بررسی طرح‌واره‌های حرکتی در اشعار فروغ فرخزاد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان‌شناسی مرکز اسناد فرهنگی آسیا، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی (نویسندة مسئول)

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحدرشت

چکیده

طرح‌واره‌ها تصویرهای ذهنی‌ انسان از تجربیات خاصّ بدنمند او هستند که سبب درک مفاهیم انتزاعی می‌شوند. پژوهش حاضر با هدف معرّفی مفهوم طرح‌واره‌های حرکتی، بر آن است نقش طرح‌واره‌های مورد نظر را در انتقال مضامین شعر فروغ فرّخزاد مشخّص سازد. اهمیت انجام پژوهش‌هایی از این دست، استفاده از نظریه‌های مطرح زبان‌شناسی در مطالعات ادبی است. پژوهش درصدد یافتن پاسخی برای این پرسش است که در اشعار فروغ چه مفاهیمی از طریق طرح‌واره‌های حرکتی امکان وقوع یافته‌اند. داده‌های پژوهش به روش اسنادی از مجموعة اشعار فروغ فرّخزاد گردآوری شده‌ و به روش توصیفی-تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته‌اند. نتایج تحقیق نشان می‌دهد طرح‌واره‌های حرکتی در شعر فروغ فرّخزاد به مضامین «تنهایی»، «ناامیدی و اندوه»، «اجتناب و پرهیز از گناه»، «توصیف عشق زمینی و مادّی»، «میل به نوجویی و تکاپو»، «توصیف کج‌روی‌ها و ناهنجاری‌های اجتماعی»، «یادآوری و از یاد بردن گذشته» و «مرگ‌اندیشی» دلالت می‌کنند.  

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Investigation of Movement Schema in Forough Farrokhzad’s Poems

نویسندگان [English]

  • Marayamsadat Fayyazi 1
  • Atiyeh Ahmadpour Lakhyagi 2
1 Asian Cultural Documentation Center, Institute for Humanities and Cultural Studies, Tehran, Iran
2 Department of Literature and Humanities, Islamic University of Rasht, Rasht, Iran
چکیده [English]

Schemata are mental images taken from one's embodied experiments and based on which concepts are abstracted. The present article aims at introducing movement schema in Forough Farrokhzad's poems. Meanwhile, it tries to Specify the role such schemas in conveying the themes of the poet’s poetry. The application of theoretical linguistics issues in literary criticism makes such research significant. The body of the data has been gathered by attributive method. Then the data has been studied with descriptive-analytical method. The findings of the research revealed that movement schema in Forough Farrokhzad’s poems convey some meanings such as 'loneliness', 'frustration', 'refusing guilt', 'description of love' and 'desire for change', 'description of social deviations and anomalies' remembering and forgetting the past' and 'thinking about death'.

کلیدواژه‌ها [English]

