تشبیه ناهمساز، یک ویژگی سبکی در سروده‌های سید حسن حسینی و قیصر امین‌پور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کردستان

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کردستان (نویسندۀ مسئول)

چکیده

شعر دهۀ شصت به دلیل شرایط سیاسی- اجتماعی، به‌ویژه جنگ، از ویژگی‌های خاصّی برخوردار است. این شعر از یک ‌سو انعکاس ددمنشی‌های دشمن بعثی و از سوی دیگر، آیینۀ ازخودگذشتگی و پایداری فرزندان این سرزمین در نبردی نابرابر است. تکیۀ فراوان پژوهشگران بر شعر پایداری در این دوره، گاه موجب به حاشیه رانده شدن نوآوری‌ها و آفرینش‌های ادبی این سروده‌ها شده‌ است.پژوهش حاضر با درک این مفهوم، به بررسی گونه‌ای کمتر شناخته‌شده از تشبیه با نام «تشبیه ناهمساز» در سروده‌های سید حسن حسینی و قیصر امین‌پور می‌پردازد و آن را به‌عنوان یک ویژگی سبکی مورد بررسی قرار می‌دهد. تشبیه ناهمساز از آمیزش دو تصویر تشبیه و پارادوکس از دو حوزۀ بیان و بدیع پدید می‌آید و ازحیث ساختار و چگونگی کاربرد، سه دسته است: دستۀ اول که در آن، مشبّه و مشبّهٌ‌به دو پدیدۀ اساساً متناقض‌اند، دستۀ دوم که در وجه شبه دچار تناقض و ناهمسازی‌اند، در دستۀ سوم مشبّهٌ‌به خود امری پارادوکسی است و این ناهمسازی، کلّ تشبیه را تحت ‌تأثیر قرار‌ می‌دهد. نوآوری در تصویر با ساخت‌شکنی در بافت تشبیه، غافلگیری مخاطب و واداشتن او به کشف زیبایی‌های نهفته در آن و به چالش کشیدن مرزهای سنّتی بلاغت، از ویژگی‌های این‌گونه تشبیه به‌شمار ‌می‌رود. روش این پژوهش، توصیفی- تحلیلی است و داده‌ها با استفاده از شیوۀ تحلیل محتوا بررسی شده‌اند. نتیجه نشان می‌دهد گرایش این شاعران به سبک هندی، تناقضات موجود در جامعه، درگیری‌های ذهنی این شاعران و مواردی از این دست، از عوامل اصلی آفرینش این تشبیهات به‌شمار می‌روند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The paradoxical simile, A stylistic feature in the poems of Seyyed Hasan Hosseini and Qeysar Aminpoor

نویسندگان [English]

  • Sayyed Ahmad Parsa 1
  • Behnam Bastami 2
1 Department of Persian Language and Literature‚ Faculty of Literature and Foreign Languages‚ The University of Kurdistan‚ sanandaj‚ iran
2 Department of Persian Language and Literature‚ Faculty of Literature and Foreign Languages‚ The University of Kurdistan‚ sanandaj‚ iran
چکیده [English]

