ﺑﺮرﺳﯽ اﻏﺮاض ﺑﻼﻏﯽ ﺧﺒﺮ و اﻧﺸﺎی طلبی در دوبیتی‌های فایز دشتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران

2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران(نویسنده مسئول)

3 استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران

چکیده

فایز دشتی (1330-1250ق) از شاعران ترانه‌سرای جنوب و از نمایندگان اشعار فولکلوریک و ادبیات عوام و بومی این منطقه است که در ترانه‌های خـود بـه اندیشـه‌هـای تعلیمی توجّه ویژه دارد. او را با احساس‌ترین شاعر عوام و مردمی خوانده‌اند. با نگاهی کلّی به دوبیتی‌های فایز می‌توان حضور عاطفه و احساس لطیف و ذوق شاعرانۀ او را همراه با عناصر گوناگون بومی دریافت. او در سروده‌ها‌ و عاشقانه‌های غنایی‌ خود به مسائل اخلاقی و تعلیمی اشاره کرده و به شیوۀ مؤثّر از ابزارهای بلاغی، مخصوصاً علم معانی بهره برده است. فایز بـا اسـتفاده از علم معانی و ابزارهای مناسب آن مانند جمله‌های پرسشی، خبری و امری، به شیوه‌ای مـؤثّر در انتقال مفاهیم اخلاقی و تعلیم آن‌ها به مخاطب خود موفّق بوده‌ و در عین ‌حال از این طریق، حضور مخاطب را در لابه‌لای متن برجسته‌تر نشان داده ‌است. نگارندگان در این پژوهش به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و ابزار کتابخانه‌ای به بررسی این دسته از جملات و معانی ثانویة آن‌ها پرداخته و نکات برجستۀ سه مبحث از علم معانی، یعنی جملات پرسشی، امری و خبری و نقش و تأثیر آن‌ها در انتقال مؤثّر مضامین تعلیمی شاعر در سرودۀ غنایی و عاشقانه را شرح و تبیین کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the rhetorical intentions of declaratives and illocutionary force in Fayez Dashti’s couplets

نویسندگان [English]

  • Sayyid Niamuddin Hosseini 1
  • Seyyed Mahmoud Seyed Sadeghi 2
  • Shamsalhajeyah Ardalani 3
1 PhD student, Department of Persian Language and Literature, Bushehr Branch, Islamic Azad University, Bushehr, Iran
2 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Bushehr Branch, Islamic Azad University, Bushehr, Iran
3 Assistant Professor and Faculty Member of Islamic Azad University of Booshehr
چکیده [English]

 Faez Dashti (1834-1911) is one of the southern lyricists and representatives of folk poetry and popular and indigenous literature of this region, who pays special attention to didacticism. He has been called the most emotional poet of the common people and folk culture. With an overview of Fayez's couplets, one can understand the presence of his emotion and delicate feeling and poetic taste along with various local elements. In his romantic and lyrical poems, he has referred to moral and educational issues and has effectively used rhetorical tools, especially semantics. He has been successful in conveying moral concepts and teaching them to its audience, using semantics and its appropriate tools such as interrogative, declarative, and imperative sentences in an effective way, hence simultaneously highlighting the presence of the audience in the text. In this research, the authors have studied this category of sentences and their secondary meanings in a library-oriented descriptive-analytical manner. And, the highlights of the three topics of semantics, namely interrogative, imperative, and declarative as well as their function and effect in conveying the poet's didactic themes effectively in his romantic and lyrical and poems have been discussed and explained.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Didactic literature
  • Fayez Dashti
  • couplet
  • declaratives and illocutionary force
  • semantics
-­ آقاحسینی، حسین و محمود براتی (1390)، اهمیت پرسش در متون عرفانی، مجلة کاوش‌نامه، سال 12، شمارة 22، صص 131-160.
- ارسطو (1371)، ریطوریقا (فنّ خطابه)، ترجمۀ پرخیده ملکی، تهران: اقبال.
- تفتازانی، سعدالدین مسعود (بی‌تا)، مختصر المعانی فی تلخیص المفتاح، قم: مصطفوی.
- تقوی، نصرالله (1363)، هنجار گفتار در فنّ معانی و بیان و بدیع فارسی، اصفهان: فرهنگ‌سرای اصفهان.
- جمالی، فاطمه (1395)، نقد و تحلیل اغراض ثانوی خبر و انشا در علم معانی، دوفصلنامة بلاغت کاربردی و نقد بلاغی، دورة 1، شمارة 2، صص 95-116.
- رجایی، محمّدخلیل (1359)، معالم البلاغه، شیراز: دانشگاه شیراز.
- رضانژاد، غلامحسین (1367)، اصول علم بلاغت در زبان فارسی، قم: الزهرا.
- شمیسا، سیروس (1379)، بیان و معانی، تهران: فردوس.
- طالبیان، یحیی و زهرا فاتحی نصرآباد (1397)، بیان مضامین تعلیمی در خلد برین وحشی بافقی با استفاده از خبر و انشای طلبی، پژوهش‌نامۀ نقد ادبی و بلاغت، دورة 7، شمارة 2، صص 153-172.
- کزّازی، میرجلال‌الدین (1385)، معانی و بیان، تهران: کتاب ماد.
- محمودی، مریم (1393)، بررسی اغراض بلاغی خبر و انشا در سبک تعلیمی ناصرخسرو (با تکیه بر دیوان قصاید)، فصلنامة تخصصی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال 7، شمارة 2، صص 251-266.
- میرباقری فرد، علی‌اصغر و معصومه محمّدی (1389)، بررسی و تحلیل نقش پرسش در آثار عین‌القضات همدانی، مجلة پژوهش‌های ادبی، سال 7، شمارة 29-30، صص 149- 166.
- نیکخواه نوری، ام‌البنبن، مصطفی سالاری و بهروز رومیانی (1399)، بررسی علم معانی در غزل‌های شفیعی کدکنی، فصلنامة مطالعات زبانی و بلاغی، دورة 11، شمارة 21، صص 471-498.
- هاشمی، احمد (1388)، جواهر البلاغه، ترجمة حسن عرفان، قم: بلاغت.
- همایی، جلال‌الدین (1374)، معانی و بیان، به کوشش ماهدخت بانو همایی، تهران: هما.