اصول و قواعد واکاوی مفردات قرآن از منظر قاموس قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه تهران-پردیس فارابی (نویسنده مسئول)

2 دانشیار دانشگاه تهران-پردیس فارابی

3 کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث از دانشگاه تهران – پردیس فارابی

چکیده

فهم مفردات قرآن کریم، تابع اصول و قواعدی است که شناخت و تبیین آن‌ها راه را برای فهم دقیق‌تر معنای واژگان و درنهایت، رسیدن به مراد الهی از آیات هموارتر می‌سازد. یکی از آثار نیکو در زمینة شرح مفردات قرآن، کتاب قاموس قرآن، تألیف سید علی‌اکبر قرشی است. در مقالة پیش ‌رو با روش توصیفی - تحلیلی‌ اصول و قواعد مفردات قرآن از منظر قاموس قرآن واکاوی و از لابه‌لای مباحث کتاب استخراج گردیده و نمونه‌ها به شیوة تصادفی انتخاب شده ‌است. با مطالعة کتاب و کشف و بررسی اصول و قواعد مؤلّف آن، مشخّص گردید که ایشان به‌صورت روشمند با استفاده از منابع اصیل و متنوّع و بر پایة اصول و قواعد معیّن به شرح واژگان قرآن پرداخته است. کتاب از جامعیت خوبی در بیان و شرح مطالب برخوردار است. روش مؤلّف در واکاوی مفردات، از روح تحقیق و نقد بهره‌مند است که یکی از مهم‌ترین عواملی است که سبب شده مؤلّف به نوآوری‌های قابل توجّهی در این زمینه دست یابد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Principles and Rules of the Analysis of the Single Words of the Quran in the View of The Qamus of the Quran

نویسندگان [English]

  • Mohammad ali Mahdavirad 1
  • Seyyed Mohammad Musavi Moqaddam 2
  • Motahhare sadat Tayyeb hosseini 3
1 Associate Professor, College of Farabi, University of Tehran
2 College of Farabi, University of Tehran
3 M.A., quran and hadith sciences, college of farabi, university of tehran
چکیده [English]

Understanding the single words of the Holy Quran depends on principles and rules, knowing and explanation of which paves the way for better understanding of the meaning of the words and ultimately facilitates reaching the divine purpose of the verses. One of the good works in the area of exegesis of the single words of the Quran is The Qamus of the Quran by Seyyed 'Ali Akbar Qorashi. Using a descriptive-analytical method, the present article explores the principles and rules of lexicology of the Quran from the viewpoint of The Qamus of the Quran. The extracted samples have been selected randomly. Studying the book and discovering and examining the principles and rules used by the author, it is understood that the author has systematically explained the words of the Quran with the use of various authentic works and based on clear principles and rules. The book is comprehensiveness in explanation and description of the matters. The author’s method of analyzing the single words maintains a thriving spirit in research and criticism, which is one of the most important reasons for reaching remarkable innovations in this regard.          

کلیدواژه‌ها [English]

  • Single Words of the Quran
  • Lexicon of the Quran
  • Seyyed 'Ali Akbar Qorashi
  • Principles of Lexicology of the Quran
  • Rules of Lexicology of the Quran 
  • قرآن کریم (1376)، ترجمة محمّدمهدی فولادوند، تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
  • ابراهیم مصطفی، احمد حسن الزیارت، حامد عبدالقادرو محمّد علی النجار (1385)، المعجم الوسیط، تهران: مکتبة المرتضوی.
  • ابن‌فارس، ابوالحسین احمد (1414 ق)، الصاحبی، تحقیق عمر فاروق الطباع، بیروت: مکتبة المعارف .
  • ابن‌منظور، محمّد بن مکرم (1313 ق)، لسان العرب، بیروت: دار صادر.
  • انوری، حسن (1371)، فرهنگ بزرگ سخن، تهران: سخن.
  • ایزدپناه، عباس (1379)، مبانی روش‌شناسی علوم قرآنی، صحیفة مبین، شمارة 22، صص 41-53.
  • بابایی، علی‌اکبر (1394)، قواعد تفسیر قرآن، قم: سمت.
  • باقری اصل، حیدر (1391)، اصول مفردات قرآن کریم، تبریز: دانشگاه تبریز.
  • بنت الشاطی، عایشه (1390 ق)، التفسیر البیانی، مصر: دارالمعارف.
  • حاجی‌خلیفه، مصطفی بن عبدالله (1413 ق) کشف‌الظنون عن اسامی الکتب و الفنون، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  • راد، علی و حامد دهقانی فیروزآبادی (1395)، بررسی انتقادی دیدگاه وقوع حشو در قرآن کریم، فصلنامة مطالعات زبانی و بلاغی، دورة 7، شمارة 14، صص 61-84.
  • راد، علی و مهدی عزّتی آراسته (1393)، کاربردهای تفسیری تناسب اسماء و صفات الهی در فهم آیات، پژوهش‌نامة ثقلین، دورة 1، شمارة 2، صص 277-302.
  • راغب اصفهانی، حسین بن محمّد (1414 ق)، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دارالعلم، الدارالشامیه.
  • رجبی، محمود (1383)، روش تفسیر قرآن، قم: پژوهشکدة حوزه و دانشگاه.
  • رضایی اصفهانی، محمّدعلی (1387)، منطق تفسیر قرآن، قم: جامعة المصطفی العالمیه.
  • رضایی اصفهانی، محمّدعلی (1392)، درسنامة مبانی و قواعد تفسیر، قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی (ص).
  • زرکشی، بدرالدین (1408 ق)، البرهان فی علوم القرآن، تحقیق محمّد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: دارالجیل.
  • زمخشری محمود (1407 ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دارالکتب العربی.
  • سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر بن محمّد (1435 ق)، المزهر فی علوم اللغة و انواعها، تحقیق محمّد عبدالرحیم، بیروت: دارالفکر.
  • طباطبایی، سید محمّدحسین (1417 ق)، المیزان فى تفسیر القرآن، قم‏: دفتر انتشارات اسلامى.
  • طبرسی، فضل بن حسن (1372)، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران: ناصر‌ خسرو.
  • طریحی، فخرالدین (1375)، مجمع‌البحرین، تحقیق سید احمد حسینی، تهران: کتابفروشی مرتضوی.
  • طیب‌حسینی، سید محمود (1395الف)، درآمدی بر دانش مفردات، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  • طیب‌حسینی، سید محمود(1395ب)، درآمدی بر لغت‌شناسی، قم: مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه.
  • طیب‌حسینی، سید محمود(1394)، نسبت استعمال لفظ در بیش از یک معنا با معانی باطنی قرآن، مطالعات اصول فقه امامیه، شمارة 4، صص 86-105.
  • عبدالتواب، رمضان (1367)، مباحثی در فقه اللغه و زبان‌شناسی عربی،‌ مشهد: آستان قدس رضوی.
  • فراهیدی، خلیل بن احمد (1410 ق)، کتاب العین، قم: نشر هجرت.
  • قرشی، علی‌اکبر (1390)، قاموس قرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  • قرشی، سید علی­اکبر (1374)، مصاحبه با استاد سید علی‌اکبر قرشی، مجله بینات، شمارة 5، صص 98-109.
  • مصطفوی، حسن (1360)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
  • معرفت، محمّدهادی، (1387)، التفسیر الاثری الجامع، قم، مؤسسه تمهید.
  • المنجّد، محمّد نورالدین (1417 ق)، الترادف فی القرآن بین النظریة و التطبیق، دمشق: دارالفکر.
  • میرلوحی، سید علی (1392)، ترادف در قرآن کریم، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  • نصر حامد ابوزید (1382)، معنای متن، ترجمة مرتضی کریمی‌نیا، تهران: طرح نو.