تحلیل سبک شناسانۀ «نظر» در ده غزل از سعدی شیرازی بر مبنای معنی شناسی ساخت گرا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علّامه طباطبائی، تهران، ایران (نویسنده مسئول)

2 کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علّامه طباطبائی، تهران، ایران.

چکیده

معنی­شناسی ساخت­گرا بر پایۀ زبان­شناسی ساخت­گرا تحت تأثیر آرای فردینان دو سوسور به وجود آمد و پایۀ بسیاری از مطالعات معنی­شناسی قرار گرفت؛ این رویکرد، مطالعۀ روشمند معنی در ساختار متن را در چگونگی معنی­دار شدن واحدهای زبانی تبیین می­کند. در این روش، ارزش هر واحد زبانی در ارتباط با سایر واحدهای زبانی تعیین می­شود و برای بررسیِ معنای هر واحدی باید به همۀ روابط، نظیرِ تقابل معنایی، در تحلیل شبکۀ معنایی توجه کرد. بسامد واحد زبانیِ «نظر» در غزل­های سعدی به منزلۀ متنی ادبی و نقش آن در بررسی سبک­شناسانۀ این غزل­ها، می­تواند در ارتباط با چگونگی معنی­دار شدن واحد زبانی یاد شده، اهمیت مطالعۀ روشمند آن را در گزیده­ای از غزل­های سعدی نشان دهد و روشی در اختیار ما قرار دهد که در پژوهشی جامع، به تحلیل دقیق­تری نیز برسیم که درآمدی بر سبک­شناسی معنایی غزلیات سعدی باشد. در پژوهش پیش­رو با روش تحلیل کیفی، مطالعۀ متن ادبی را در ارتباط با دانش زبان­شناسی و سبک­شناسی تبیین نموده و سعی کرده­ایم به دلالت­های معنایی واحد «نظر» در دو حوزۀ معنایی عشق و عرفان بپردازیم و آن را در شبکۀ معنایی منسجمی تحلیل کنیم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Stylistic Analysis of “Nazar” in Ten Sonnets of Saadi Shirazi Based on Structural Semantics

نویسندگان [English]

  • Shirzad Tayefi 1
  • Ebrahim Karimzadeh 2
1 Allameh Tabataba"i University
2 Allameh Tabataba"i University
چکیده [English]

