تحلیل گفتمان انتقادی رمان رویای تبت بر پایۀ الگوی ون لیوون

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کوثر بجنورد (نویسنده مسئول)

2 دانشجوی کارشناسی ارشد ادبیات روایی دانشگاه کوثر بجنورد

چکیده

در پژوهش حاضر، رمان رؤیای تبّت اثر فریبا وفی در چارچوب تحلیل گفتمان انتقادی و با بهره‌گیری از الگوی ون لیوون مورد بررسی قرار می‌گیرد. در این رمان، بازنمایی کنشگران اجتماعی، بستری برای طرح دیدگاه‌ها و ایدئولوژی‌هایی است که متن در پی تثبیت آن است. هویت کنشگران در ابتدای رمان به‌شکلی طرح شده که خواننده را جهت کشف این هویت با متن همراه می‌کند تا در ارتباط با کنش‌ کنشگران، دلالت‌های ضمنی موجود در متن مورد شناسایی قرار بگیرد. با کاربست مؤلّفه‌های جامعه‌شناختی- معنایی مورد نظر ون لیوون می‌توان رابطۀ بین فرایندهای ایدئولوژیک با ساختارهای گفتمان‌مدار را شناسایی کرد و از ‌این طریق، سازوکار شکل‌گیری جریان قدرت و ایدئولوژی و نقش آن در صراحت و پوشیدگی کنشگران و چگونگی تعامل یا تقابل میان آنان را مورد ارزیابی قرار داد. در پژوهش حاضر سعی شده با روش تحلیل کیفی، نگرش‌های ایدئولوژیکی کنشگران اجتماعی از منظر نظام طبقاتی زنان در ارتباط با مؤلّفه‌های گفتمان‌مدار تبیین گردد. این بررسی نشان می‌هد غالب مؤلّفه‌های جامعه‌شناختی- معنایی به‌ کار ‌گرفته ‌شده در رمان مورد بحث شامل حذف، فعّال‌نمایی، منفعل‌نمایی، نام‌بری و مقوله‌بندی، زمان‌درهمی و نمادین‌شدگی است. این مؤلّفه‌ها در خدمت توصیف سازوکارهای اجتماعی و ایدئولوژیکی حاکم بر نظام اجتماعی زنان است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Critical discourse analysis of Farbia Wafi’s Tibetan Dream based on the model of Theo Van Leeuwen

نویسندگان [English]

  • Ebrahim Kanani 1
  • Safoora Entezari 2
1 The Assistant Professor of Persian and Language and Literature, “Kosar University of Bojnord”, Bojnord, Iran.
2 Kosar University of Bojnord
چکیده [English]