  • cognitive semantics
  • image schema
  • movement schema
  • Forough Farrokhzad
-­ آریان، حسین و مهری تلخابی (1399)، تحلیل مفهوم مرگ بر اساس نظریة استعارة شناختی، فصلنامة مطالعات زبانی و بلاغی، دورة 11، شمارة 22، صص 7-36.
- الداغی، آنیتا (1394)، رمانتیسم اجتماعی در اشعار نازک‌الملوک و فروغ فرّخزاد، فصلنامة مطالعات زبانی و بلاغی، دورة 6، شمارة 11، صص 7-22. 
- باقی‌نژاد، عباس (1385)، فروغ فرّخزاد: شاعر عاطفه و شکست، مجلة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، دورة 2، شمارة 2، صص 11-37.
- بالو، فرزاد و سیده مائده واقعه دشتی (1396)، نمودهای مفهوم «دیگری» در اشعار فروغ فرّخزاد، ادبیات پارسی معاصر، دورة 7، شمارة 23، صص 125-149.
- بقائی، مرجان (1387)، فروغ و امیلی، نگاهی به شعر و اندیشة فروغ فرّخزاد و امیلی دیکنسون، فصلنامة تخصصی ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، دورة 5، شمارة 17، صص 126-138.
- جلالی، بهروز، (1375)، جاودانه زیستن و در اوج ماندن، تهران: مروارید.
- خسروی شکیب، محمّد و مریم یاراحمدی (1391)، گزاره‌های پست‌مدرنیسم در ذهن و زبان فروغ فرّخزاد، فصلنامة مطالعات زبانی و بلاغی، دورة 3، شمارة 5، صص 63-82.
- خواجات، بهزاد (1397)، رمانیسم‌‌ سپاری در شعر فروغ فرّخزاد، مجلة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، دورة 10، شمارة 36، صص 37-53.
- دهقان، علی و سهیلا قاسمی (1391)، نقد روان‌شناختی آثار فروغ فرّخزاد بر اساس مبانی روان‌کاوی فروید و آدلر، مجلة زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد اسلامی سنندج، دورة 4، شمارة 12، صص 43-60.  
- رمضانی پارسا، داود، محمّدحسین نیکدار اصل و قاسم سالاری (1397)، مبانی رویکرد فروغ فرّخزاد بر پایة بازیابی هویت و عشق‌ورزی، مجلة شعرپژوهی، دورة 10، شمارة 35، صص 105-128.
- سیمبر، رضا (1389)، زمان در شعر فروغ فرّخزاد و نازک‌الملائکه: بررسی تطبیقی دو شعر «بعد از تو»، و «افعوان»، مجلة ادبیات تطبیقی، دورة 1، شمارة 2، صص 207-220.
- شمیسا، سیروس (1376)، نگاهی به فروغ، تهران: مروارید.
- صفوی، کورش (1379)، درآمدی بر معنی‌شناسی، چ 1، تهران: حوزة هنری.
- طالب‌زاده، نوشین و سعید حسام‌پور (1398)، بررسی و تحلیل شخصیت زن در اشعار داستانی فروغ فرّخزاد با تکیه بر تأثیر و تأثّر دیدگاه جامعه‌شناختی شاعر، زن و جامعه، دورة 10، شمارة 37 و 38، صص 263-300.    
- فرّخزاد، فروغ (1383)، مجموعة سروده‌ها، تهران: شادان.
- کراچی، روح‌انگیز (1375)، فروغ از دیدگاه روان‌شناسی، چیستا، شمارة 134و 135، صص 301-307.
- گرجی، مطصفی، فاطمه کوپا و محمّدرضا کهندانی (1389)، مفهوم درد و رنج در نگاه شاعران زن معاصر (با تأکید بر اشعار فروغ فرّخزاد و سیمین بهبهانی، نقد ادبی، دورة 3، شمارة 9، صص 141-162.
- گلفام، ارسلان، عالیه کرد زعفرانلو کامبوزیا و سیما حسندخت فیروز (1388)، استعارة زمان در شعر فروغ فرّخزاد از دیدگاه زبان‌شناسی شناختی، نقد ادبی، دورة 2، شمارة 7، صص 121-136.
- مباشری، محبوبه و زهرا کیان‌بخت (1391)، وصف در شعر فروغ فرّخزاد، مجلة زبان و ادبیات دانشگاه آزاد اسلامی سنندج، دورة 4، شمارة 11، صص 105-134.
- محمّدی آسیابادی، علی، اسماعیل صادقی و معصومه طاهری (1391)، طرح‌واره‌های حجمی و کاربرد آن در بیان تجربیات عرفانی، پژوهش‌های ادب عرفانی (گوهر گویا)، دورة 6، شمارة 22، صص 141-162.
- مدرّسی، فاطمه و الناز ملکی (1387)، متناقض‌نمایی در شعر فروغ فرّخزاد، فصلنامة ادبیات فارسی، دورة 4، شمارة 11، صص 1-17.
- مدنی، نسرین (1386)، ادبیات تطبیقی و تطبیق شعر معاصر عرب و شعر معاصر ایران (با تکیه بر شعر فروغ فرّخزاد و غاده‌السمان)، ادبیات تطبیقی، دورة 1، شمارة 2، صص 169-178.
- ممتحن، مهدی، مهدی رضا کمالی بانیانی (1379)، از سمبلیسم تا اسطوره در شعر فروغ فرّخزاد، مجلة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، دورة 8، شمارة 27، صص 1-23.
- نبئی، زهرا (1389)، افکار و اندیشه‌های فروغ، فصلنامة ادبیات فارسی، دورة 6، شمارة 15، صص 153-186.
- هنری، گلاله (1400)، عصیان‌ ریشه‌دار، بررسی سبک‌شناسانة شعر معاصر زنان، تهران: اگر.
- Cazeaux, C. (2007), Metaphor and Continental Philosophy: From Kant to Derrida, New York: Routledge.  
- Evans, V. & Green, M. (2006), Cognitive Linguistics: An Introduction, Edinburg: Edinburg University Press.
- Johnson, M. (1987), The Body in the Mind, Chicago: University of Chicago Press.
- Lakoff, G. (1987), Woman, Fire and Dangerous Things: What Categories Reveal about the Mind, Chicago and London: Chicago University Press.
- Lakoff, G. & Turner M. (1989), More Than Cool Reason: A Field Guide to Poetic Metaphor, Chicago: University of Chicago Press.
- Neisser, U. (1976), Cognition and Reality, San Francisco: Freeman.
- Yu, N. (1998), The Contemporary Theory of Metaphor, Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.