد آموزه‌های زبان‌شناسی نقش‌گرا در تجزیه و تحلیل متون ادبی، نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، دورۀ 38، شمارۀ 2، صص 1-12.
- پهلوان‌نژاد محمّدرضا و فائزه وزیرنژاد (1388)، بررسی سبکی چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم با رویکرد فرانقش میان‌فردی نظریۀ نقش‌گرایی، ادب‌پژوهی، دورۀ 3، شمارۀ 7 و 8، صص 51-77. 
- ترقّی، گلی (1397)، بازگشت، تهران: نیلوفر.
- حرّی، ابوالفضل (1389)، همبستگی سطوح روایت و فراکارکردهای هلیدی در داستان حسنک وزیر، ادب‌پژوهی، سال 4، شمارۀ 12، صص 69-87.
- دبیرمقدّم، محمّد (1386)، زبان‌شناسی نظری؛ پیدایش و تکوین دستور زایشی، ویراست دوم، تهران: سمت.
- سلطانی، سیدعلی‌اصغر (1397)، قدرت، گفتمان و زبان (سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی)، تهران: نشر نی.
- صفایی، مژگان، سید‌محمّد‌رضا عادل و محمود رمضان‌زاده‌لک (1396)، بررسی و تحلیل فرانقش‌های اندیشگانی در شعر کسی که مثل هیچ کس نیست فروغ فرّخزاد در چارچوب نظریۀ نقش‌گرای هلیدی، شعرپژوهی (بوستان ادب)، سال 9، شمارۀ 2، صص 117-140.
- غلامحسین‌زاده، غلامحسین، قدرت‌الله طاهری و سارا حسینی (1391)، سیر ادبیات زنان در ایران از ابتدای مشروطه تا پایان دهۀ هشتاد، تاریخ ادبیات، دورۀ 5، شمارۀ 2، صص 199-212.
- فاولر، راجر (1396)، زبان‌شناسی و رمان، ترجمۀ محمّد غفاری، ویراست دوم، تهران: نشر نی.
- فرکلاف، نورمن (1389)، تحلیل انتقادی گفتمان، ترجمۀ گروه مترجمان، تهران: دفتر مطالعات و توسعۀ رسانه‌ها، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- کنعانی، ابراهیم، صفورا انتظاری (1401)، تحلیل گفتمان انتقادی رمان رؤیای تبّت بر پایة الگوی ون ‌لیوون، فصلنامۀ مطالعات زبانی و بلاغی، سال 13، شمارۀ 29، صص 219-240.
- مهاجر، مهران و محمّد نبوی (1376)، به سوی زبان‌شناسی شعر: رهیافتی نقش‌گرا، تهران: مرکز.
- هلیدی، مایکل و رقیه حسن (1393)، زبان، بافت و متن؛ جنبه‌هایی از زبان در چشم‌اندازی اجتماعی-نشانه‌شناختی، ترجمۀ مجتبی منشی‌زاده و طاهره ایشانی، تهران: علمی.
-Eggins, Suzanne (2007), An introduction to systemic functional Linguistics, Reprinted New York.
-Halliday.M. A. K (1985), Dimensions of Discourse Analysis: Grammar, in (ed.) Teun A. Van Dijk, Hand book of Discourse Analysis, Vol. 2, Dimensions of Discourse, Academic Press.
-Halliday, M. A. K. (2002), on language ang Linguistics, edited by Jonathan Webster. London.
-Hasan, Rugaiya (1985), Linguistics, Language and Verbal Art, Deakin University Press.
-Thompson, G. (2014), Introducing functional grammar, London: Routledge.
مطالعات زبانی و بلاغی
دوره 15، شماره 35
خرداد 1403
صفحه 99-126

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار