بررسی انسجام معنایی در غزل مظهر همدانی و مقایسه آن با غزل سعدی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه الزهرا(س)، ایران، تهران

2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه الزهرا(س)، ایران، تهران (نویسندة مسئول)

3 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه الزهرا(س)، ایران، تهران

چکیده

در مقاله حاضر به مقایسه غزلیات مظهر همدانی با غزلیات سعدی از جنبه‌های مختلف انسجام معنایی در هشت بخش انسجام موسیقایی، تناسب بافت نحوی با معنای عاطفی، قرینه‌سازی، تضاد، تناسب، دلیل هنری، چندمعنایی و بازی‌های واژگانی پرداخته‌ایم. سعدی در غزل فارسی، مکتبی را پایه‌گذاری کرد که اساس آن بر روانی و سادگی بود. سهل ممتنع و بیان واقع حالت‌های عاشقانه، از بارزترین ویژگی غزلیات اوست. مهارت سعدی در انتخاب واژگان و نوع چینش و ترکیب آن‌ها به موازات این سادگی و روانی، انسجام ساختاری و معنایی غزلیات او را به همراه داشته است. از این رو غزلیات او همواره مورد تقلید و تتبع شاعران، به‌ویژه غزل‌سرایان، در ادوار مختلف شعر فارسی قرار گرفته است. از جمله این مقلدان، غزل‌سرایان دورة قاجار بودند که تلاش می‌کردند ویژگی سهل ممتنع غزل سعدی را در غزلیات خویش نمودار سازند. مظهر همدانی، از شاعران دورة قاجار است که در غزلیاتش ادعای همانندی با سعدی و حتی برتری بر او را دارد. به این ترتیب، بررسی و مقایسه شعر این شاعران از منظر تأثیرپذیری از سبک سعدی و چگونگی آن، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. در این پژوهش، به روش تحلیل مقایسه‌ای، عوامل انسجام معنایی در 100 غزل از سعدی و 100 غزل مظهر همدانی بررسی شده است. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده، بیشترین تشابه غزل مظهر همدانی با سعدی، در انسجام معنایی، کاربرد جملات پرسشی و ایجاد تقابل‌های معنایی است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Study Of Semantic Coherence In Mazhar Hamedani's Gazal And its Comparison to Sa'adi's Gazal

نویسندگان [English]

  • Fateme Babashahi Kuhanestany 1
  • Mahbood Fazeli 2
  • Nasrin Faghih Malekmrzban 3
1 persion language &litrature department,litrature&history&langueges faculity,alzahra university,tehran,iran
2 Persian Language & amp; literature department, literature & amp; languages faculty, alzahra university, Tehra, Iran
3 Persian Language & amp; literature department, literature & amp; languages faculty, alzahra university, Tehra, Iran
چکیده [English]

