فراهنجاری در شعر مشفق کاشانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سیستان و بلوچستان

2 دانش آموخته دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سیستان و بلوچستان (نویسندة مسئول)

چکیده

آشنایی‌زدایی تکنیکی هنری است که به معنای فراتر رفتن از زبان معیار و به منظور القای لذت درک و دریافت به مخاطب صورت می‌پذیرد و خود به دو نوع، معنایی (که به بررسی استعاره، مجاز، کنایه و حس‌آمیزی می‌پردازد) و ترکیبی (که متن را در سطح واژگانی، نحوی، آوایی، نوشتاری، سبکی و گویشی مورد واکاوی قرار می‌دهد) تقسیم می‌شود. این تکنیک هنری در نثر و شعر و حوزة ادبی و معنا و ترکیب رخ می دهد؛ به گونه ای که مخاطب با برجسته سازی، مخاطب را تحت تاثیر قرار می دهد . فراهنجاری در شعر عباس کی­منش، ملقب به مشفق کاشانی، شاعر آیینی و انقلابی معاصرهم دیده می شود؛ لذا این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با هدف تحلیل مولفه­های هنجارگریزی در شعر وی در پی پاسخ به این سوال اساسی است که هنجار گریزی یا فراهنجاری در چه حوزه ای از شعر این شاعر جلوه­گر شده است، با بررسی مولفه­هایی چون هنجار گریزی واژگانی، معنایی، نحوی، باستانی و سبکی و مواردی از این دست، بر اساس نظریه جفری لیچ انجام گرفته است. نتیجه اینکه شعر مشفق کاشانی را می­توان آیینه تمام نمایی از زیبایی­ها و ابداعات هنری دانست که پر بسامد ترین مولفة فراهنجاری در شعر او نیز در حوزه معنا رخ داده است و مخاطب در لابلای این زیبایی­ها و ابداعات و فراهنجاری­های واژگانی و نحوی و دیگر مولفه­هایی که از بسامد کمتری در شعر او برخوردارند، به معنا و منظور شاعر پی می­برد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Deviation in the Poetry of Mushfiq Kāshānī

نویسندگان [English]

  • Mrayam Khalili Jahantigh 1
  • Tara Mohammadi 2
1 professor of Persian language and literature, Sistan&Balochestan, Zahedan, Iran: Correspondence author
2 PHD, Persian Language and Literature, University of Sistan&Balochestan, Zahedan, Iran: Correspondence author
چکیده [English]

