کاربست نظریۀ اشاره‌های شناختی در تحلیل شعر فارسی به‌مثابۀ تحلیلی ارجاع‌محور (مطالعۀ موردی: غزلی از سعدی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس

2 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس (نویسندۀ مسئول)

چکیده

نظریۀ اشاره‌های شناختی به‌مثابۀ ابزاری برای تعیین عوامل تعیین‌کنندۀ شیوۀ ارجاع در بافت متنی، از مباحث مهم زبان‌شناسی شناختی به‌ شمار می‌آید. مسئلۀ پژوهش حاضر، بررسی کاربرد نظریۀ اشاره‌های شناختی در تحلیل شعر فارسی است. مدّعای اصلی که در پژوهش حاضر مطرح شده، این است که اشاره‌های شناختی، ابزارهایی مناسب برای کاربست شیوه‌ای نوین در تحلیل شعر فارسی هستند که به شکلی ویژه، شعر را براساس انواع ارجاع واکاوی می‌کنند. به‌منظور اثبات این ادّعا و بررسی شیوۀ کاربست این نظریه، نخست بنیان‌های نظری اشاره‌های شناختی و مسائل اساسی آن همچون نظریۀ انتقال اشاره مطرح شده و سپس یک غزل از سعدی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. نتایج پژوهش حاضر نشان می‌دهد اشاره‌های شناختی و نظریۀ انتقال اشاره می‌تواند خلأ موجود را که در بلاغت سنّتی و علم معانی، ذیل مقولۀ ارجاع وجود دارد، پوشش دهد و با کاربست این نظریه‌ها می‌توان نوعی تحلیل ارجاع‌محور را در شعر فارسی طرح‌ریزی کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Application of Cognitive Deixis Theory in Persian Poetry Analysis as a Reference-Based Analysis (Case Study: a sonnet by Saadi)

نویسندگان [English]

  • Reza Refaee Ghaidimi Mashhad 1
  • Gholamhosein Gholamhoseinzade 2
1 phd student of persian language and literature, tarbiat modares university
2 professor of persian language and literature, tarbiat modares university
چکیده [English]

Cognitive deixis theory is one of the important issues in cognitive linguistics as determinants of the method of reference in the textual context. The aim of the present study is to investigate the application of the theory of cognitive deixis in the analysis of Persian poetry. The main claim made in the present study is that cognitive deixis is suitable tools for applying new methods in Persian poetry analysis that specifically analyze poetry based on types of references. In order to prove this claim and to study the application of this theory, first, the theoretical foundations of cognitive deixis and its basic issues such as the theory of deictic shift have been discussed and then a sonnet by Saadi has been studied and analyzed. The results of the present study show that cognitive deixis and the theory of deictic shift can cover the gap that exists in traditional rhetoric under the category of reference, and by applying these theories, we can design a kind of reference-based analysis in Persian poetry.

کلیدواژه‌ها [English]

  • cognitive poetics
  • cognitive deixis
  • Persian poetry
  • sonnet
  • Saadi

مراجع

-­ تجلیل، جلیل ( 1385)، معانی و بیان، ویراست دوم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- سعدی، مصلح­ بن عبدالله (1385)، کلیات سعدی، تصحیح محمّدعلی فروغی، تهران: هرمس.
- سیدیزدی، زهرا (1398)، نگاهی به غزلی از حافظ با رویکرد شعرشناسی شناختی، فصلنامة مطالعات زبانی و بلاغی، سال10، شمارۀ 20، صص 297-322.
- صفا، ذبیح­الله (1377)، آیین سخن: مختصری در معانی و بیان فارسی، چ 14، تهران: ققنوس.
- صفوی، کوروش (1384)، فرهنگ توصیفی معناشناسی، تهران: فرهنگ معاصر.
- لایکان، ویلیام ج (1394)، درآمدی تازه بر فلسفۀ زبان، ترجمۀ کوروش صفوی، چ 2، تهران: علمی.
- همایی، جلال­الدین (1374)، معانی و بیان، چ 3، تهران: هما.
-Furrow, Melissa (1988), Listening reader and impotent speaker: The role of deixis in literature, Language and Style, 21(3): 365–378.
-Gibbons, Alison & Whitely, Sara (2018), Contemporary Stylistics: Language, Cognition, Interpretation, Edinburgh: Edinburgh University Press.
-Green, Keith (ed.) (1995), New Essays in Deixis: Discourse, Narrative, Literature,
Amsterdam: Rodopi.
-Herman, David (1994), Textual you and Double Deixis in Edna O’Brien’s A Pagan Place, Style, 23(3): 378–410.
-Herman, David  (2002), Story Logic: Problems and Possibilities of Narrative, Lincoln, NE; London: University of Nebraska Press.
-McIntyre, D (2006), Point of View in Plays: A Cognitive Stylistic Approach to Viewpoint in Drama and Other Text-types, Amsterdam: John Benjamins.
-Stockwell, Peter (2002), Cognitive Poetics: An Introduction, London: Routledge.
-Tsur, Reuven (2008), Toward a Theory of Cognitive Poetics: Second, expanded and updated edition, London: Sussex academic press.
مطالعات زبانی و بلاغی
دوره 12، شماره 26
دی 1400
صفحه 107-136

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار