گفتمان مکالمه ای، روشی در تحلیل مکالمه در متون روایی و تاریخی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گلستان، گرگان، ایران (نویسندة مسئول)

2 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گلستان، گرگان، ایران

3 دانش آموخته زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران

چکیده

تحلیل مکالمه،‌ یکی از حوزه‌های مطالعات گفتمانی است. پژوهشگران این حوزه، روش‌هایی برای تحلیل مکالمه پیشنهاد کرده‌اند که برای همة انواع متون جامعیت ندارد. در این پژوهش ضمن معرّفی این دیدگاه‌ها نشان خواهیم داد که تحلیل مکالمه‌ای چگونه انجام‌ می‌شود و به چه سؤالاتی پاسخ‌ می‌دهد. مسئله اصلی این پژوهش، یافتن روشی است که به کمک آن بتوان مکالمه‌های متون ادبی و روایی را تحلیل ‌کرد. با توجّه به رویکردهای برگرفته از زبان‌شناسی، در تحلیل مکالمه این نوع متون می‌توان به سه سطح ‌قائل ‌شد: 1. سطح خرد، یعنی ساختار زبان ازنظر کاربرد واژگان، ساخت‌های دستوری، ساخت جمله و فراگفتمان‌ها؛ 2. سطح میانی شامل توالی و جفت‌های هم‌جوار، نوبت‌گیری، کنش گفتار و تلویح مکالمه‌ای؛ 3. سطح کلان، یعنی بررسی مکالمه در ارتباط با کنش اجتماعی، یعنی قاب و ژانر و آنچه در سطح تبیین گفتمانی می‌تواند مورد ‌بررسی ‌قرار ‌گیرد. رویکرد این مقاله، نظری است و برای تبیین موضوع فقط یک نمونه مکالمه از کتاب تاریخ بیهقی استفاده ‌شده ‌است. با فرض واقعی بودن مکالمه‌های ثبت‌شده در این اثر، یکی دیگر از وجوه امتیاز تاریخ بیهقی آشکار ‌می‌شود که به‌مثابة متنی گفتمانی، در مکالمات اشخاص آن، ساختار قدرت در سطوح مختلف اجتماعی دید‌ه‌ می‌شود و تحلیلگر به کمک دانش زمینه‌ای و آگاهی از اندیشه‌ها و انتظارات اجتماعی مورد قبول اعضای جامعه دربار غزنوی، چگونگی ارتباط بین کنش‌های گفتمانی و کنش اجتماعی را نشان می‌دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Method of Conversation Analysis in Narrative and Historical Texts

نویسندگان [English]

  • Leila Nowruzpur 1
  • Mahdi Mohammadinejad 2
  • nafiseh ghorbanpor 3
1 Assistant professor of Golestan University
2 Assistant Professor of Arabic language and literature, Humanities, golestan University, Iran
3 Educated Student of Golestan University, Gorgan, Iran
چکیده [English]

