تحلیل تطبیقی و ژانرشناختی رمان‌های غنایی کریستین و کید و به سوی فانوس دریایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)

3 استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

چکیده

هدف این پژوهش تشخیص معیارهای ژانرشناختی رمان‌های غنایی کریستین و کید نوشتۀ هوشنگ گلشیری و به سوی فانوس دریایی نوشتۀ ویرجینیا وولف، با تکیه بر دیدگاه ادبیات تطبیقی است. روش پژوهش نیز از نوع توصیفی- تحلیلی و متکی بر منابع کتابخانه‌ای است. در این مسیر، ویژگی‌های اصلی شعر غنایی که خاستگاه ژانر غنایی است، با آراء رالف فریدمن تطبیق داده شده‌است. وی آغازگر بحث رمان غنایی در ادبیات جهان است. از سوی دیگر، پنج عامل ژانرشناختی درون‌متنی و برون‌متنی رمان درنظر گرفته شده‌است؛ یعنی ویژگی‌های فرمی و محتوایی (محتوا، پیرنگ و طرح، راوی و زاویۀ دید، شخصیت و شخصیت‌پردازی، زبان و لحن و صحنه)، نسبت اثر با گفتمان‌ها، کارکرد بیرونی اثر و مخاطب. نتایج حاصل از بررسی عوامل ژانرشناختی با مؤلفه‌های ژانر غنایی سنجیده شده‌است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که رمان‌های مذکور از نوع غنایی هستند. تحلیل ژانرشناختی این رمان‌ها نیز چنین است: ویژگی‌های فرمی و محتوایی در خدمت مؤلفه‌های غنایی (درون‌نگری و برجسته‌سازی) است؛ با رمان‌های روان‌شناختی و جریان سیال ذهن تناسب دارند؛ گفتمان مدرنیسم بر آن‌ها غالب است؛ در دوره‌هایی که بر اثر خفقان سیاسی- اجتماعی یا بر اثر ثبات سیاسی- اجتماعی و عبور از نیازهای اولیۀ زندگی، نویسندگان به درون‌نگری روی می‌آورند، امکان رواج بیشتری دارند؛ کارکرد بیرونی فردی و هنری دارند؛ خوانندۀ آن‌ها فعال است و با شخصیت همذات‌پنداری درونی می‌کند. با توجه به این نتایج، جایگاه ژانرشناختی دو رمان غنایی داخلی و خارجی شفاف شده‌است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Comparative Genre Analysis of Lyrical Novels: Christian and Kid and To the Lighthouse

نویسندگان [English]

  • Parnian Zarepoor 1
  • Najmeh Dorri 2
  • Gholamhosein Gholamhoseinzade 3
1 Ph.D. in Persian language and literature, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
2 Associate Professor of Persian Language and Literature, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
3 Professor of PersianLanguage and Literature, Tarbiat modares University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

This research aims at identifying the criteria of genre analysis in lyrical novels, specifically a comparative study of Christian and Kid by Houshang Golshiri and To the Lighthouse by Virginia Woolf. This is a descriptive-analytical research based on library resources. In this process, the main features of lyrical poetry, as the origin of the lyrical genre, have been compared based on theories proposed by Ralph Freedman, who initiated the discussion on lyrical novel in world literature. In this regard, five intratextual and extratextual genre analysis factors of the novel have been considered: formal and content-related factors (content, color and plot, narrator and point of view, character and characterization, language and tone, and scene), the relationship of the work with discourses, external function of the work, and audience. The results of examining genre analysis factors have been measured with the components of the lyrical genre. According to the research findings, the aforementioned novels belong to the lyrical genre. The genre analysis of these novels reveals the following: formal and content-related features serve the lyrical components (introspection and highlighting); they correspond with psychological novels and the stream of consciousness; modernist discourse predominantly prevails in them. During periods of sociopolitical turmoil or time of stability and overcoming basic life needs, the works whose authors tend to introspect, are more prevalent. They have individual and artistic external functions; their readers are active and engaged in internal identification with the character. Accordingly, the position of genre analysis of the two Persian and English lyrical novels becomes clear.

کلیدواژه‌ها [English]

  • lyrical novel
  • lyrical genre
  • Ralph Friedman
  • Christine and Kid
  • To the lighthouse
  • - آلوت، میریام فاریس (1380)، رمان به روایت رمان‌نویسان، ترجمۀ علی‌محمد حق‌شناس، چاپ دوم، تهران: مرکز.

    - احمدی، بابک (1387)، حقیقت و زیبایی درس‌های فلسفه‌ی هنر، چاپ پانزدهم، تهران: مرکز.

