تحلیل زیبایی شناسی فعل در منطق‌الطیر عطار نیشابوری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات دانشگاه زابل

چکیده

 از میان مثنوی‌های عرفانی، منطق‌الطیر ‌عطّار دارای نظمی ‌روان و مشحون از تمثیل‌های‌ شنیدنی است؛ به‌همین دلیل، پژوهشگران این اثر را از جنبه‌های‌گوناگون بررسی کرده و زیبایی‌آن ‌را به نمایش گذاشته‌اند. زیبایی ‌مسحورکنندۀ‌ کلام عطّار، به‌طور شگفت‌انگیزی بدیع و دل‌انگیز است. در این جستار، تلاش نگارنده بر آن‌ است تا به تحلیل‌ساختار و وجوه ‌زیبایی‌شناسی‌ فعل، تحت مؤلّفه‌هایی چون حذف فعل، تقدّم فعل، افعال ‌پیشوندی، صیغه‌های‌ مختلف ‌یک فعل، افعال ‌متقابل، جدایی اجزای‌ یک فعل، جناس ‌فعلی و وجه امری افعال در منطق‌الطیر عطّار نیشابوری بپردازد و به این سؤال‌ اساسی پاسخ دهد که تا چه میزان، وجوه‌ زیبایی‌شناسی فعل در این اثر نمود دارد و به ساخت هنری آن کمک کرده است؟ نتایج حاصل از پژوهش که مبتنی بر روش‌ توصیف و تحلیل است، نشان می‌دهد فعل در شعر‌ عطّار، از مهم‌ترین عوامل‌ تصویرساز و زیبایی‌آفرین است. حذف‌ فعل به قرینۀ لفظی و معنوی، جناس‌ فعلی و جدایی‌ اجزای‌ فعل، از مواردی است که در این اثر نمود دارد، بر کارکردهای زیبایی‌شناسی اثر می‌افزاید، کلام را از لحاظ موسیقایی گوش‌نواز می‌سازد و خواننده را مسحور‌ زیبایی و اعجاز‌ کلام می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of aesthetic aspects of verbs in Attār Nīšābūrī Manteq Al- Tayr

نویسنده [English]

  • Mohammad Mojavezy
,Asistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Zabol University
چکیده [English]

