زیبایی‌شناسی مبتنی بر عناصر بیانی در قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران

2 استادیار زبان و ادبیات عربی، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران (نویسندة مسئول)

3 استادیار زبان و ادبیات عربی، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران

چکیده

زیبایی‌شناسی از مباحث بنیادین و اساسی است که پیدایش آن به زمان افلاطون و پیش از او بازمی‌گردد و تا امروز نیز با آرای متفکران و صاحب‌نظران معاصر غربی و اسلامی، به حیات خود ادامه داده است. وجه تمایز قرآن کریم به‌عنوان متنی فراگیر و درهم‌تنیده، شیوة بلاغی اعجازآمیز آن است. این وجه تمایز را در هر سوره از قرآن و نیز هر آیة آن که هریک سبک بلاغی اعجاب‌برانگیز خود را دارد، آشکارا مشاهده می‌کنیم. هدف این مقاله بررسی عناصر بیانی از حیث زیبایی‌شناسی در قرآن کریم است؛ زیرا عناصر بیانی، این امکان را به ما می‌دهد که تجربه کنیم و تجربیاتمان را مستند سازیم. روش انجام این پژوهش، توصیفی-تحلیلی است. نتایج بهدست‌آمده نشان می‌دهد عناصر بیانی در تمامی سوره‌های قرآن کریم از هم جدایی‌ناپذیرند و همة سوره‌ها در یک پیکر قرار گرفته‌اند و برای تبیین اندیشه و پیام‏های سوره‌های قرآن، باید ویژگی‏های هنری- ادبی را در کنار ویژگی‏های موضوعی- فکری مدّنظر داشت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Aesthetics in expressive elements of the Holy Quran

نویسندگان [English]

  • Seyyed mostafa Ahmadpanah 1
  • Leyla Ghasemi 2
  • Taherh Chaldarreh 2
  • Katayoon Fallahi 3
1 Azad Islamic University-Garmsar
2 Azad Islamic University-Garmsar
3 Azad Islamic University-Garmsar
چکیده [English]

