برجسته‌سازی در قصه‌های موجود در تذکره‌های دوره گورکانیان شبه قاره هند

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سمنان (نویسندۀ مسئول)

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سمنان

چکیده

توجّه به تاریخ ادبیات و زندگی‌نامه‌نویسی، با نگارش تذکره‌ها، به‌ویژه در دورۀ حکومت گورکانیان در هند، بیش از هر زمان دیگر بوده است. تذکره‌نویسان از ابزار متعدّدی برای ارتقای جایگاه ادبی کتاب‌های خود و نشان‌دادن قدرتشان در خلق یک اثر ادبی استفاده می‌کردند. یکی از این ابزارها، قصّه‌ها و روایات قصّه­گونه است که دربارۀ شخصیت‌های مطرح شکل گرفته است. برای درک و سنجش بهتر این روایات قصّه­گونه و اینکه تا چه حد زبان این بخش از تذکره‌ها به ادبیات نزدیک می‌شود، نیاز به ابزاری چون بررسی برجسته‌سازی‌های زبانی آن وجود دارد. بر اساس آنچه فرمالیست‌های روسی مطرح کرده‌اند، آشنایی‌زدایی از زبان معیار، موجب ایجاد متنی ادبی می‌شود و وسیلۀ آشنایی‌زدایی، برجسته‌سازی زبانی به دو روش قاعده‌افزایی و هنجارگریزی است. بی‌شک، قصّه‌های موجود در تذکره‌ها، بستری مناسب برای تثبیت موقعیت تذکره‌نویسان به‌عنوان ادیبی آگاه به ظرایف زبانی بوده و این مقاله در پی نشان‌دادن همین بخش ادبی در تذکره‌هاست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Foregrounding in the Biographical Stories of the Indian Subcontinent's Mughal Empire

نویسندگان [English]

  • Arezoo Naghizade 1
  • Esmat Esmaeili 2
1 PhD Student of Semnan University
2 Associate Professor of Semnan University
چکیده [English]

Attention to literary history and biography through writing Tazkira (biographies), especially during the Mughal Empire's reign in India, has been more prominent than ever. Biographers employed various means to enhance their books' literary status and demonstrate their power in creating a literary work. One of these means is the use of stories and narratives about outstanding characters. In order to better understand these narratives and measure literariness of their language, it is required to use such means as the study of linguistic foregrounding. According to Russian formalists, standard language defamiliarization leads to the creation of a literary text, and the means of defamiliarization is the linguistic foregrounding in two ways; extra regularity and deviations. Undoubtedly, the stories in biographies have been a proper platform for establishing the biographers' position as a writer aware of linguistic subtleties. This article seeks to display such literariness in the biographies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Foregrounding
  • Deviation
  • Extra Regularity
  • Story
  • Tazkira
  • the Tazkiraes of Mughal Empire in India
-­ آرزو، سراج‌الدین علی خان (1383)، مجمع‌النفایس، ج2، به کوشش مهرنور محمّدخان، اسلام‌آباد: مرکز تحقیقات ایران و پاکستان.
- آزاد بلگرامی، میرغلامعلی (1393)، تذکرۀ سرو آزاد، تحقیق و تصحیح میرهاشم محدّث، تهران: سفیر اردهال.
- پورنامداریان، تقی (1390)، سفر در مه: تأمّلی در شعر احمد شاملو، تهران: سخن.
- حیرت اکبرآبادی، قیام‌الدین (1396)، تذکرۀ مقالات‌الشعرا، تحقیق و تصحیح علیرضا قزوه، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
- داد، سیما (1378)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید.
- رازی، امین احمد (1389)، تذکرۀ هفت اقلیم، ج1، تصحیح، تعلیقات و حواشی سیدمحمّدرضا طاهری (حسرت)، تهران: سروش.
- سرخوش، محمّد افضل (1389)، کلمات‌الشعرا، تصحیح علیرضا قزوه، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
- سنگری، محمّدرضا (1381)، هنجارگریزی و فراهنجاری در شعر، مجلۀ ادبیات و زبان‌ها: رشد آموزش زبان و ادب فارسی، سال 16، شمارۀ 64، صص 4-9.
- شمیسا، سیروس (1383)، نقد ادبی، چ4، تهران: فردوس.
- شمیسا، سیروس (1388)، کلّیات سبک‌شناسی، ویراست2، چ3، تهران: میترا.
- عظیم‌آبادی، حسین‌قلی‌خان (1391)، نشتر عشق، ج1، مجلد ب، تصحیح و تعلیقات سیدکمال حاج‌سیدجوادی، تهران: میراث مکتوب.
- فتوحی، محمود (1390)، سبکشناسی (نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها)، تهران: سخن.
- فخرالزمانی، ملا عبدالنبی (1387)، میخانه، تصحیح احمد گلچین معانی، چ7، تهران: اقبال.
- لودی، شیرعلی‌خان (1377)، تذکرۀ مرآت‌الخیال، به اهتمام حمید حسنی، تهران: روزنه.
- محبتی، مهدی (1380)، بدیع نو: هنر ساخت و آرایش سخن، تهران: سخن.
- مکاریک، ایرنا ریما (1383)، دانشنامۀ نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمۀ مهران مهاجر و محمّد نبوی، تهران: آگه.
- منصوری، مجید و طاهره قاسمی دورآبادی (1399)، ردیف آغازین در شعر فارسی، فصلنامۀ مطالعات زبانی و بلاغی دانشگاه سمنان، سال 11، شمارۀ 21، بهار و تابستان، صص 363-386.
- ناتل خانلری، پرویز (1386)، وزن شعر فارسی، چ7، تهران: توس.
- نوروزی، زینب (1389)، هنجارگریزی در خمسۀ نظامی، فصلنامۀ پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شمارۀ 17، صص 49-67.
- نیوتن، ک.م. (1378)، فرمالیزم: یاکوبسن «عنصر غالب»، ترجمۀ شهناز محمّدی، مجلۀ بایا، شمارۀ 6و7.
- وحیدیان کامیار، تقی (1382)، هنجارگریزی ضمایر در زبان شعر، نامۀ فرهنگستان، شمارۀ 21، تابستان، صص 55-64.
- وردانک، پیتر (1393)، مبانی سبک‌شناسی، ترجمۀ محمّد غفاری، ویراست2، چ2، تهران: نشر نی.