Conversational analysis is a field in discourse and researchers in this field have proposed methods for conversation analysis that are not comprehensive for all types of texts. In this article, while introducing these research, we will show how conversation analysis is performed and what questions should be answered. The main problem of this research is to propose a method for analyzing the conversations in literary and narrative texts. Using the existing approaches in linguistics, the method presented is more comprehensive. It seems that in conversation analysis, three levels can be considered: micro level means the structure of language in terms of words, grammatical constructions, sentence construction and metadiscourses. Intermediate level includes sequences and adjacency pairs, turn taking, speech act and implicature, and in macro level, i.e. conversation in relation to social action, frame and genre, and what can be examined at the level of explanation according to Fairclugh view. The approach of this article is theoretical and only one conversation from Beyhaqi’s work has been analyzed. Assuming that this conversation exactly was happened, another valuable aspect of Beyhaqi's history becomes apparent. These conversations reflect the power structure in the different social levels. The analyst, with the help of background knowledge and awareness of the ideas and social expectations accepted by the members of Ghaznavid court society, shows the relationship between discourse actions and social action.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Discourse Analysis
  • Conversational Discourse
  • Turn Taking
  • Sequence
  • History of Beyhaqi
-   بیهقی، ابوالفضل (1388)، تاریخ بیهقی، تصحیح محمّدجعفر یاحقی و مهدی سیّدی، چ 1، تهران: سخن.
-   پالتریج، برایان (1396)، درآمدی بر تحلیل گفتمان، ترجمة طاهره همتی، چ 1، تهران: نشر نویسة پارسی.
-   حسین‌پناهی، فردین (1390)، بررسی تقابل حقیقت و واقعیت در تاریخ بیهقی برمبنای تحلیل گفتمان، جستارهای ادبی، دورة 44، شمارة 2، صص 99-122.
-   خیرآبادی رضا و معصومه خیرآبادی (1396)، الگوی معناشناختی ارزش‌گذاری؛ رهیافتی نو در تحلیل انتقادی گفتمان‌های مطبوعاتی، فصلنامة مطالعات زبانی و بلاغی، دورة 8، شمارة 15، صص 65-88.
-   پیتر، والتر (1396)، سبک، ترجمة رحیم کوشش، چ 1، تهران: سبزان.
-   طالبیان، یحیی و ندا امین (1397)، تحلیل و بررسی «ساختارهای گفتمان‌مدار» در روایت ابوالفضل بیهقی از ماجرای «حسنک وزیر»، متن پژوهی ادبی، دورة 22، شمارة 77، صص 93-124.
-   فاولر، راجر (1395)، سبک و زبان در نقد ادبی، ترجمة مریم مشرف، چ 1، تهران: سخن.
-   فرکلاف، نورمن (1380)، تحلیل انتقادی گفتمان، گروه مترجمان، تهران:‌ مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
-   قدسی، محدّثه و دیگران (1393)، بررسی متن نامۀ مسعود غزنوی به ارسلان خان در تاریخ بیهقی با روش تحلیل انتقادی، جستارهای ادبی، دورة 47، شمارة 1، صص 71-102.
-   کرون، پاتریشیا (1393)، جامعه‌های ماقبل صنعتی کالبد‌شکافی جهان پیشامدرن، ترجمة مسعود جعفری، تهران: نشر ماهی.           
-   میلز، سارا (1388)، گفتمان، ترجمة فتّاح محمّدی، تهران: نشر هزارۀ‌ سوم.
-   ناصری، زهرا و دیگران (1394)، تحلیل گفتمان انتقادی داستان مرگ بونصر مشکان براساس رویکرد نورمن فرکلاف، علم زبان، سال سوم، شمارة 4، صص 85-110.
-   نورگارد، نینا و دیگران (1394)، فرهنگ سبک‌شناسی، ترجمة احمد رضایی و مسعود فرهمندفر، چ 1، تهران: مروارید.
-   نوروزپور، لیلا و نفیسه قربان‌پور (1397)، قاب‌های اجتماعی در مکالمات تاریخ بیهقی، مجلة مطالعات انتقادی ادبیات، دورۀ ۲، شمارة ۸، صص ۹۹-115.
-   والدمن، مریلین (1375)، زمانه، زندگی‌ و کارنامة بیهقی، ترجمة منصوره اتحادیه، تهران:‌ نشر تاریخ ایران.
-   ون دایک، تون آدریانوس (1394)، تحلیل متن وگفتمان، ترجمة پیمان کی‌فرخی، آبادان: نشر پرسش.
-   یادنامة ابوالفضل بیهقی (1374)، مشهد: دانشگاه فردوسی.
-   یول، جورج (1391)، کاربردشناسی زبان، ترجمة محمّد عموزاده و منوچهر توانگر، چ 5، تهران: سمت.
- Biber, Douglas (1986), Spoken and Written Textual Dimensions in English: Resolving the Contradictory Findings, Language, Vol. 62, No. 2, pp. 384-414.
- Biber, Douglas (2006), University Language: A corpus-based study of spoken and written registers, John Benjamin’s publishing Co.
- Brown, Gillian & Yule, George (1989), Discourse Analysis, Cambridge University Press.
- Cook, Guy (1989), Discourse, Oxford University Press.
- Cutting, J. (2002), Pragmatics and Discourse. A Resource Book for Students, London: Routledge.
- Eggins, S & Slade D. (1997), Analyzing Casual Conversation, London: Cassell.
- Grice, H.P. (1975), Logic and Conversation, Syntax and Semantics 3: speech act, New York: Academic Press.
- Halliday. M. A. K. (1989), Spoken and Written Language, Oxford University Press.
- Hyland. Ken (2005), Metadiscourse: Exploring Interaction in Writing, 1st Edition, Bloomsbury Academic.
- Johnstone, Barbara (2008), Discourse Analysis, 2nd Edition, Blackwell Publishing.
- Richards. Jack C and Schmidt. W. (2010), Longman dictionary of language teaching and applied linguistics, Longman.
- VandeKopple. William J. (1985), Some Exploratory Discourse on Metadiscourse, Journal of College Composition and Communication, Vol. 36, No. 1, pp. 82-93.
- Wooffitt, Robin (2005), Conversation analysis and discourse analysis: Acomparative and critical introduction, London: Sage.