بلاغت پرسش در غزل سلمان ساوجی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی، کرمانشاه

2 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی (نویسنده مسئول)

3 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی، کرمانشاه

چکیده

سلمان ساوجی از جمله شاعرانی است که از ظرفیت‌های بلاغی جمله‌های پرسشی در اشعارش به‌‌طور گسترده‌ای بهره برده‌ است. مطالعۀ غزل سلمان ساوجی از دیدگاه تحلیل اغراض ثانوی جمله، راهی به شناخت سبک غزل و لایه‌های فکری وی محسوب می‌شود. از آنجا که سلمان در غزل، 521 پرسش بلاغی را در 39 غرض ثانوی به ‌کار برده ‌است؛ مطالعه غزل وی از زاویۀ منظورشناسی جمله‌های پرسشی، ضروری به نظر می‌رسد. پژوهش پیش‌رو اغراض ثانوی جمله‌های پرسشی و دسته‌بندی آن‌ها را در غزل سلمان ساوجی بر اساس روش توصیفی- تحلیلی و بر مبنای مطالعات کتابخانه‌ای کاویده است. یافته‌های پژوهش نشان‌ می‌دهد شاعر با طرح سؤال بلاغی، چهار هدف را دنبال می‌کند که عبارت‌اند از: افزایش بار عاطفی کلام، اغراق، برجسته‌سازی و تأکید کلام، کاهش بار آمرانه و توبیخی جمله و جلب تأیید، مشارکت و همراهی مخاطب. سلمان توانسته است از طریق چینش هنرمندانۀ واژگان و دست‌کاری آگاهانۀ نحوی از رهگذر آفرینش پرسش‌های بلاغی، معانی تازهای بیافریند تا از طریق ایجاد تکثّر معنایی و چندلایگی در متن، بر تأثیر کلامش بیفزاید و مخاطب را با کاربرد و کارکرد چنین پرسش‌های بلاغی به اقناع برساند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The rhetoric question in Salman Savoji's sonnets

نویسندگان [English]

  • Samira Teymori 1
  • Mir Jalaledin kazazi 2
  • Khalil Beygzade 3
1 Razi University-Kermanshah
2 Allameh Tabatabaei University
3 Razi University, Kermanshah,.
چکیده [English]