Aesthetics is one of the fundamental topics in philosophy, whose origin dates back to Plato's time and before him. To this day, aesthetics has subsisted through the ideas of Western and Islamic thinkers. As a ubiquitous interconnected text, the Holy Quran is distinguished for its miraculous rhetoric. This distinction can be observed in every chapter (sūrah) or verse (āyah) of the Qur'an, each of which boasting an astounding rhetorical style. The purpose of this article is to study the expressive elements in terms of aesthetics in the Holy Qur'an since expressive elements make it possible to gain experience and document it. The method of this research is analytical-descriptive. The results show the expressive elements in the sūrahs of the Holy Qur'an are inseparable from the others, and all are parts of the same body. In order to explain the thoughts and messages of the Qur'an, it is necessary to consider the artistic-literary features along with the thoughts and topics.
  In the studies done on the aesthetics in the expressive elements of the Holy Quran, the elements include the semantic, the musical, and the structural ones. It should also be said that the Holy Qur'an has used the method of imaginative expression in the subjects and has placed its rule of expression in it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Holy Quran
  • Aesthetics
  • Expressive elements
  • Structure
  • Meaning
-­ احمد الراغب، عبدالسلام (2001م)، وظیفة الصورة الفنیة فی القرآن کریم، فصّلت للدراسات و الترجمه، الطبعة الاولی.
- احمدی، بابک (1380)، حقیقت و زیبایی، چ 5، تهران: نشر مرکز.
- اسماعیل، عزالدین (بی‌تا)، فی الشعر الادبی المعاصر، بیروت: دارالثقافه.
- اشرف‌السادات موسوی‌‌لر و سپیده یاقوتی (1393)، زیبایی‌شناسی‌کلام وحیانی قرآن کریم، فصلنامة موج هنر، دورةشمارة 2، صص 5-19.
- انیس، ابراهیم (1963م)، دلالة الالفاظ، قاهره: المکتبة النجلو المصریة.
- ایازی، سید محمّدعلی‌(1385)، اصول و مبانی زیبایی‌شناسی قرآن کریم‌، تهران: عدالت.
- بنت الشاطی، زینب (1376)، اعجاز بیانی قرآن، ترجمة حسین صایری، تهران: علمی و فرهنگی.
- بستانی، محمد (1371)، اسلام و هنر، ترجمه : حسین صابری، چاپ اول، تهران، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی  
- بستانی، محمد (1394)، بلاغت جدید، ترجمة م. معصومی، قم: مارینا.
- بلخاری، حسن (1384)، مبانی عرفانی هنر و معماری اسلامی، تهران: سورة مهر.
- پروینی، خلیل‌ و فیروز حریرچی (1378)، تحلیل عناصر داستانی در داستان‌های قرآن کریم، مجلة علوم انسانی مدرس، شمارة 13.
- تولستوی، لئون (1352)، هنر چیست، ترجمة کاوه دهگان، چ 4، تهران: امیرکبیر.
- التونجی، محمّد (1993م)، المعجم المفصل فی الادب، الجزء الاول، الطبعة الثانیه، بیروت: دارالکتب العلمیه.
- جرجانی، عبدالقادر (1381)، دلائل الاعجاز، تصحیح و تعلیق محمّد رشید رضا، بیروت: دارالمعرفه.
- جعفری، محمّدتقی (1385)، زیبایی و هنر از دیدگاه اسلام، تهران: مؤسسة تدوین آثار علامه جعفری.
- جمشیدی، زهرا (1400)، نقش ساخت‌های هم‌پایة قرآن کریم در اقتصاد زبانی، فصلنامة مطالعات زبانی و بلاغی دانشگاه سمنان، سال 12، شمارة 23، صص 111-140.
- حسین‌زاده، ام‌البنین و محمّدرضا شرفی (1391)، وجوه تربیتی مفهوم زیبایی در ترکیبات وصفی قرآن و دلالت‌های آن در تعلیم و تربیت، مجلة پژوهش در تعلیم و تربیت اسلامی، دورة20، شمارة 17، صص 103-123.
- حمدان، نذیر(1392)، پدیدة زیباشناختی در قرآن کریم، ترجمة انسیه سادات هاشمی، قم: مدرسة اسلامی هنر.
- خالقی، روح‌الله (1317)، نظری به موسیقی، تهران: چاپخانة آفتاب.
- خرقانی، حسن (۱۳۸۷)، مفاهیم زیبایی‌شناختی در قرآن، مجلة مطالعات اسلامی، شمارة ۸۰، صص 11-47.
- خطابی، حمد بن محمّد بن ابراهیم (1427ق)، بیان اعجاز القرآن، چ 1، طنطا: دارالصحابه للتراث.
- رضایی هفتادر، غلام‌عباس و شعیب علی‌‌خواجه (1393)، زیبایی‌‌شناسی قصص قرآن کریم، پژوهش‌نامة نقد ادبی و بلاغت، دورةشمارة 1، صص 71-86.
- رازی، فخرالدین (1990م)، التفسیر الکبیر أو مفاتیح الغیه، بیروت: دارالمکتبه العلمی.
- زرقانی، محمّد عبدالعظیم (1385)، مناهل العرفان فی علوم القرآن، ترجمة محسن آرمین، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- سیّدی، سیدحسین (1390)، زیبایی‌شناسی آیات قرآن، قم:‌ پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
شاه‌پسند، الهه (1388)، آسیب‌شناسی زیبایی‌ها در پرتو وحی، مجلة مشکوه، سال 28، شمارة 2، صص 79-93.
-­ شاله، فیلیسین (1347)، شناخت زیبایی، ترجمة علی‌اکبر بامداد، چ 3، تهران: طهوری.
- شریفی، عنایت‌الله (1387)، زیبایی‌ها و زینت‌ها از منظر قرآن، مجلة درس‌هایی از مکتب اسلام، شمارة 569.
- شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1376)، موسیقی شعر، چ 4، تهران: آگاه.
- طباطبایی، محمّدحسین، (1395ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمة محمّدباقر موسوی، قم: انتشارات جامعة مدرسین.
- عادلی ‌مقدّم، محمّدعلی (1383)، مصداق‌‌های ‌زیبایی در نگاه قرآن کریم، مجلة رشد آموزش قرآن، شمارة 6 ، صص 16-21.
- عزّالدین، اسماعیل (1974م)، الأسس الجمالیة فی النقد العربی، قاهره: دارالفکر العربی.
- علی‌زمانی، امیرعبّاس (١٣٧٤) زبان دین، قم‌: دفتر‌ تبلیغات اسلامی.
- عسکری، ابوهلال و نورالدین جزایری (1412ق)، معجم الفروغ اللغوی، قم: مؤسسة نشر اسلامی وابسته به جامعة مدرسین.
- فضیلت، محمود (۱۳۸۷)، زیبایی‌شناسی قرآن، چ 2، تهران:‌ سمت.
- کلینی، محمّد (1383)، اصول کافی، ج 4، ترجمة صادق حسن‌زاده تهران: صلوات.
- مجلسی، محمّدباقر (1403ق) بحار الانوار، بیروت: مؤسسه الوفاء.
- مختاری، قاسم‌ و غلامرضا شانقی (1395)، تطبیق عناصر زیبایی‌شناسی قرآن کریم با نظریة هنجارگریزی نحوی، نمونة مورد پژوهانه: سورة مبارکة کهف، فصلنامة پژوهش‌های ادبی قرآنی، دورة شمارة 1، صص 60-88.
- مطیع، مهدی (۱۳۸۵)، مبانی زیبایی‌شناختی‌در قرآن: قرآن به‌مثابة نظریه‌پردازی زیبایی‌شناسی، فصلنامة هنر، شمارة ۷۰، صص 210-221.
- مطعنی، عبدالعظیم (1417ق)، دراسات الجدیدة فی اعجاز القرآن، قاهره: مکتبة الوهبه.
- معصومی، محمّدحسن و فاطمه شریفی تشنیزی (1396)، تحلیل عناصر زیباشناسی و معناشناسی در سورة قارعه بر اساس روش ساختارگرایی، مجلة زیبایی‌شناسی ادبی، دورة شمارة 31، صص  95-115.
- معین، محمّد (1360)، فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر.
- ملیانی، محمّد (2012م) جمالیة النص من منظور الدراسات الاسلوبیه، مجله الکلمه، سال 19، شمارة 76.
- نصر، حسین (1380)، معرفت و معنویت، تهران: سهروردی.
- هاشمی، احمد (1387)، ترجمه و شرح جواهر البلاغه، حسن عرفان، ج 2، چ 9، قم: نشر بلاغت.