دلالت‌شناسی و کاربست اصطلاحات صرفی-نحوی و بلاغی-ادبی در ادبیات کردی با تکیه بر شعر نالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان و ادبیات کردی و عضو هیات علمی پژوهشکده کردستان شناسی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

چکیده

 این جستار با شیوۀ توصیفی-تحلیلی بر آن است که کاربست اصطلاحات زبانی- ادبی یا به بیان دقیق‌تر، اصطلاحات صرفی، نحوی، ادبی و بلاغی را در ادبیات کلاسیک کردی بررسی کند. بدین منظور، جامعۀ آماری پژوهش را بر شعر نالی، از شاعران نامدار ادبیات کلاسیک کردی منحصر کردیم. ملاخدر احمد شاویس میکایلی (1800-1877)، متخلص به نالی، با تسلطّی که بر علوم ادبی و عربی داشته، در موارد بسیاری، این اصطلاحات را در شعر خویش، هنرمندانه به خدمت گرفته است. برآیند پژوهش نشان می‌دهد این شاعر عمدتاً برای مقاصد خاصّی از این تکنیک بهره برده است. غالباً شاعر در کاربرد این‌گونه اصطلاحات، یک ساحت معنایی زیرین را مدّنظر داشته است که اغلب تعبیر از آن به‌صورت آشکارا در ادبیات رسمی معمول نیست؛ بنابراین با این تکنیک، شعر او دو و گاهی سه سطح معنایی پیدا کرده است. همچنین کاربرد این اصطلاحات در بستر تصویر فنّی و بلاغی، منجر به آفرینش صور بیانی متعدّدی از جمله تشبیه، مجاز، استعاره، کنایه، ایهام و پارادوکس شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Semantics and the use of morphological-syntactic and rhetorical-literary terms in classical Kurdish literature: the case of Nali's poetry

نویسنده [English]

  • Yadollah Pashabadi
Assistant Professor of Kurdish Language and Literature and Faculty member of kurdistan Studies Institute, Universiy of kurdistan, sanandaj, Iran.
چکیده [English]