In the present study, the novel Tibetan Dream by Fariba Wafi is examined in the framework of critical discourse analysis using Theo van Leeuwen's model. In this novel, the representation of social actors is a platform for presenting the views and ideologies that the text seeks to establish. The identity of the social actors is depicted at the beginning of the novel in such a way that the reader follows up the text to discover this identity in order to recognize the implicit meanings in the text in relation to their actions. Using Van Leeuwen's sociological-semantic components, the relationship between ideological processes and discursive structures can be identified. In this way, power formation mechanism and ideology and its role in the explicitness and secrecy of the actors as well as the nature of their interactions or confrontations can be evaluated. Accordingly, in the qualitative analysis of the present study, an attempt has been made to explain the ideological attitudes of social actors from the perspective of women's class system in relation to discourse-oriented components. This study shows that most of the sociological-semantic components used in the novel include omission, activation, passive representation, nomination, categorization, anachronism and symbolization. These components serve to describe the social and ideological mechanisms governing women social system.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Critical Discourse Analysis
  • Sociological-Semantic Components
  • Social Activists
  • Tibetan Dream
  • Fariba Wafi
- آقاگل‌زاده، فردوس، رضا خیرآبادی و ارسلان گلفام (1392)، مطالعة تطبیقی شیوة بازنمایی کنشگران ایرانی و غربی در پروندة هسته‌ای ایران در رسانه‌های بین‌المللی (الگوی 2008 ون لیوون)، جستارهای زبانی، دورة 4، شمارة 1، صص 1-19.
- اسدی، معصومه، ارسلان گلفام، فردوس آقاگل‌زاده و آزیتا افراشی (1394)، مؤلّفه‌های زبان‌شناختی و جامعه‌شناختی- معنایی و بازنمایی کنشگران اجتماعی در متون مطبوعاتی، جستارهای زبانی، دورۀ 6، شمارۀ 2، صص 1- 24.
- اکبری، حمیدرضا، شجاع تفکّری رضایی و خسرو غلامعلی‌زاده (1398)، بازنمایی کنشگران اجتماعی داستان آب بید با بهره‌گیری از الگوی جامعه‌شناختی- معنایی ون لیوون، مطالعات زبان‌ها و گویش‌های غرب ایران، سال 7، شمارۀ 2، صص 17-33.
- تیموری، سمیرا، سعید بزرگ بیگدلی و قدرت‌الله طاهری (1396)، نقد فمینیستی رمان رازی در کوچه‌ها اثر فریبا وفی، پژوهش‌های نقد ادبی و سبک‌شناسی، دورۀ 8، شمارۀ 29، صص37- 60.
- تیموری، سمیرا (1391)، نقد و بررسی رمان‌های فریبا وفی با تکیه بر پرندۀ من، ترلان، رؤیای تبّت، رازی در کوچه‌ها، ماه کامل می‌شود، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرّس.
- دقیق ‌احمدی، مریم (1389)، شیوه‌های داستان‌نویسی و شخصیت‌پردازی در نویسندگان زن (زویا پیرزاد، فریبا وفی، سپیده شاملو، ناهید طباطبایی و مرجان شیرمحمّدی)، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه تهران.
- رحیمیان، جلال و سمیّه جوکار (1394)، تصویرسازی کارگزاران اجتماعی در اشعار سیاسی ملک‌الشعرا بهار از منظر گفتمان‌شناسی انتقادی، شعرپژوهی (بوستان ادب)، سال 7، شمارۀ 2، صص 111- 134.
- سرایی، حسن، سروش فتحی و زهرا زارع (1387)، روش کیفی در مطالعات اجتماعی با تأکید بر روش تحلیل گفتمان و تحلیل گفتمان انتقادی، پژوهش‌نامۀ علوم اجتماعی، سال 2، شمارۀ 3، صص 83- 105.
- صادقی، حسین، عبدالله واثق‌ عباسی، محمّدامیر مشهدی و عباسعلی آهنگر (1397)، مؤلّفه‌های جامعه‌شناختی داستان بهرام گور و شنگل هندی در شاهنامۀ فردوسی (بر‌اساس الگوی گفتمان‌شناسی انتقادی ون لیوون)، دو‌فصلنامۀ مطالعات شبه قارّه، سال 10، شمارۀ 34، صص 167-190.
- عرب یوسف‌آبادی، عبدالباسط، الیاس برآبادی و طاهره میرزاده (1396)، بررسی ساخت‌های گفتمان‌مدار سورۀ قصص بر‌اساس الگوی ون لیوون، فصلنامۀ پژوهش‌های ادبی-قرآنی، سال 5، شمارۀ 3، صص 41-62.
- علامی، ذوالفقار و مائده اسداللّهی (1396)، تحلیل روایی داستان سیاوش بر اساس الگوی کنشگران اجتماعی ون لیوون، دوفصلنامۀ زبان و ادبیات فارسی، سال 25، شمارۀ 83، صص 187-208.
- فلاح، ابراهیم و سجاد شفیع‌پور (1399)، واکاوی تطبیقی بافتارهای گفتمان‌مدار روایت حضرت نوح در دو سورۀ هود و نوح بر محور الگوی ون لیوون، فصلنامة مطالعات زبانی و بلاغی، سال 11، شمارۀ 22، صص 297-322.
- وفی، فریبا (1394)، رؤیای تبّت، تهران: نشر مرکز.
- یارمحمّدی، لطف‌الله (١٣٨٥)، ارتباطات از منظر گفتمان‌شناسی انتقادی، تهران: هرمس.
- یارمحمّدی، لطف‌الله(1390)، درآمدی به گفتمان‌شناسی، تهران: هرمس.
- یارمحمّدی، لطف‌الله (1393)، گفتمان‌شناسی رایج و انتقادی، تهران: هرمس.
- یارمحمّدی، لطف‌الله (1395)، تجزیه و تحلیل مقابله‌ای گفتمان‌شناختی زبان فارسی و انگلیسی در چارچوب زبان‌شناسی انتقادی، تهران: هرمس.
-Van Leeuwen, T. (1993), Genre and field in CDA, Discourse and Society, Vol. 4, No. 2, pp. 193- 225.
- ـVan Leeuwen, T.(2008), Discourse and Practice: New Tools for Critical Discourse Analysis, Oxford university Press.