    - انوشیروانی، علیرضا (1386)، مقدمه بر «چشم‌انداز تاریخی ادبیات تطبیقی» فرانسوا یوست، ترجمۀ علیرضا انوشیروانی، ادبیات تطبیقی جیرفت، ش 3، صص 37-60.

    - انوشیروانی، علیرضا 1389)، ضرورت ادبیات تطبیقی در ایران، ادبیات تطبیقی (ویژه‌نامۀ نامۀ فرهنگستان)، دوره اول، ش 6، صص 6-38.

    - بروستر، اسکات (1395)، شعر غنایی، ترجمۀ رحیم کوشش، تهران: سبزان.

    - پاینده، حسین (1394)، گفتمان نقد: مقالاتی در نقد ادبی، چاپ سوم، تهران: نیلوفر.

    - پاینده، حسین (1395)، داستان کوتاه در ایران (داستان‌های مدرن)، ج دوم، چاپ سوم، تهران: نیلوفر.

    - پورنامداریان، تقی (1384)، در سایۀ آفتاب، چاپ دوم، تهران: سخن.

    - پورنامداریان، تقی (1386)، انواع ادبی در شعر فارسی، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه قم، سال اول، ش 3، صص 7-22.

    - تراویک، باکنر (1376)، تاریخ ادبیات جهان، ج دوم، ترجمۀ عربعلی رضائی، تهران: فرزان.

    - تسلیمی، علی (1393)، گزاره‌هایی در ادبیات معاصر ایران (داستان): پیشامدرن، مدرن و پسامدرن، چاپ دوم، تهران: اختران.

    - تیموری، سمیرا و دیگران (1401)، بلاغت پرسش در غزل سلمان ساوجی، مطالعات زبانی و بلاغی، سال 13، ش 30، صص 30-62.

    - حری، ابوالفضل (1389)، ترجمۀ گفتمان غیرمسقیم آزاد در سه ترجمۀ فارسی رمان به سوی فانوس دریایی،» پژوهش زبان‌های خارجی، ش 57، صص 19-39.

    - دیچز، دیوید؛ استلوردی، جان (1394)، «رمان قرن بیستم،» در نظریه‌های رمان: از رئالیسم تا پسامدرنیسم، ترجمۀ حسین پاینده، تهران: نیلوفر.

    - ذاکری کیش، امید (1400)، نقد و بررسی درس‌نامه آثار غنایی غیرمنظوم در سرفصل دکتری زبان و ادبیات فارسی، گرایش غنایی، پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، دوره 21، شماره 9، صص 219-244.

    - ریمون کنان، شلومیت (1387)، روایت داستانی: بوطیقای معاصر، ترجمۀ ابوالفضل حری، تهران: نیلوفر.

    - زارع‌پور، پرنیان و دیگران (1400)، بررسی و تحلیل بوف کور اثر صادق هدایت و موج‌ها اثر ویرجینیا وولف بر اساس نظریۀ رالف فریدمن، دوفصلنامۀ روایت‌شناسی، سال 5، ش 9، صص 195-222.

    - زرقانی، مهدی (1390)، تاریخ ادبی ایران و قلمرو زبان فارسی: تطور و دگردیسی ژانرها تا میانۀ سدۀ پنجم، چاپ دوم، تهران: سخن.

    - زرقانی، مهدی (1398 الف)، تاریخ ادبیات ایران و قلمرو زبان فارسی (1) با رویکرد ژانری، تهران: فاطمی.

    - زرقانی، مهدی (1398 ب)، تاریخ ادبیات ایران و قلمرو زبان فارسی (2) با رویکرد ژانری، تهران: فاطمی.

    - زرقانی، مهدی؛ زرقانی، جواد (1396)، رویکرد ژانری در مطالعات تاریخ ادبی، نامۀ فرهنگستان، دورۀ شانزدهم، ش 2، صص 36-56.

    - سعدی، شیخ مصلح‌الدین (1386)، کلیات سعدی، تصحیح محمدعلی فروغی (به کوشش محمد صدری)، چاپ ششم، تهران: نامک.

    - سلطانیان، لیلا (1399)، تحلیل مؤلفه‌های رمان غنایی (لیریک) در ادبیات داستانی معاصر فارسی با تکیه بر آثار بوف کور، شازده احتجاب، سلوک و سمفونی مردگان، دانشگاه اصفهان، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، رشتۀ زبان و ادبیات فارسی.

    - شاهمرادی، فاطمه و دیگران (1402)، بررسی مقایسه‌ای تصویرسازی بلاغی در حکایت بهرام گور شاهنامۀ فردوسی و هفت پیکر نظامی، مطالعات زبانی و بلاغی، سال 14، ش 32، صص 190-216.

    - شفیعی کدکنی، محمدرضا (1352)، انواع ادبی و شعر فارسی، خرد و کوشش، ش 11 و 12، صص 96-119.

    -شفیعی کدکنی، محمدرضا  (1395)، موسیقی شعر، تهران: آگه.

    - شمیسا، سیروس (1383)، انواع ادبی، تهران: میترا.

    - فتوحی رودمعجنی، محمود (1395)، بلاغت تصویر، چاپ چهارم، تهران: سخن.

    - فرزانه، م. ف (1988)، آشنایی با صادق هدایت: قسمت اول آنچه صادق هدایت به من گفت، پاریس.

    - فلایشمن، روت (1401)، ادبیات انگلیسی در آینۀ تاریخ از بیوولف تا ویرجینیا وولف، ترجمۀ محمد حسینی، تهران: آن‌سو.

    - فلچر، جان؛ برادبری، مالکوم (1396)، «رمان درون‌گرا،» در مدرنیسم و پسامدرنیسم در رمان، ترجمۀ حسین پاینده، تهران: نیلوفر.

    - کتل، آرنلد (1394)، «پیش درآمدی بر رمان مدرن،» در نظریه‌های رمان: از رئالیسم تا پسامدرنیسم، ترجمۀ حسین پاینده، چاپ سوم، تهران: نیلوفر.

    - گلدمن، جین (1399)، مقدمۀ کیمبریج بر ویرجینیا وولف، ترجمۀ مریم سربندری فراهانی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

    - گلشیری، هوشنگ (1350)، کریستین و کید، تهران: کتاب زمان.

    - میرصادقی، جمال؛ میرصادقی (ذوالقدر)، میمنت (1388)، واژه‌نامۀ هنر داستان‌نویسی: فرهنگ تفصیلی اصطلاح‌های ادبیات داستانی، چاپ دوم، تهران: کتاب مهناز.

    - میرعابدینی، حسن (1396)، صدسال داستان‌نویسی ایران، چاپ ششم، تهران: چشمه.

    - نظری منظم، هادی (1389)، ادبیات تطبیقی: تعریف و زمینه‌های پژوهش، ادبیات تطبیقی، سال اول، ش 2، صص 221-237.

    - نفیسی، آذر (1369)، دریافتی از بوف کور، کلک، ش 1، صص 10-20.

    - نفیسی، آذر  (1371)، معضل بوف کور، ایران‌نامه، سال دهم، ش 39، صص 583-596.

    - نیکبخت، امید (1400)، بررسی مؤلفه‌های نثر شاعرانه در رمان غنایی دل دلدادگی، دانشگاه اراک، دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی، رشتۀ زبان و ادبیات فارسی.

    - وات، گرنت ال (1396)، درس گفتارهای ادبیات جهان: از حماسه گیلگمش تا هزارتوهای بورخس، ترجمۀ مسعود فرهمندفر و دیگران، تهران: نیلوفر.

    - ولک، رنه (1388)، تاریخ نقد جدید، ج دوم، ترجمۀ سعید ارباب شیرانی، تهران: نیلوفر.

    - ولک، رنه؛ وارن، آوستن (1373)، نظریۀ ادبیات، ترجمۀ ضیاء موحد و پرویز مهاجر، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

    • وولف، ویرجینیا (1387)، به سوی فانوس دریایی، ترجمۀ خجسته کیهان، تهران: نگاه.
    • - Abbott, Andrew (2007), Against narrative: A preface to lyrical sociology, Sociological theory, 25(1), 67-99.

      - Bennett, Suzanne (1981), Lyric fiction: The “semitransparent” narrative mode, Text and Performance Quarterly, 1(2), 36-44.

      - Caserio, Robert. L (2017), Novel Narratives, Lyric Flights, Diacritics, 45(4), 44-66.

      - Culler, Jonathan (2014), The language of lyric, Thinking Verse, 4(1), 160-176.

      - Drobot, Irina-Ana (2016 A), DEFINING THE LYRICAL NOVEL: VIRGINIA WOOLF AND GRAHAM SWIFT, Literature and discourse as forms of dialogue, 183-194.

      - Drobot, Irina-Ana (2016 B), THE LYRICAL NOVEL: A NARRATOLOGICAL APPROACH, Journal of Romanian Literary Studies, (09), 226-231.

      - Freedman, Ralph (1966), The Lyrical Novel: Studies in Hermann Hesse, André Gide, and Virginia Woolf, Princeton University Press, London: Oxford University Press.

      - Hindrichs, Cheryl Lynn (2006), Lyric narrative in late modernism: Virginia Woolf, HD, Germaine Dulac, and Walter Benjamin, (Doctoral dissertation, Ohio State University).

      - Steinberg, Lois (1967), Voice and vision in the lyrical fiction of Virginia Woolf, ThesisMcGill University Department of English.