شنیدنِ سکوتِ عامدانۀ ناصرِخسرو در سفرنامه در پرتو نگاهِ آنتوان برمن در بارۀ ضرورتِ بازخوانیِ یک اثر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات فرانسه دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

این مقاله در پی تأکید بر بازخوانی «آثار ماندگار»است و آن را همچون یک ضرورت برای فهمی تازه از آن‌ها یا شنیدن صداهای ناشنیده‌شان می‌داند. بازخوانی یک اثر به‌عنوان ضرورت، دیدگاهی است که آنتوان برمن، فیلسوف و نظریه‌پرداز فرانسوی، آن را مطرح می‌کند که درواقع ریشه در نگاه او به جهان هستی دارد. ازنظراوحقیقت هستی در زبان تجلّی می‌یابد و جایگاه این تجلّی، آثار مکتوب ماندگار از گذشته‌اند که به باور او همه بر ساختاری شفاهی استوارند واگردقیق‌تربگوییم، صدامند هستند. صدامندی یک اثر هماناست که حیات و ماندگاری آن را تضمین کرده، از سوی دیگر، آن را از دست محتوایی ثابت و قابل مهارخارج می‌کند. بنابراین با این رویکرد، اثر به حقیقتی مقطّع تبدیل خواهد شد که همواره نیاز به بازخوانی خواهد‌ داشت تا صداهای ناشنیدۀ آن یا به عبارتی، قطعه‌هایی از این حقیقت مقطّع که این نظریه‌پرداز بر آ‌ن‌ها نام «صفحات گمشده» می‌نهد، شنیده شود. نگارنده برای عینیت بخشیدن به این دیدگاه، از میان آثار مکتوب زبان فارسی، سفرنامۀ ناصرخسرو را به‌عنوان مورد مطالعه برگزیده است. نخست، در مقدّمه به فرازهایی از نگاه برمن در رابطه با اثر و ویژگی‌های آن می‌پردازد و سپس در پرتو این نگاه قصد دارد صداهای تازه‌تری از سفرنامه را بشنود که محصول بازخوانی است. شیوۀ این مقاله، استقرایی است؛ به این مفهوم که تلاش خواهد کرد ازطریق پرسش و پاسخ به این صداهای ناشنیده که ما آ‌ن‌ها را سکوت عامدانۀ ناصرخسرو در سفرنامه می‌دانیم، دست یابد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Hearing Nasser Khosrow's Intentional Silence in the Travelogue in the Light of Antoine Berman's View on the Necessity of Re-reading a Work

نویسنده [English]

  • Mahdi Farrokhi
Assistant professor of Translation Studies in the Department of French Language & Literature at the Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