Among mystical Manawis, Attār's Manteq Al-Tayr has fluent verses with an abundance of amusing allegories to the extent that enthusiastic researchers have explored various aspects of the poems and highlighted their beauty. But, the mesmerizing resurrection and beauty of Attār's words is surprisingly innovative and pleasing. In this paper, the author tries to analyze the structure and aesthetic aspects of verbs under components such as verb omission, verb precedence, prepositional verbs, conjugation verbs, reciprocal verbs, separable verbs, verb pun, and imperative form of verbs in Attār Nīšābūrī’s Manteq Al-Tayr.  It is aimed to provide answer to the following questions; to what extent the aesthetic aspects of verbs are reflected in this work and how much has it contributed to the artistic composition of poems? The results of the research, based on an analytical-descriptive method, show that verbs in Attār's poetry comprise one of the most important aesthetic and pictorial factors of the work. The verbal and conceptual omission of verbs, verb puns and the separation of verb components are highlighted in this work, fascinating the reader by adding to the aesthetic functions of the work and enhancing the verse musicality.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Attār Nīšābūrī
  • Manteq Al-Tayr
  • aesthetics
  • verb
- آقاگل‌زاده، فردوس و دیگران (۱۳۹۰)، سبک‌شناسی ‌داستان بر اساس‌فعل، سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال 4، شمارۀ 1، صص 243-254.
- ارسطو (۱۳۵۷)، فنّ شعر، ترجمۀ عبدالحسین زرّین‌کوب، تهران: امیرکبیر.
- ارژنگ، غلامرضا (۱۳۸۷)، دستور زبان فارسی امروز، تهران: قطره.
- احمدی، بابک (۱۳۸۱)، حقیقت و زیبایی، تهران: نشر مرکز.
 -  احمدی، بابک(۱۳۷۰)، ساختار و تأویل متن، تهران: نشر مرکز.
- احمدی گیوی، حسن و حسن انوری (۱۳۸۹)، دستور زبان فارسی۱، تهران: فاطمی.
- بارت، رولان (1370)، عناصر ‌نشانه‌شناسی، ترجمۀ ‌مجید مجیدی، تهران: المهدی.
- پورنامداریان، تقی (۱۳۸۱)، سفر در مه، تهران: نگاه.
- جبری، سوسن و پرند فیّاض‌منش (1389)،کارکردهای زیبایی‌شناسی پیش‌آیی فعل در غزل سعدی، فصلنامۀ پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شمارۀ 18، صص 113-141.
- حسن‌لی، کاووس (۱۳۸۳)، گونه‌های نوآوری در شعر معاصر ایران، چ2، تهران: ثالث.
- حسن‌پور ‌آلاشتی، حسین و پروانۀ‌ دلاور (1387)، عناصر ‌سبک‌ساز در موسیقی ‌شعر ‌فروغ‌ فرّخزاد، پژوهش‌نامۀ ادب‌غنایی (زبان و ادب‌فارسی)، سال‌ 6، شمارۀ 10، صص 27-52.‌
- داد، سیما (۱۳۸۵)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید.
- دانشگر، آذر (۱۳۹۴)، بررسی وجوه زیبایی‌شناسی فعل در بوستان، زیبایی‌شناسی ادبی، سال 13، شمارۀ ۲۶، صص 71-90.
- ذاکری، حامد (۱۳۹۰)، کاربرد هنری فعل در گلستان، پژوهش‌نامۀ فرهنگ و ادب، سال 7، شمارۀ ۲۶، صص 11-87.
- رجایی،محمّد‌خلیل (1353)، معالم‌البلاغه در علم ‌معانی و بیان و بدیع، شیراز: انتشارات‌ دانشگاه ‌شیراز.
- روحانی، مسعود ومحمّد‌ عنایتی ‌قادیکانی (1395)، تقابل‌ دوگانه در غزلیات ‌عطّار ‌نیشابوری، دوفصلنامۀ ‌زبان و ادبیات ‌فارسی، سال 24، شمارۀ 81، صص 201-221.
- شمیسا، سیروس (1372)، معانی و بیان 1، چ‌2، تهران:دانشگاه پیام نور.
- شنبه‌ای، رقیه (۱۳۸۹)، چگونگی استفاده از فعل در نثر گلستان (یک ویژگی خاص)، سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال 3، شمارۀ ۴، صص 86-101.
- صفوی، کورش (۱۳۸۳)، از زبان‌شناسی به ادبیات، ج۱، تهران: سورۀ مهر.
- عطّار نیشابوری (1386)، منطق‌الطیر، مقدّمه و تصحیح محمّدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
- عنصرالمعالی، کیکاوس ‌بن ‌اسکندر (1371)، قابوس‌نامه، به اهتمام‌غلامحسین ‌یوسفی، تهران: بنگاه‌ نشر و ‌ترجمۀ ‌کتاب.
- فتوحی ‌رودمعجنی، محمود (1397)، نظم ‌نحوی و نقش‌آن در ادبیت‌ سخن، فصلنامۀ ‌مطالعات ‌زبانی و بلاغی، سال 9، شمارۀ 18، صص 261-286.
- متّحدین، ژاله (1354)، تکرار، ارزش‌صوتی و بلاغی‌آن، مجلۀ ‌دانشکدۀ ‌ادبیات و علوم ‌انسانی ‌مشهد، سال 11، شمارۀ 3، صص 51-56.
- مجوزی،محمّد و رمضان مجوزی (۱۳۹۶)،کاربرد هنری فعل در غزلیات حافظ، زیبایی‌شناسی ادبی، دورۀ ۸، شمارۀ ۳۳، صص 148-165.
- محمّدی، معصومه (1390)، بررسی و تحلیل ‌نقش ‌امر و نهی در آثار ‌عین‌القضات ‌همدانی، فنون ‌ادبی، سال 3، شمارۀ 2، صص 139-150.
- معارف، مجید و دیگران (1391)، اسرار ‌بلاغی‌حذف ‌فعل در قرآن ‌کریم و نقد ‌ترجمه‌های ‌فارسی ‌آن، پژوهش‌نامۀ ‌قرآن و حدیث، شمارۀ 11، صص 1-19.
- ناتل خانلری، پرویز (۱۳۸۸)، دستور تاریخی زبان فارسی، به‌کوشش عفّت مستشارنیا، تهران: توس.
- نیکخواه ‌نوری و دیگران (1400)، بررسی‌توازن ‌واژگانی در غزل‌ سنایی، فصلنامۀ ‌مطالعات ‌زبانی ‌و بلاغی، سال 12، شمارۀ 23، صص 205-234.
- وحیدیان‌ کامیار، تقی (1375)، کنایه نقّاشی ‌زبان، نامۀ فرهنگستان، شمارۀ 8، صص 55-69.
- ولک، رنه (۱۳۷۷)، تاریخ نقد جدید، ج۱ و 4، ترجمۀ سعید ارباب شیرانی، تهران: نیلوفر.
- وزیری، علینقی (۱۳۳۸)، زیبایی‌شناسی، تهران: دانشگاه تهران
- هاشمی، احمد (1388)، جواهرالبلاغه ‌فی ‌المعانی و البیان، ج1، ترجمۀ‌ حسن عرفان، چ10، قم: ‌بلاغت.
- یوسفی، غلامحسین (1363)، کاغذ ‌زر، چ1، تهران: یزدان.