Salman Savoji is one of the poets who have widely used the rhetorical capacities of interrogatives in poetry. Studying Savoji's sonnets through the analysis of the secondary purposes is a way of understanding his composition style and layers of thought. Since in sonnet 521, Savoji uses a rhetorical question with 39 secondary purposes, it seems necessary to investigate his sonnet from the intentionality perspective of interrogative sentences. The aim of the present study is to investigate and classify the secondary purposes of interrogatives in Savoji's sonnets through an archival descriptive-analytical approach. Findings suggest that the poet’s use of rhetorical questions pursues four aims; increasing the emotional burden of words, exaggeration, highlighting and emphasizing, reducing command and reprimand and gaining the approval and support of the audiences. Through rhetorical questions, Savoji has been able to create new meanings with artistic arrangement of vocabulary and the conscious syntactic manipulation. In this manner, he has also been able to make his verse more impressive and increase the influence of his words by creating semantic plurality and multilayered texts and to satisfy the audience by the use and function of such rhetorical questions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rhetoric
  • Semantics
  • interrogatives
  • pragmatics
  • Salman Savoji
-­ احمدنژاد، کامل (1382)، معانی و بیان، تهران: زوّار.
- البرزی ورکی، پرویز (1386)، مبانی زبان‌شناسی متن، تهران: امیرکبیر.
-­ بابا شاهی، فاطمه، مهبود فاضلی و نسرین فقیه ملک مرزبان (1400)، بررسی انسجام معنایی در غزل مظهر همدانی و مقایسۀ آن با غزل سعدی، فصلنامۀ مطالعات زبانی و بلاغی، سال 12، شمارۀ 23، صص 37-66.
- بتولی آرانی، عباس (1380)، نقش‌های معنایی- منظوری جملات پرسشی در اشعار مهدی اخوان ثالث و فروغ فرّخزاد، بر پایۀ کنش‌های گفتاری و نظرگاه‌های بلاغی در شعر فارسی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.
- بهرامی، ناصر، عبدالناصر نظریانی (1397)، بررسی نقش‌های معنایی- منظوری جملات پرسشی در اشعار امیر هوشنگ ابتهاج (سایه)، مجلۀ زبان و ادب فارسی دانشگاه تبریز، دورۀ 71، شمارۀ 238، صص 49-69.
- بیگ‌پور، رضا (1390)، حقیقت و معنا در فلسفۀ تحلیلی معاصر، تهران: حکمت.
- پارسا، سیداحمد و دلارام مهدوی (1390)، بررسی نقش‌های معنایی منظوری در غزلیات شمس، فصلنامۀ زبان و ادبیات فارسی، دورۀ 19، شمارۀ 71، صص 29-58.
- دشتی آهنگر، مصطفی (1395)، پرسش بلاغی تشریکی در ادبیات معاصر فارسی، فنون ادبی، دورۀ 8، شمارۀ 3، صص 119-135.
- رجایی، محمّدخلیل (1372)، معالم‌البلاغه، چ3، شیراز: دانشگاه شیراز.
- رحیمیان، جلال و کاظم شکری احمدآبادی (1381)، نقش‌های معنایی- منظوری جملات پرسشی در غزلیات حافظ، مجلۀ علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دورۀ 18، شماره 1، صص 17-34.
- ساوجی، سلمان (1389)، کلیات سلمان ساوجی (با تجدیدنظر کلّی و افزودن قصیدۀ مصنوع با نسخه‌های جدید)، مقدّمه و تصحیح عباسعلی وفایی، تهران: سخن.
- سارلی، ناصرقلی (1390)، بلاغت خاص سعدی در غزل، دفتر سعدی‌شناسی، شماره 14.
- شمیسا، سیروس (1373)، معانی، تهران: میترا.
- شوقی ضیف (1383)، تاریخ تطوّر علوم بلاغت، ترجمۀ محمّدرضا ترکی، تهران: سمت.
- شیرازی، احمد امین (1368)، آیین بلاغت، ج2، قم: حوزۀ علمیه.
- قاسمی، رضا (1387)، معانی و بیان تطبیقی: بررسی تطبیقی شانزده کتاب جدید علم معانی و بیان، تهران: فردوس.
- کزّازی، جلال‌الدین (1370)، زیبایی‌شناسی سخن پارسی (معانی2)، ج2، تهران: نشر مرکز و کتاب ماد.
- گلی، احمد (1387)، بلاغت فارسی (معانی و بیان)، چ1، تبریز: آیدین.
- عرب یوسف‌آبادی، فائزه (1396)، کاربردشناسی جمله‌های پرسشی در اشعار فریدون مشیری، فصلنامۀ زیبایی‌شناسی ادبی، دورۀ 8، شمارۀ 34، صص 47-71.
- علی‌نژاد، مریم (1396)، بررسی کاربردشناسی جملات پرسشی در غزلیات فخرالدین عراقی، فصلنامۀ تخصّصی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی، دورۀ 11، شمارۀ 4، صص 227-247.
- مازندرانی، محمّدهادی بن محمّدصالح (1376)، انوارالبلاغه، به کوشش محمّدعلی غلامی‌نژاد، چ1، تهران: نشر قبله و میراث مکتوب.
- مالمیر، محمّدابراهیم و فرشید وزیله (1396)، دولت قرآن: تأمّلی نو بر معانی ثانوی استفهام با تکیه بر غزلیات حافظ و آیاتی از قرآن کریم، پژوهش‌های قرآنی، دورۀ 5، شمارۀ 2، صص 59-93.
- همایی، جلال‌الدین (1389)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: اهورا.
- ماهیار، عبّاس، رحیم افضلی‌راد (1395)، پرسش و اغراض ثانویۀ آن در غزلیات سعدی، دوفصلنامۀ زبان و ادبیات فارسی، دورۀ 24، شمارۀ 80، صص 123-136.
- یول، جورج (1388)، مطالعۀ زبان، ترجمۀ علی رحیمی، تهران: جنگل.
-Botha ،J.E. (1991)‚ The potential of speech act theory for New Testament exegesis: Some basic concepts, University of South Africa, South Africa, Vol. 47, No. 2‚ PP 277-293.
-Cutting, J. (2002)‚Pragmatics and Discourse‚ London: Routledge.
Miller, Seumas (2000) Speech acts and conventions، School of Humanities and Social Sciences,Charles Sturt University, Wagga Wagga, Australia, Elsevier Science, pp155-166.
-Skinner, Quentin (2015)‚ Conventions and the Understanding of Speech Acts, The Philosophical Quarterly, Oxford University Press, Vol. 20, No. 79, pp 118-138.
-Peregrin, Jaroslav (1998(‚ Linguistics and Philosophy, De Gruyter, Vol. 24, No 2-3, pp1-31.
-Yule, G. (1996)‚ Principles Of Pragmatic