This article seeks to emphasize "the re-reading of the enduring literary works" and considers it a necessity to gain an understanding of them or to hear their unheard voices. "Re-reading" the enduring literary work as a necessity is a view put forward by the French philosopher and theorist Antoine Berman, which is in fact rooted in his view on existence. In his opinion, the truth of existence manifests in language, and the expression of this manifestation is in the written works of past, and according to him, all of them, are based on an oral structure, and carried by a voice, to be precise. The sonority of literary work is the one that guarantees its survival and durability, and on the other hand, takes it out of a fixed and controllable content. Accordingly, the literary work will become a fragmented truth that always needs to be re-read so that its unheard voices, or in other words, "pieces" of this fragmented truth, that the theorist calls the "lost pages", can be heard. To give objectivity to this view, the author has chosen Nasir Khusraw's Safarnama as the subject of study among the written literary works of Persian language. First, in the introduction, he discusses aspects of Berman's views about the literary work and its features and then, in the light of this view, he intends to hear newer voices from Safarnama, which are the product of re-reading. The approach of this article is inductive, that is, it tries to achieve, through questioning and answering, unheard voices of Nasser Khosrow's "deliberate silence" in Safarnama.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Antoine Berman
  • literary work
  • voice of the text
  • Nasir Khusraw's Safarnama
  • deliberate silence
  • Ismaili network
-   قرآن کریم (1376)، ترجمۀ مهدی الهی قمشه‌ای، تهران: طاهری.
-   اردستانی رستمی، حمیدرضا (1397)، شش نکته در دیباچة شاهنامه، مجموعه مقالات همایش ملّی شاهنامه و تعلیم و تربیت،صص 1-17.
-   اسعدی، مریم‌السادات (1395)، سیمای ناصرخسرو پیش از تحوّل روحی، مجلة زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سیستان و بلوچستان، شمارة 6، صص 1-14.
-   بیهقی، ابوالفضل (1386)، تاریخ بیهقی، ج 2، به کوشش خلیل خطیب رهبر، چ 11، تهران: مهتاب.
-   ثقفی، رضا (1373)، نگاهی نو به سفرنامة ناصرخسرو، ماهنامة کلک، شمارۀ 58 و 59، صص 221-243.
-   حافظ شیرازی، خواجه شمس‌الدین محمّد (1362)، دیوان حافظ، تصحیح و توضیح پرویز ناتل‌ خانلری، تهران: خوارزمی.
-   دلبری، حسن (1398)، بلاغت سکوت، به‌مثابة غیاب پیشاندیشیدۀ کنش کلامی و تعامل کارآمد آن با متن، فصلنامة مطالعات زبانی و بلاغی، شمارۀ 20، صص 201-220.
-   دهخدا، علی‌اکبر(1373)، لغت‌نامه، تهران: دانشگاه تهران.
-   سعدی شیرازی، مصلح‌الدین (1387)، گلستان، تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.
-   شعار، جعفر و حسن انوری (1370)، غم‌نامۀ رستم و سهراب، تهران: علمی.
-   عطّار نیشابوری، فریدالدین (1370)، تذکره‌الاولیا، تصحیح و توضیح محمّد استعلامی، چ 6، تهران: زوّار.
-   فردوسی، ابوالقاسم (1383)، شاهنامه، براساس نسخه نه‌جلدی چاپ مسکو، چ 3، تهران: ققنوس.
-   مشکور، محمّدجواد (1390)، تاریخ شیعه و فرقه‌های اسلام تا قرن چهارم، تهران: اشراقی.
-   مشکینی، علی‌اصغر (1369)، علویان طبرستان، نخستین حکومت شیعه‌مذهب در ایران، مشهد: مینوفر.
-   ناصرخسرو قبادیانی، ابومعین حمیدالدین (1370)، دیوان اشعار ناصرخسرو، تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقّق، تهران: دانشگاه تهران.
-  ناصرخسرو قبادیانی، ابومعین حمیدالدین (1335)، سفرنامه، محمّد دبیرسیاقی، چ 2، تهران: زوّار.
-   نظامی گنجوی، ابومحمّد الیاس بن یوسف (1380)، دیوان قصاید و غزلیات، تصحیح سعید نفیسی، تهران: فروغی.
-   نانجی، عظیم (1987)، اسماعیلیه، فصلی در ارکان معنویت اسلامی، مجلۀ اسماعیلیه، صص 179-198.
-   هانسبرگر، آلیس سی (1390)، ناصرخسرو و لعل بدخشان (تصویری از شاعر، جهانگرد و فیلسوف ایرانی)، فریدون بدره‌ای، تهران: فرزان روز.
-   یوسفی، غلامحسین (1372)، برگ‌هایی در آغوش باد: مجموعه‌ای از مقاله‌ها، پژوهش‌ها، نقد‌ها و یاداشت‌ها، تهران: علمی.
-   یونگ، کارل گوستاو (1378)، انسان و سمبو‌‌ل‌هایش، ترجمۀ محمّد سلطانیه، چ 2، تهران: جامی.
-   Berman, Antoine (1968), Lettres à Fouad El-Etr sur le Romantisme allemand, La Délirante, No. 3, pp. 85 -117.
-   Berman, Antoine (1984), L’épreuve de l’étranger, Paris: Gallimard.
-   Berman, Antoine (1985), Vérité de la traduction–vérité de la philosophie, Le cahier du collège international de philosophie, No.1, pp. 40-41.
-   Berman, Antoine (1991), Traduction spécialisée et traduction littéraire, La traduction littéraire, scientifique et technique, pp. 9-15.
-  Berman, Antoine (1995), Pour une critique des traductions: John Donne, Paris: Gallimard.
-  Berman, Antoine (1999), La traduction et la lettre ou l’auberge du lointain, Paris: Le Seuil.
-   Berman, Antoine (2008), L’Age de la traduction–“La Tâche du traducteur” de Walter Benjamin, un commentaire, Paris: Presses Universitaires de Vincennes.