The present study aims to examine the application of linguistic-literary terms, or more precisely, morphological, syntactic, literary, and rhetorical terms in classical Kurdish literature, using descriptive-analytical method. For this purpose, the statistical population of the research on the poetry of Nali, a famous poet of classical Kurdish literature, was narrowed down to his dīwān. Benefiting from his mastery of literary and Arabic sciences, Mullah Khedr Ahmad Shahvies Mikaeli known as Nali (1800-1877) artistically used these terms in his poetry in many cases. The result of the research shows that the poet intentionally benefited from this technique for certain purposes. In other words, in the present study, based on the analysis of monostich, stanzas, and verses written by Nali, it is argued that the application of such terms is mainly aimed at an underlying semantic structure that is not usually interpreted explicitly in official literature. His poetry, therefore, reveals two - and sometimes three - levels of meaning based on this technique. In addition, the application of these terms in the context of technical and rhetorical images has led to creation of several tropes including simile, synecdoche, metaphor, irony, ambiguity, and paradox.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Syntax and Morphology
  • rhetoric
  • Kurdish Poetry
  • Mullah Khedr Ahmad Shavis Mikaeli (Nali)
  • Semantics
-­ الأنصاری، ابن هشام (2000)، مغنی اللبیب عن کتب الأعاریب، الجزء الخامس، تحقیق و شرح عبداللطیف محمّد الخطیب، چ1، الکویت: السلسه التراثیه.
- ئه‌حمه‌د، ئیسماعیل فه‌ره‌ج (2015)، مشتێک له خه‌رمانی بیری نالی، چاپی یه‌که‌م، سلێمانی: کوچ.
- بهرامی، فاطمه (1397)، فنون ادبی از دریچۀ زبان‌شناسی: تحلیلی نشانه‌شناختی، فصلنامۀ مطالعات زبانی و بلاغی دانشگاه سمنان، سال 9، ‌شمارۀ 17، بهار و تابستان، صص 55-84.
- پارسانسب، محمّد (1388)، بن‌مایه: تعاریف، گونه‌ها، کارکردها و...، فصلنامۀ نقد ادبی، سال 1، شمارۀ 5، بهار، صص 7-39.
- جابری اردکانی، سید ناصر و ناصر زارع (1398)، آفرینش بلاغی با واژگان و اصطلاحات صرف‌ونحو بر مبنای بررسی نرم‌افزاری دیوان‌های اشعار فارسی از ابتدا تا دورة معاصر، مجلۀ فنون ادبی، سال 11، شمارۀ 29، زمستان، صص 35-50.
- حسن، عبّاس (1974)، النحو الوافی، ج 1، قاهره: دارالمعارف.
- حمه باقی، محمّد (1395)، امیرنشین‌های اردلان، بابان و سوران در اسناد قاجاریه (1799-1847)، ترجمۀ مسعود سهیلی، چ 1، سنندج: کانی کتیب.
- خه‌لیل، زانا (٢٠١٢)، ئیرۆتیک له شیعری نالیدا، چاپی یه‌که‌م. هه‌ولێر: ئاراس.
- الزجاجی، ابوالقاسم عبدالرحمان بن اسحاق (1999)، مجالس العلماء، چ2، تحقیق عبدالسلام محمّد هارون، قاهره: مکتبه الخانجی.
- سه‌جادی، عه‌لائه‌دین (١٣٩٥)، مێژووی ئه‌دەبی کوردی، چاپی دووەم، سنه: کوردستان.
- سه‌جادی، عه‌لائه‌دین (١٣٩٦)، نرخ‌شناسی، چاپی یه‌که‌م، سنه: کوردستان.
طحان، احمد (1388)، تداعی معانی در شعر حافظ، فصلنامۀ پژوهش‌های ادبی، سال 7، شمارۀ 26، زمستان، صص 101-130.
عوسمان، هەرێم (2017)، نالی: شیکاریی فه‌لسه‌فی و ده‌روونی، سلێمانی: کۆچ.
-­ محمّدنژاد عالی‌زمینی، یوسف و مریم بختیاری (1400)، تحلیل کارکردهای صرفی و نحوی زبان شعر فروغ فرّخزاد در زمینة بازتاب اضطراب، دوماهنامۀ جستارهای زبانی، دورۀ 12، شمارۀ 61، فروردین و اردیبهشت، صص 249-274.
- محه‌مه‌د، مه‌سعوود (١٩٧٦)، چه‌پکێک له گوڵزاری نالی، به‌غدا: کۆڕی زانیاریی کورد.
- محه‌مه‌د، مه‌سعوود (١٩٩٧)، دەسته‌ودامانی نالی، ستۆکهۆڵم،‌ بی‌جا.
- مسبوق، سید مهدی، طاهری‌نیا، علی‌باقر و مهدی ترکاشوند (1389)، جمالیه توظیف المصطلاحات الصرفیة و النحویة و العروضیة فی لزومیات المعرّی، مجلة دراسات فی اللغة العربیة و آدابها، شمارۀ 2، تابستان، صص 104-121.
- مه‌حموودزاده، ڕه‌هبه‌ر (2020)، ئافاقی شیعری نالی، چاپی یه‌که‌م، سنه: مادیار.
- میرحاجی، حمیدرضا ( 1387)، فرایند فهم متن در پرتو آرای اندیشمندان نحوی و بلاغی (سیبویه و عبدالقاهر جرجانی)، مجلۀ انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی، دورۀ 4، شمارۀ 10، صص 57-75.
- مه‌ولوود، عه‌بدوڵڵا خدر (٢٠٠٧)، لێکۆڵینه‌وەیک له شیعرە ئایینی و سۆفیگه‌رییه‌کانی نالی، هه‌ولێر: ئاراس.
- نالی، مه‌لا خدری ئه‌حمه‌دی شاوەیسی میکایه‌ڵی (١٣٩٢)، دیوان، لێکۆڵینه‌وە و لێکدانه‌وەی مه‌لا عه‌بدولکه‌ریمی مودەڕیس و فاتیح عه‌بدولکه‌ریم، چاپی نۆهه‌م، سنه: کوردستان.