Structural semantics, based on Structural Linguistics, was affected by Ferdinand de Saussure's ideas which ensued many semantic studies. This approach explains the methodological study of meaning in the structure of text in terms of how linguistic units become meaningful. In this approach, the value of each linguistic unit is determined in relation to other linguistic units, and to examine the meaning of each unit, all relationships such as semantic contrast must be considered in semantic network analysis. The frequency of linguistic unit "Nazar" and its role in stylistic examination of Saadi's sonnets can show the significance of methodological study of these sonnets in relation to how the mentioned linguistic unit becomes meaningful. Excerpts from Saadi's sonnets provide us with a way to conduct a more detailed analysis of the semantic stylistics of Saadi's sonnets. This qualitative research explores the study of a literary text via a linguistic and stylistic method and aims to deal with the semantic implications of the "Nazar" unit in two semantic domains of love and mysticism and analyze it in a coherent semantic network.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Saadi's sonnets
  • Nazar
  • semantic domains
  • stylistics
  • structuralist semantics
-­ ایران­زاده، نعمت­ الله(1382)، نگاه سعدی در غزل، سعدی­شناسی، دفتر ششم، صص 117-124.
­ -­ ایران­زاده، نعمت­ الله (1380)، ویژگی­های سبک غزلیات سعدی، پایان­نامۀ دکتری رشتۀ زبان و ادبیات فارسی، گرایش ادبیات غنایی، دانشگاه تربیت مدرس، استاد راهنما: تقی پورنامداریان.
-­ ایران­زاده، نعمت ­الله و زمانی، مهدی(1397)، تحلیل حوزه­های معنایی، رهیافتی سبک­شناسی، بهار ادب، سال یازدهم، ش 1، پیاپی 39، صص 59-77.
-­ باباشاهی، فاطمه، فاضلی، مهبود و فقیه ملک مرزبان، نسرین(۱۴۰۰)، بررسی انسجام معنایی در غزل مظهر همدانی و مقایسة آن با غزل سعدی، مطالعات زبانی و بلاغی، سال ۱۲، ش ۲۳، صص ۳۷-۶۶.
-­ پالمر، فرانک ر(1374)، نگاهی تازه به معنی­شناسی، ترجمۀ کورش صفوی، تهران: کتاب ماد.
-­ جعفری، عبدالوحید(1394)، سبک زبانی غزلیات سعدی، بهارستان سخن، سال دوازدهم، ش 28، صص 49-68.
-­ حمیدیان، سعید(1393)، سعدی در غزل، تهران: نیلوفر.
-­ ریچارد، جک، پلت، جان و وبر، هایدی(1375)، فرهنگ توضیحی زبان­شناسی کاربردی لانگمن، ترجمۀ حسین وثوقی و سید اکبر میرحسینی، تهران: مرکز ترجمه و نشر کتاب.
-­ زمانی، مهدی(1392)، تحلیل حوزه­های معنایی غزلیات سنایی(60 غزل)، پایان­نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامۀ طباطبائی، استاد راهنما: کورش صفوی.
-­ زمانی، مهدی و ایران­زاده نعمت­الله (1394)، تحلیل حوزه­های معنایی اشعار باقی­مانده از رابعه بنت کعب قزداری، دوفصلنامۀ زبان و ادبیات فارسی، سال 23، ش 78، صص 7-28.
-­ شفیعی کدکنی، محمدرضا(1368)، موسیقی شعر، تهران: آگاه.
-­ شمیسا، سیروس(1393)، کلیات سبک­شناسی (ویراست دوم)، تهران: میترا.
-­ صفوی، کورش(1391الف)، آشنایی با زبان­شناسی در مطالعات ادب فارسی، تهران: علمی.
-­ صفوی، کورش(1390)، از زبان­شناسی به ادبیات (شعر)، تهران: سورۀ مهر.
­ -­ صفوی، کورش(1383الف)، درآمدی بر معنی­شناسی، تهران: سورۀ مهر.
-­ صفوی، کورش(1388)، عملکرد نشانۀ زبان در آفرینش متن ادبی، فصلنامۀ زبان و ادب پارسی، ش 41، صص 9-21.
-­ صفوی، کورش (1383ب)، نگاهی به نظریۀ حوزه­های معنایی از منظر نظام واژگانی زبان فارسی، مجلۀ علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز (ویژه­نامۀ زبان انگلیسی و زبان­شناسی)، دورۀ 21، ش 1، پیاپی 40، صص 2-11.
-­ صفوی، کورش (1391ب)، نوشته­های پراکنده (دفتر اول) معنی­شناسی، تهران: علمی.
-­ صفوی، کورش (1391ج)، نوشته­های پراکنده (دفتر دوم) نشانه­شناسی و مطالعات ادبی، تهران: علمی.
-­ عظیمی­ فرد، فاطمه(1392)، فرهنگ توصیفی نشانه­شناسی، تهران: علمی.
-­ فتوحی، محمود(1392)، سبک­شناسی: نظریه­ها، رویکردها و روش­ها، تهران: سخن.
-­ قاسمی، ضیاء(1393)، سبک ادبی از دیدگاه زبان­شناسی، تهران: امیرکبیر.
-­ گیررتس، دیرک(1393)، نظریه­های معنی­شناسی واژگانی، ترجمۀ کورش صفوی، تهران: علمی.
-­ لاینز، جان(1391)، درآمدی بر معنی­شناسی زبان، ترجمۀ کورش صفوی، تهران: علمی.
-­ محسنی، مرتضی و اسفندیار، سبیکه(1391)، تصویرپردازی "آب" در غزلیات سعدی، بهار ادب، سال پنجم، ش 3، پیاپی 17، صص 301-320.
-­ میرزایی الحسینی، سیدمحمود، خسروی، کبری و نجم، صبا(1393)، تحلیل معناشناختی واژگان حوزۀ معنایی "مرگ" در شعر لبید بن ربیعه، فصلنامۀ لسان مبین، سال ششم، دورۀ جدید، ش 17، صص 170-193.
-­ نامور فرگی، مجتبی و پهلوان­نژاد، محمدرضا(1390)، بررسی حوزه­های معنایی واژگان زبان فرسی و ارائۀ معیارهای جدید در تعیین حوزه­های معنایی، مجلۀ زبان­شناسی و گویش­های خراسان دانشگاه فردوسی مشهد، سال سوم، ش 1، پیاپی 4، صص 51-70.
-­ نجفی، ابوالحسن(1395)، مبانی زبان­شناسی و کاربرد آن در زبان فارسی، تهران: نیلوفر.
-­ نیازکار، فرح(1390)، شرح غزلیات سعدی، تهران: هرمس.
-­ هلدکرافت، دیوید(1391)، سوسور (نشانه­ها، نظام و اختیاری بودن)، ترجمۀ سپیده عبدالکریمی، تهران: علمی.
-­ یوسفی، غلامحسین(1394)، غزل­های سعدی، تهران: سخن.
-Cruse, Alan(2006). "A Glossary of Semantics and Pragmatics". Edinburgh: Edinburgh university.Ferdinand de Saussure.
-Green, Stephen j(1992). "A Basis for a formalization of linguistic style". Proceedings of the 30th annual meeting on Association for Computational Linguistics.
-Lyons, J(1978). Semantics, 2vols. Cambridge: Cambridge University Press.
-Porzig, w(1934). "Wesenhafte Bedeutungsbeziehungen". Beitrage zur deutschen Sprache und Literature 58: 70-97.
-Sandell, R(1977). Linguistics Style and Persuation. London: Academic Press Inc.