بوطیقای روایت در منظومه‌های رمزی حسن و دل و جمال و جلال بر اساس الگوی ولادیمیر پراپ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ایلام

2 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ایلام (نویسندۀ مسئول)

3 استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه ایلام

چکیده

یکی از شیوه‌های تحلیل ساختاری داستان، روش ریخت‌شناسی ولادیمیر پراپ است که برپایۀ کنش شخصیت‌ها بنا شده ‌است. در این پژوهش که به شیوۀ توصیفی - تحلیلی نوشته شده، مطابق نظریۀ ریخت‌شناسی پراپ، به تحلیل و مقایسۀ ساختار روایی منظومه‌های عاشقانۀ حسن و دل اثر مولانا محمّد بن یحیی سیبک نیشابوری و جمال و جلال اثر محمّد نزل‌آبادی که هر دو زیر ساختی رمزی و عرفانی دارند، پرداخته شده است تا میزان کارایی و مطابقت ساختاری آن‌ها با الگوی پراپ مورد ارزیابی و سنجش قرار گیرد. نتایج حاصل از پژوهش بیانگر این است که منظومه‌های مورد مطالعه از لحاظ ساختار، کارکرد، شخصیت و صفات اشخاص، مشابه و نزدیک به هم هستند و با نظریۀ پراپ تا حدّ زیادی مطابقت دارند؛ با این تفاوت که در حرکت‌های دو داستان، با عدم توالی و حذف و اضافة برخی از خویشکاری‌ها روبه‌رو هستیم. از میان شخصیت‌های هفت‌گانۀ پراپ، برخی از شخصیت‌های دو منظومه به‌دلیل شباهت کارکرد و به اقتضای داستان، حذف یا با هم ادغام شده‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Proppian reading of the poetics of narration in mysterious poems of Hosn and Del and Jamal and Jalal

نویسندگان [English]

  • Isa Darabpour 1
  • Ali Garavand 2
  • Hassan Soltani kohbanani 3
1 PhD student of Ilam University
2 Ilam University
3 Ilam university
چکیده [English]

One of the approaches to structural analysis of narration is Vladimir Propp's morphology which focuses on characters actions. This descriptive and analytical research draws on Propp's morphology to analyze and compare  the narrative structure of verse romances Hosn and Del, by Molana Mohammad Ibn Yahya Sibak Neishabouri, with Jamal and Jalal byMohammad Nazl Abadi.’. Both these works, which have a mysterious and mystical substructure, are dealt with in this study to examine and evaluate their rate of efficiency and structural compatibility to Propp's model. The results of this comparative study indicate that these verse romances are similar in terms of structure, functions, and characters, and to a great extent compatible with Propp’s theory. The difference is that actions are   non-consecutive and there are omissions and additions of some functions in both narrations. Also, among Propp’s seven character types, some of characters are merged or removed due to similarities in their functions, depending on the storyline.                                                                          

کلیدواژه‌ها [English]

  • morphology
  • structural analysis
  • mysterious verse romance
  • narration
  • Hosn and Del
- احمدی، بابک (1380) ساختار و تأویل متن، تهران: نشر مرکز.
- اسکولز، رابرت (1383)، درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات، ترجمۀ فرزانه طاهری، تهران: آگاه.
- ایگلتون، تری (1383)، پیش‌درآمدی بر نظریۀ ادبی، ترجمۀ عبّاس مخبر، تهران: نشر مرکز.
- پارساپور زهرا و آزاده مولایی (1391)، تأمّلی بر داستان حسن و دل سیبک نیشابوری، کهن‌نامۀ ادب پارسی، سال 3، شمارۀ 1، صص 15-31.
- پراپ، ولادیمیر (1396)، ریخت‌شناسی قصّه‌های پریان، ترجمۀ فریدون بدره‌ای، چ 4، تهران: توس.
- پگاه خدیش (1391)، ریخت‌شناسی افسانه‌های جادویی ایرانی، چ 2، تهران: علمی و فرهنگی.
- پورجوادی، نصرالله (1383)، نقد و بررسی مثنوی جمال و جلال و سرایندۀ آن، آینۀ میراث، شمارۀ 24، صص 1-9.
- پورنامداریان، تقی (1383)، رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی، تهران: علمی و فرهنگی.
- جبری، سوسن (1391)، حسن و دل خوانش صوفیانۀ خسرو و شیرین، متن‌شناسی ادب فارسی، سال 4، شمارة 4، صص 69-92.
- زرقانی، سید مهدی و محمودرضا قربان صبّاغ (1395)، نظریۀ ژانر (نوع ادبی)، تهران: هرمس.
- ذبیح‌نیا عمران، آسیه (1391)، بررسی و تحلیل داستان غنایی حسن و دل سیبک نیشابوری و رمان گل سرخ، مطالعات داستانی، سال 1، شمارۀ 1، صص 32-41.
- ذوالفقاری، حسن (1384)، منظومة حسن و دل، مجلۀ مطالعات و تحقیقات ادبی، شماره 5 و 6، صص 7-32.
- ذوالفقاری، حسن (1389)، ریخت‌شناسی افسانۀ عاشقانۀ گل بکاولی، فنون ادبی، دورة 2، شمارۀ 1، صص 49- 62.
- ذوالفقاری، حسن (1394)، یکصد منظومۀ عاشقانۀ ادبیات فارسی، چ 2، تهران: انتشارات چرخ.
- ذوالفقاری، حسن (1385)، تأمّلی در مثنوی جمال و جلال، مجلة علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دورة 25، شمارۀ 3، صص 101-116.
- فتّاحی نیشابوری، مولانا محمّد بن یحیی سیبک (1387)، حسن و دل، تصحیح حسن ذوالفقاری و پرویز ارسطو، تهران: چشمه.
- فلاحی، صادق (1388)، رمز و تمثیل در منظومه‌های عاشقانۀ تمثیلی، رسالة دکتری، دانشگاه اصفهان.
- قنبری عبدالملکی، رضا و آیلین فیروزیان پور اصفهانی (1399)، بررسی تطبیقی آرای پراپ با گرماس و برمون درباب روایت از منظر ساخت‌گرایی، فصلنامة مطالعات زبانی و بلاغی، سال 11، شمارۀ 21، صص 301- 332.
- گراوند، علی (1388)، بوطیقای قصّه در غزلیات شمس، چ 1، تهران: انتشارات معین و مرکز تحقیقات زبان و ادبیات فارسی.
- نزل‌آبادی، محمّد (1382)، مثنوی جمال و جلال، تصحیح شکوفۀ قبادی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.