The poetry in sixties has some certain features because of the socio-political environment, and especially the war. On one hand, poetry was a reflection of the atrocities of the Ba'athist enemy and on the other hand, it’s the reflection of self-sacrifice and resistance of the people of this country in an unequal battle. The researchers’ too much emphasis on the resistance poetry during this period has led to the marginalization of literary creativity and innovation in these poems. Considering this issue, the present study, investigates a less known type of simile in the poems of Seyyed Hasan Hosseini and Qeysar Aminpour and analyzes it as a stylistic feature. The paradoxical simile, is created through the combination of two concepts of simile and paradox, from two fields of rhetoric and prosody and in terms of structure and usage, there are three categories: The first category, in which tenor and vehicle are two fundamentally contradictory phenomena. The second category is paradoxical in the similarity. In the third category, the vehicle is a paradoxical item by itself and this paradox affects the totality of the simile. Innovation in the imagination by means of reconstruction in the simile format, surprising the audience and forcing him/her to discover the hidden beauty in the simile‚ and challenging the traditional rhetorical boundaries are considered as the characteristics of this sort of simile. The method in this study is descriptive-analytical and the data have been analyzed by using the content analysis method. The results show that the tendency of the poets to the Indian style‚ the conflicts in the society‚ the mental engagement of the poets and other things as so‚ are the main reasons for the creation of these similes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Resistance poem‚ Stylistic feature‚ Paradoxical simile‚ Seyyed Hasan Hosseini‚ Qeysar Aminpour
- آقاحسینی، حسین و مجاهد غلامی (1389)، جلوه‌های جمال‌شناختی سبک هندی در شعر پایداری قیصر امین‌‌پور، مجلة ادبیات پایداری، سال 1، شمارۀ 2، صص 1-29.
- ابن‌اثیر، ضیاءالدین [بی‌تا]، المثل السائر، ج 2، تصحیح احمد الجوفی و بدوی طبانه، چ 2، قاهره: دار‌ نهضه مصر.
- اخوان ‌ثالث، مهدی (1375)، آخر شاهنامه، چ 13، تهران: مروارید.
- اسدی، علی‌رضا و سارا حسینی (1398)، کارکرد تشبیه در فضاسازی رمان سمفونی مردگان، فصلنامة مطالعات زبانی و بلاغی، سال 10، شمارۀ 19، صص 25-50.
- امین‌پور، قیصر (1390)، مجموعۀ کامل اشعار قیصر امین‌پور، چ 6، تهران: مروارید.
- بیدل دهلوی، عبدالقادر (1386)، دیوان بیدل دهلوی، تصحیح اکبر بهداروند، تهران: نگاه.
- جرجانی، عبدالقاهر (1412ق)، اسرارالبلاغه، تصحیح محمود محمّد الشاکر، جدّه: دارالمدنی.
- حافظ، شمس‌الدین محمّد (1387)، دیوان حافظ، قم: فراگفت.
- حسن‌لی، کاووس (1391)، گونه‌های نوآوری در شعر معاصر ایران، چ 3، تهران: ثالث.
- حسینی، سید حسن (1388)، از شرابه‌های روسری مادرم، چ 2، تهران: انجمن شاعران ایران.
- حسینی، سید حسن (1392)، بال‌های بایگانی، چ 2، تهران: نشر افق.
- حسینی، سید حسن (1367)، بیدل‌، سپهری و سبک هندی‌، چ 1، تهران: سروش.
- حسینی، سید حسن(1395)، گنجشک و جبرئیل، چ 10، تهران: نشر افق.
-حسینی، سید حسن(1391)، نوشداروی طرح ژنریک، چ 8، تهران: سورة مهر.
- حسینی، سید حسن (1386)، هم‌صدا با حلق اسماعیل، چ 6، تهران: سورة مهر.
- رازی، شمس‌الدین محمّد بن قیس (1338)، المعجم فی معاییر اشعار العجم، تصحیح محمّد قزوینی و مدرّس رضوی، تهران: دانشگاه تهران.
- رضایی میردار، مصطفی و سیاوش حق‌جو (1399)، سبک‌شناسی مقایسه‌ای مثنوی‌های مصیبت‌نامه و منطق‌الطیر عطّار و مثنوی معنوی (مطالعة موردی: شگردهای شعری)، فصلنامة مطالعات زبانی و بلاغی، سال 11، شمارۀ 21، صص 387-414.
- ریچاردز، آی. ا. (1382)، فلسفۀ بلاغت، ترجمۀ علی محمّدی آسیابادی، چ 1، تهران: قطره.
- سکّاکی، محمّد بن علی (1407ق)، مفتاح‌العلوم، تصحیح نعیم زرزور، بیروت: دار الکتب العلمیه.
- شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1371)، شاعر آینه‌ها، چ 3، تهران: آگاه.
- شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1390)، صور خیال در شعر فارسی، چ 14، تهران: آگه.
- شمیسا، سیروس (1383)، بیان و معانی، چ 8، تهران: فردوس.
- صائب تبریزی ، محمّدعلی (1383)، دیوان صائب تبریزی، به کوشش محمّد قهرمان، تهران: علمی و فرهنگی.
- غلامی، مجاهد (1396)، رویکردهای شعر معاصر به سبک هندی، مجلة فنون ادبی، سال 9، شمارۀ 3، صص 79-92.
- فتوحی رودمعجنی، محمود (1391)، سبک‌شناسی، رویکردها و روش‌ها، چ 1، تهران: سخن.
- فتوحی رودمعجنی، محمود (1396)، نقد درس‌نامه‌های سبک‌شناسی و پیشنهاد دو درس سبک‌پژوهی و سبک‌ورزی در رشتة ادبیات فارسی، نشریۀ ادبیات پارسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال 7، شمارۀ 1، صص 49-69.
- وحیدیان کامیار، تقی (1379)، بدیع از دیدگاه زیبایی‌شناسی، چ 1، تهران: دوستان.
- وحیدیان کامیار، تقی(1376)، متناقض‌نما (Paradox) در ادبیات، نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، سال 28، شمارۀ 3 و 4، صص 271-294.