: Deviation in art refers to going beyond the conventional language in order to evoke a sense of pleasure, perception, and understanding in the recipient. It can be classified as semantic deviation (which explores metaphor, metonymy, irony and synesthesia) and combinative deviation (which examines the textual elements such as vocabulary, syntax, phonetics, writing style, and dialect). This artistic technique is found in both prose and poetry, aiming to captivate the audience through highlighting certain aspects. Poetic deviation is evident in the poetry of Abbās Keymanish, known as Mushfiq Kāshānī, a contemporary religious and revolutionary poet. As such, this research employs a descriptive-analytical approach to investigate the components of deviance in his poetry and explore his poetic deviations. In so doing, the study examines linguistic, semantic, syntactic, archaic, and stylistic elements of deviation according to Geoffrey Leech's theory. The findings reveal that Mushfiq Kāshānī's poetry can be considered a comprehensive reflection of artistic beauty and innovation, with the most frequent component of deviation occurring in the realm of meaning. The audience understand the poet's intended meaning beneath these aesthetic qualities, linguistic and syntactic deviations, and other components that are less frequent in his poetry.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mushfiq Kāshānī
  • Geoffrey Leech's theory
  • deviation
  • meaning and combination
- احمدی، بابک (1377)، آفرینش و آزادی، تهران: مرکز.
-­ حسن‌لی، کاووس (1383)، گونه‌های نوآوری در شعر معاصر ایران، چ1، تهران: ثالث.
- حق‌شناس، علی‌محمّد (1382)، زبان و ادبیات فارسی در گذرگاه سنّت و مدرنیته، تهران: آگه.
 - خلیلی جهان‌تیغ، مریم (1380)، سیب باغ جان، تهران: سخن.
- دزفولیان، کاظم و علی عبّاسی (1384)، بهبود زبان فارسی از منظر ادبی، پژوهش‌نامۀ علوم انسانی، شمارۀ 46 و 45.
- روبینز، آر. اچ. (1370)، تاریخ مختصر زبان‌شناسی، ترجمۀ علی‌محمّد حق‌شناس، تهران: نشر مرکز.
- روحانی، مسعود و محمّد عنایتی قادیکلایی (1388)، بررسی هنجارگریزی در شعر شفیعی کدکنی (م. سرشک)، پژوهش‌نامۀ زبان و ادب فارسی (گوهر گویا)، شمارۀ 3، صص 63-90.
- روزت. ای (1371)، روان‌شناسی تخیّل، ترجمۀ اصغر الهی و پروانه میلانی، تهران: گوتنبرگ.
- ساسانی، فرهاد (1384)، بررسی ویژگیهای سبکی کویر شریعتی، پژوهش‌نامۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی، شمارۀ 45 و 46.
- سجودی، فرزان (1377)، هنجارگریزی در شعر سهراب، کیهان فرهنگی، شمارۀ 142.
- سلاجقه، پروین (1387)، امیرزادۀ کاشی‌ها، تهران: مروارید.
- سلدن، رامان و پیت ویدوسون (1384)، راهنمای نظریۀ ادبی معاصر، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: طرح نو.
- شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1387)، شاعر آینه‌ها، تهران: آگاه.
- شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1370)، موسیقی شعر، چ3، تهران، آگاه.
 - شمیسا، سیروس (1380)،کلّیات سبکشناسی، چ6، تهران: فردوس.
- صفوی، کورش (1373)، از زبانشناسی به ادبیات، ج1، تهران: چشمه.
- علوی مقدّم، مهیار (1377)، نظریه­های نقد ادبی معاصر، تهران: سمت.
- فروغ، صهبا (1384)، برجستهسازی واژه و ترکیب در شعر اخوان، پژوهش‌نامۀ علوم انسانی، سال 1، شمارۀ 46 و 45.
- مشفق کاشانی (1372)، آینۀ خیال، چ1، تهران: کیهان.
- مشفق کاشانی (1348ب)، سرود زندگی، تهران: مصور.
- مشفق کاشانی (1384)، هفت ‌بند التهاب، چ1، قم: نسیم حیات.
- مشفق کاشانی  (1348الف)، شراب آفتاب، تهران: زوّار.
- مشفق کاشانی  (1365)، آذرخش، چ1، تهرا: کیهان.
- مشفق کاشانی (1392)، به رنگ آینه، چ1، تهران:وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- مشفق کاشانی (1388ب)، بهشت گمشده، ج1، چ1، تهران: انجمن قلم ایران.
- مشفق کاشانی (1388الف)، دیباچۀ تقدیر، ج3، چ1، تهران: انجمن قلم ایران.
-مشفق کاشانی  (1382)، سیرنگ، چ1، تهران: فرهنگ‌گستر.
-مشفق کاشانی  (1390)، صلای غم، چ5، تهران: فصل پنجم.
- مشفق کاشانی (1378)، فراز مسند خورشید، گزینۀ غزل مشفق کاشانی، به انتخاب سعید نیاز کرمانی، چ1، تهران: پیام.
- مشفق کاشانی (1388ج)، نفس نسترن، چ1، تهران: انجمن قلم ایران.
- مشفق کاشانی (1381)، شب همه شب، چ1، تهران: دارینوش.
- مشفق کاشانی (1386)، اوج پرواز، چ1، تهران: اطّلاعات.
- مشهدی، محمّدامیر و پروانه مهرسرشتان (1401)، برجسته‌سازی ادبی جفت واژگان (مشابه) در خسرو و شیرین نظامی، فصلنامۀ مطالعات زبانی و بلاغی، سال 13، شماره 30.
- هاوکس، ترنس (1380)، استعاره، ترجمۀ فرزانه طاهری، چ2، تهران: مرکز.
- یوسفی‌پور کرمانی، پوران و همکاران (1401)، آشنایی‌زدایی زبانی و بلاغی در شعر حسین پناهی، فصلنامۀ مطالعات زبانی و بلاغی، سال 13، شمارۀ 28.
- Simpson, Paul. (1997), Language Through Literature: An Introduction, London & New York: Routledge.
- Leech, G. N. (1969), A Linguistic Guide to English Poetry, New York: Longman.