کارکردهای «صفت هنری» در هفت‌پیکر نظامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد رامهرمز، دانشگاه آزاد اسلامی، رامهرمز، ایران

2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد رامهرمز، دانشگاه آزاد اسلامی، رامهرمز، ایران (نویسنده مسئول)

3 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد رامهرمز، دانشگاه آزاد اسلامی، رامهرمز، ایران

چکیده

در بلاغت انگلیسی، صفت‌ هنری (epithet) آن است که صفت ممیّزه چیزی یا شخصی را همراه با نام او یا به‌جای نام او به‌کار برند. این تعریف، همسان با «کنایه از صفت» یا «کنایه از موصوف» در بلاغت فارسی است. بررسی‌ها نشان می‌دهد برخی از پژوهش‌هایی که در این زمینه انجام‌ شده، صفت ‌هنری را با توسّع بیشتری معرّفی کرده و در ارائة نمونه‌های درخشان کاربرد این ابزار هنری، ناموفّق بوده‌اند. صفت ‌هنری می‌تواند کاربرد صفت به‌گونه‌ای هنری باشد که به کلام ادبیّت می‌بخشد. در بلاغت انگلیسی، صفت ‌هنری بیشتر در متون حماسی مطرح ‌شده است؛ امّا پژوهش‌ها نشان می‌دهد در متونی که به بلاغت و به‌طور کلّی، به صورت شعر اهمیت بیشتری می‌دهند، صفت ‌هنری در سطح گسترده‌تری مجال ظهور می‌یابد. در پژوهش حاضر، یکی از مثنوی‌های نظامی (هفت‌پیکر) که از عناصرحماسی نیز بی‌بهره نیست، از دیدگاه به‌کارگیری صفت ‌هنری بررسی و تحلیل گردیده و به این سؤال پاسخ ‌داده ‌شده است که: کارکردهای صفت‌ هنری در هفت‌پیکر نظامی چیست؟ نتایج نشان می‌دهد نظامی از صفت ‌هنری برای ایجاد انواع ایهام، پارادوکس، توصیف، شخصیت‌پردازی و برخی آرایه‌های بدیعی دیگر استفاده کرده است. به‌نظر می‌رسد برای یافتن انواع هنرسازه‌ها، توجّه به صفات هنری در آثار نظامی، خصوصاً هفت‌پیکر، بسیار ضروری و قابل ‌تأمّل است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Functions of “epithet” in Haft Peykar by Nizami

نویسندگان [English]

  • Azadeh Sotodeh 1
  • Masoud Pakdel 2
  • Mansooreh Tadayooni 3
  • Sima Mansoori 3
1 Phd Student of Islamic Azad University-Ramhormoz
2 The Assistant Professor Persian Language and Literature department ramhormoz branch, Islamic Azad University,Ramhormoz, Iran
3 Islamic Azad University-Ramhormoz
چکیده [English]

In English rhetoric, the epithet is when they use the characteristics of something or someone with its name or instead of its name. This definition is identical to "irony of the adjective" or "irony of the noun" in the Persian rhetoric. Studies show that some research has been done in this area and they have introduced epithet with greater development and have failed to provide brilliant examples of the use of this artistic tool. Epithet can be an artistic use of the adjective which makes the word more "literary". However, in the English rhetoric, epithet is more commonly found in epic texts, but research shows that in texts that value "rhetoric" and, more generally, "poetry", epithet emerges on a broader level. In the present study, Masnavi by Nizami (Haft Peykar), which is full of epic elements, is investigated and analyzed from the point of view of applying epithet and this question has been answered: What are the functions of epithet in “Haft Peykar” by Nizami? The results show that Nizami has made the most of epithet to create all sorts of ambiguities, paradoxes, descriptions, characterization and some other exquisite literary arrays. It seems that to find a variety of rhetorical arts, consideration of epithet in his works, especially “Haft Peykar”, is essential.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nizami Ganjavi
  • epithet
  • the irony of noun
  • Azerbaijani style
-   قرآن کریم.
-   آقاحسینی، حسین و محبوبه همّتیان (1394)، نگاهی تحلیلی به علم بیان، تهران: سمت.
-   امامی، نصرالله (1387)، تقابل عنصر روایتگری و توصیف در هفت‌پیکر نظامی، نقد ادبی، دورة 1، شمارة 1، صص 145-161.
-   انوری، حسن (1382)، فرهنگ بزرگ سخن، ج 4، تهران: سخن.
-   حافظ (1362)، دیوان حافظ، تصحیح و توضیح پرویز ناتل خانلری، تهران: خوارزمی.
-   حمیدیان، سعید (1388)، آرمان‌شهر زیبایی، تهران: علم و دانش. 
-   خانیان، حمید (1399)، صفت‌ هنری در بوف کور صادق هدایت، فصلنامة مطالعات زبانی و بلاغی، سال 11، شمارة 22، صص 137-160. 
-   دهرامی، مهدی (1394)، نقش‌های هنری صفت در ایجاد زبان ادبی، تصویرسازی و کیفیت عاطفه و اندیشه در شعر شاملو، زیبایی‌شناسی ادبی، سال 12، شمارة 23، صص 19-38.
-   دهمرده ‌کمک، سمیّه (1392)، بررسی و مقایسة صفات هنری در دیوان اشعار منوچهری دامغانی و فرّخی سیستانی، پایان‌نامة کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه زابل.
-   راستگو، سید محمّد (1368)، خلاف‌آمد، کیهان فرهنگی، سال ششم، شمارة 9، صص 29ـ31.
-   رجایی، محمّدخلیل (1353)، معالم‌البلاغه، شیراز: دانشگاه شیراز.
-   رضایی ‌جمکرانی، احمد (1384)، نقش تشبیه در دگرگونی‌های سبکی، دوفصلنامة پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شمارة 5، صص 85-100.
-   زرّین‌کوب، عبدالحسین (1359)، شعر بی‌دروغ شعر بی‌نقاب، تهران: جاویدان.
-   شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا (1396)، این کیمیای هستی، ج 1، تهران: سخن.
-   شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا(1391)، موسیقی شعر، تهران: آگه.
-   شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا(1384)، وصف‌های فروغ فرّخزاد، مجلة بخارا، شمارة 44، صص 18-23. 
-  شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا(1372)، صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگاه.
-   شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا(1371)، شاعر آینه‌ها، تهران: آگاه.
-   شمیسا، سیروس (1370)، بیان، تهران: فردوسی.
-   شمیسا، سیروس(1382)، سبک‌شناسی شعر، تهران: فردوس.
-   عقدایی، تورج (1395)، بلاغت وصف در داستان سیاوش، زیبایی‌شناسی ادبی، دورة 6، شمارة 25، صص 9-43.
-   غنی‌پور ملکشاه، احمد و همکاران (1389)، تشبیه و توصیف، دو ویژگی سبکی شعر ابتهاج، نقد ادبی و سبک‌شناسی، شمارة 2، صص 73-93.
-   فضیلت، محمود (1388)، نگاهی به دوزبانگی در واژه‌های مرکّب خاقانی، بوستان ادب، سال اول، شمارة 1، صص 161-172.
-   کزّازی، میر جلال‌الدین (1373)، بدیع، تهران: سخن.
-   محمودی لاهیجانی، سیدعلی (1393)، بررسی صفت‌های هنری و کاربردشان به ‌عنوان یک ویژگی در شاهنامة فردوسی، هشتمین همایش انجمن ترویج زبان و ادبیات فارسی، دسترسی از طریق سایتwww.sid.ir .
-   نظامی گنجوی (1313)، خسرو و شیرین، تصحیح و حواشی وحید دستگردی، تهران: ارمغان.
-   نظامی گنجوی(1391)، مخزن‌الاسرار، مقدّمه، تصحیح و تعلیقات تقی پورنامداریان و مصطفی موسوی، تهران: نارمک.
-   نظامی گنجوی (1376)، هفت‌پیکر، تصحیح و حواشی وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.
-   واعظ کاشفی، میرزا حسین (1369)، بدایع الافکار فی صنایع الاشعار، ویراستة میر جلال‌الدین کزّازی، تهران: مرکز.
-   Holman, H. C. (1980), A Handbook to Literature, Based on the original edition by William Flint Thrall and Addison Hibbard, ITT Bobbs-Merrill Education publishing company.