تبیین غلبه صنایع بیانی و بدیعی بر معانی نحو در شکل گیری نظام بلاغی رساله اخلاق السلطنه وصاف شیرازی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی

2 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی (نویسندة مسئول)

3 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

نظام بلاغی متون منثور پسامغولی غالباً تفاوت آشکاری با متون منثور پیش از حملة مغول دارد؛ به این ترتیب که معمولاً معانی نحو، چارچوب بلاغی متون پیشامغولی را تشکیل می‌دهد و در مقابل، بیان و بدیع، ساختار بلاغی متون پسامغولی را. این تفاوت بیش از هر چیز به رسالت متون در نظر نویسنده و انتخاب یک دستگاه زیبایی‌شناختی متناسب با آن رسالت برمی‌گردد. شگردهای بیانی و بدیعی برخلاف هنرسازه‌های معانی نحو، تناسبی با رسالت اصلی متون نثر که انتقال معنا به مخاطب است ندارد و انتخاب چنین رویکرد بلاغی‌ای از سوی نویسنده، بیانگر این است که متون نثر فارسی پس از حملة مغول، با بحران معناسازی عمیقی روبه‌رو هستند، تا آنجا که لفّاظی و صنعت‌محوری بر متن حاکم شده ‌است. این پژوهش در پی آن است که با تبیین رویکرد بیان و بدیع‌محور در رسالة اخلاق‌السلطنه، چرخش بلاغی متون منثور فارسی را از معانی نحو به‌سوی بیان و بدیع بر مبنای تحلیل نمونه‌های مشخّص نشان دهد. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Explanation of the Dominance of Figurative Language and Oratory over the Rhetoric of Syntactic in Forming the Rhetoric in Akhlagh _al_saltaneh by Vassaf Shirazi

نویسندگان [English]

  • MohamadAmin Zamanvaziri 1
  • Mohamad Gholamrezaei 2
  • Ghodratollah Taheri 3
1 Department of Persian Language and Literature,Faculty of Literature and Humanities, University of Shahid Beheshti, Tehran, Iran
2 Department of Persian Language and Literature,Faculty of Literature and Humanities, University of Shahid Beheshti, Tehran, Iran
3 Department of Persian Language and Literature,Faculty of Literature and Humanities, University of Shahid Beheshti, Tehran, Iran
چکیده [English]

The rhetorical system of prose texts written after the Mongol invasion often differs completely from the texts written before that; the rhetoric of syntactic often makes the rhetorical frame of the pre-Mongolian texts and, in contrast, figurative language and oratory make the rhetorical structure of post-Mongolian texts. This difference is most of all related to the purpose of the text according to the author’s view and the choice of an appropriate aesthetic system. Unlike the artistic structures of rhetoric of syntactic, the techniques of figurative language and oratory are not compatible with the main purpose of prose texts which is to convey meaning to the reader. Choosing such a rhetorical approach by the author shows that post-Mongolian Persian prose texts have faced a serious crisis in making sense to the extent that verbiage has dominated the texts. This research aims to investigate the rhetorical shift in prose texts from the rhetoric of syntactic towards figurative language and oratory based on the analysis of specific examples.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rhetoric of Synthetic Akhlagh-al-Saltane
  • Figurative Language
  • Oratory. Vassaf Shirazi

مراجع

- انوری، حسن و حسن احمدی گیوی (1389)، دستور زبان فارسی 2، چ 6، تهران: فاطمی.
- بهار، محمّدتقی (1389)، سبک‌شناسی یا تاریخ تطوّر نثر فارسی، ج 2 و 3، چ 10، تهران: امیرکبیر.
- جبری، سوسن (1391)، نقد زیبایی‌شناسی هنری در متن ادبی (مطالعة موردی یک غزل حافظ)، فصلنامة مطالعات زبانی و بلاغی، سال 3، شمارة 5، صص 31-61.
- جرجانی، عبدالقاهر (1368)، دلائل الاعجاز فی القرآن، ترجمة محمّد رادمنش، چ 1، مشهد: آستان قدس رضوی.
- جوینی، عطاملک (1390)، تاریخ جهانگشای جوینی، تصحیح محمّد قزوینی، ج 1، چ 5، تهران: دنیای کتاب.
- حافظ (1378)، دیوان حافظ، تصحیح محمّد قزوینی و قاسم غنی، چ 12، تهران: اقبال.
- خطیبی، حسین (1390)، فنّ نثر در ادب پارسی، چ 4، تهران: زوّار.
- دین‌محمّدی، غلامرضا (1380)، تبیین تنوّع ساخت‌های نحوی در زبان‌های انگلیسی، عربی و فارسی، مجلة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شمارة 157، صص 75-88.
- رضایی، والی و سید محمّدتقی طیب (1385)، ساخت اطّلاع و ترتیب سازه‌های جمله، مجلة دستور، شمارة 2، صص 3-19.
- سعدی (1387)، گلستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، چ 8، تهران: خوارزمی.
- سیدقاسم، لیلا (1398)، بلاغت ساختارهای نحوی در تاریخ بیهقی، چ 2، تهران: هرمس.
- شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا (1391)، رستاخیز کلمات، چ 1، تهران: سخن.
- شیخ‌الحکمایی، عمادالدین (1390)، ادب ممتازنویسی و سیر تحوّل آن در اسناد دورة اسلامی ایران، پژوهش‌های علوم تاریخی، دورة 3، شمارة 1، صص 83-110.
- غزالی، محمّد (1361)، نصیحة‌الملوک، تصحیح جلال‌الدین همایی. تهران: بابک.
- فرشیدورد، خسرو (1384)، دستور مفصّل امروز، چ 2، تهران: سخن.
- کوش، سلینا (1396)، اصول و مبانی تحلیل متون ادبی، ترجمة حسین پاینده، چ 1، تهران: مروارید.
- ناتل‌ خانلری، پرویز (1365)، تاریخ زبان فارسی، ج3، تهران: نشر نو.
- ناتل‌ خانلری، پرویز (1355)، دستور زبان فارسی، چ 4، تهران: بابک.
- وصّاف شیرازی (1388)، تاریخ وصّاف‌الحضره، تصحیح علیرضا حاجیان‌نژاد، چ 1، تهران: دانشگاه تهران.
- همایی، جلال‌الدین (1391)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، چ 31، تهران: هما.
مطالعات زبانی و بلاغی
دوره 13، شماره 28
تیر 1401
صفحه 345-370

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار