استعارۀ مفهومی و فردیت خلاّق ادبی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد

2 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد (نویسندۀ مسئول)

چکیده

آیا استعاره‌های مفهومی در شعر، همان‌هایی هستند که ما با آن‌ها زندگی می‌کنیم؟ این مقاله در پی یافتن پاسخی برای این پرسش است. در این مسیر، نخست رابطۀ استعارۀ مفهومی و فرهنگ عمومی، تبیین و جایگاه استعاره‌های مفهومی در نظام شناختی مرسوم اجتماع، مشخص شده ‌است. سپس ساختارهایی تکرار‌شونده معرفی شدند که مانند قالب‌هایی، شکل کاربرد انواع مختلف استعاره‌های مفهومی عمومی (فرهنگی) را تعیین می‌کنند. پس از این مقدّمات سراغ استعاره در ادبیات رفتیم. فهمیدیم منبع شناختی شاعر با سایر افراد جامعه تفاوتی ندارد. نظام شناختی او نیز مانند دیگران، برآیندی از جامعه و فرهنگ است؛ امّا استعارۀ فرهنگی در شعرش به طرزی دیگر جلوه می‌کند. پیش از توصیف این طرز بدیع، از منظر شناختی، دو نوع اصلی استعاره (مفهومی/تصویری یا غیرمفهومی) را تعریف کردیم و به وجوه تفاوت آن‌ها پرداختیم. در بخش بعدی مقاله، مرز استعارۀ فرهنگی و استعارۀ نوآورانۀ شاعر ترسیم گردید و در ادامه، ضمن ورود به این مرز، شگردهایی شناسانده شدند که استعاره را شاعرانه می‌کنند. در نهایت، سعی شد فردیت هنری بر اساس شکل کاربرد استعاره در شعر فهمیده‌ شود. نتیجه آن شد که بیان خودکار مستقیم و ابداع استعارۀ مفهومی می‌توانند به‌ترتیب نمود کمینه و بیشینۀ فردیت هنری باشند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Conceptual Metaphor and Creative Literary Individualism

نویسندگان [English]

  • Seyyed AmirHossein Mortezaei 1
  • Mahmood Fotoohi Rudmajani 2
1 Department of Persian language and literature, Faculty of letters and humanity, Ferdowsi university, Mashhad, Iran
2 Professor of Persian language and literature in Ferdowsi university of Mashhad
چکیده [English]

Are conceptual metaphors in poetry, the same metaphors we live by? This article wants to answer this question. In order to find an answer, the relation between conceptual metaphor and general culture is explained, and the position of conceptual metaphors in the ordinary cognitive system of society is defined. We introduce repetitive structures which determine application forms of different general conceptual metaphors (cultural). After this introduction, we focus on metaphors in literature. We realized that poets and other people in society have the same cognitive sources. Poet's cognitive system like others is a consequence of society and culture but cultural metaphors appeared differently in his or her poems. Before explaining the quality of its emergence, we describe two main kinds of metaphors (conceptual/image or non-conceptual metaphors) and show their differences. Basically, image metaphors have objective and concrete vehicles and tenors. On the other hand, the tenors of conceptual metaphors are subjective and abstract. In the next part, we draw the borderline of cultural metaphor and poet's innovative metaphor, and passing this line, we introduce methods that make metaphors poetic. There are four main methods that can be used separately or compound: Substitution, organic collectivization, expound, and critical attitude. In the end, we try to understand individuality in art by the form of metaphor application. The relation between the rate of individuality and using conceptual metaphors is based on how different and novel can a metaphor been used in a poem compared with its ordinary usage. Results showed that direct automatic expression and creation respectively could show the maximum and minimum of individuality in art. We choose famous classics poems besides modern contemporary poems to show that the poetical expression of metaphors does not belong to a certain group of poets or a special period of time.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cognitive system
  • Cultural metaphor
  • Artistic method
  • Poetical metaphor
  • Individuality in art
-­ احمدی، احمدرضا (1391)، دفترهای واپسین: دفتر چهارم: به رنگ سبز، تهران: کتاب نشر نیکا.
- انوری، محمّد بن محمّد (1376)، دیوان، به اهتمام محمّدتقی مدرّس رضوی، چ5، تهران: علمی و فرهنگی.
- بیدل دهلوی، ابوالمعانی میرزا عبدالقادر (1389)، کلّیات، ج1، تصحیح خال محمّد خسته و خلیل‌الله خلیلی، تهران: نشر علم.
- حافظ، شمس‌الدین محمّد (1387)، دیوان حافظ، تصحیح سلیم نیساری، چ 2، تهران: سخن.
- رؤیایی، یدالله (1387)، در جستجوی آن لغت تنها، چ 1، تهران: کاروان.
- شکری، یدالله و سمانه شمسی‌زاده (1397)، بررسی استعارۀ زمان در تاریخ بیهقی با رویکرد زبان‌شناسی شناختی، دوفصلنامة مطالعات زبانی و بلاغی، سال 9، شمارۀ 18، صص 211-232.
- صائب تبریزی، محمّدعلی (1387)، دیوان، تصحیح محمّد قهرمان، ج2 و6، چ5، تهران: علمی و فرهنگی.
- صالحی، سید علی (1389)، مجموعۀ اشعار، چ4، تهران: نگاه.
- عبدالملکیان، گروس (1390الف)، حفره‌ها، چ5، تهران: چشمه.
- عبدالملکیان، گروس (1390ب)، سطرها در تاریکی جا عوض می‌کنند، چ8، تهران: مروارید.
- مولوی، جلال‌الدین محمّد (1376)، کلّیات شمس تبریزی، تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر، چ14، تهران: امیر‌کبیر.
-Kövecses, Zoltán (2010), Metaphor: a practical introduction, Second edition, New York: Oxford University press.
-Lakoff, George and Johnson, Mark (1980), Metaphors we live by, Chicago and London: University of Chicago press.
-Lakoff, George and Turner, Mark (1989), More than cool reason: a field guide to poetic metaphor, Chicago and London: University of Chicago press.
-Lakoff, George and Johnson, Mark (1999), Philosophy in the flesh: the embodied mind and its challenge to western thought, New York: Basic books.
-Ortony, Andrew (edition) (1993), Metaphor and though, Second edition, Cambridge: Cambridge university press.