in eight different aspects regarding semantic coherence: musical coherence, correlation of syntactic structures or sentimental meanings, symmetry, contradiction, cohesion, artistic reasoning, polysemy, and wordplay. Sa'adi has invented, in Farsi's poetry, a kind of simple and smooth ghazal. Its simplicity and real expressions of amorous attitudes are the most prudent traits of his poems. His wonderwork in choosing the vocabulary and his method to combine and put the words together, besides the uniformity, has reached solidarity of construction and signification of his ghazals. That is why he has been imitated by many of the poets of different periods, especially by those who have used ghazals as their main genre. For example, the lyrics of Kadjar who has tried to have the same character of simplicity in their poems. Mazhar Hamedani, one of the Kadjar's poets, has not only pretended to poetize just like Sa'adi but somehow better than him. Thus, it seems necessary to compare and analyze the poems of these poets by the style of Sa'adi. In this project, by using an analytical and comparative method, we have analyzed 100 ghazals of each poet according to the solidarity of meanings factors. the results show that the most similarities between Sa'adi and Hamedani can be found in the solidarity of meaning, utilization of the interrogative phrases, and creating the opposition of meanings.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • ghazal of the fifth century
  • ghazel of Kadjar
  • Coherence of meaning
  • Sa'adi
  • Mazhar Hamedani
- ایشانی، طاهره (1393)، تحلیل مقایسه‌ای عوامل انسجام در دو غزل حافظ و سعدی و تأثیر آن بر انسجام متن، فصلنامة زبان‌پژوهی، سال ششم، شمارة 10، صص 9-35.
-تفرجی یگانه، مریم و کیومرث نیک‌سرشت (1398)، بررسی زبان‌شناختی و بلاغی انواع باهم‌آیی در شاهنامة فردوسی، دوفصلنامة مطالعات زبانی و بلاغی، دورة 10، شمارة 19، صص 105-126.
-جبری، سوسن (1391)، تصویرگری بی صورت خیال در شعر سعدی، مجلة بوستان ادب، سال چهارم، شمارة 2، صص 24-48.
- حمیدی اصل، پگاه و سهیلا فرهنگی (1397)، بررسی الگوهای روایت در غزل سعدی، پژوهش‌نامه ادب غنایی، سال 16، شمارة 30، صص 127-142.
- حمیدیان، سعید (1384)، سعدی در غزل، تهران: قطره.
- درخشان، مهدی (1341)، بزرگان و سخن‌سرایان همدان، شاعران، عارفان، عالمان، وزیران و سایر بزرگان، ج 2، تهران: نیکپو.
- زندی، عباس (1355)، مظهر همدانی، مجلة ارمغان، دورة 45، شمارة 5 و 6، صص 331-336.
- صفوی، کورش (1391)، آشنایی با زبان‌شناسی در مطالعات ادب فارسی، تهران: نشر علمی.
- عابدی، کامیار (1391)، جدال با سعدی در عصر تجدّد، شیراز: دانشنامة فارس با همکاری مرکز سعدی‌شناسی.
- عبادیان، محمود (1384)، تکوین غزل و نقش سعدی، مقدّمه‌ای بر جامعه‌شناختی و زیباشناختی غزل فارسی و غزلیات سعدی، تهران: نشر اختران.
- فتوحی، محمود (1390)، جادوی نحو در غزل سعدی، سعدی‌شناسی، دفتر چهاردهم.
- کاکه‌رش، فرهاد و حسین آریان (1397)، شگردهای حصر و قصر در غزلیات سعدی، معیار سنجش کلام هنری بلاغت فارسی، مجلة متن‌پژوهی ادبی، سال 22، شمارة 76، صص 116-142.
- مصلح‌الدین، سعدی شیرازی (1394)، کلیات سعدی، تصحیح محمّدعلی فروغی، چ 2، تهران: بیهق کتاب.
- مظهر، ناصر (1381)، دیوان اشعار مظهر همدانی، همدان: میهن نو.
- موحد، ضیاء (1396)،‌ سعدی، چ 6، تهران: نیلوفر.
- هلیدی، مایکل و رقیه حسن (1397)، زبان، بافت و متن جنبه‌هایی از زبان در چشم‌اندازی اجتماعی-نشانه‌شناختی، ترجمة مجتبی منشی‌زاده و طاهره ایشانی، تهران: علمی فرهنگی.
- مهدی‌نیا، سیدمحسن (1393)، چندگونگی ایهام در غزلیات سعدی، مجلة زیبایی‌شناسی ادبی، دوره 5، شمارة 19، صص 39-56.
- نادری پیکر، مرتضی و تقی وحیدیان کامیار (1395)، شگردهای خاص سعدی در دو صنعت بدیعی تضاد و متناقض‌نما، فصلنامة سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال 9، شمارة 1، صص 97-113.
- نامور‌ مطلق، بهمن (1395) بینامتنیت: از ساختارگرایی تا پسامدرنیسم، تهران: سخن.
- وحدانی‌فر، امید و همکاران (1395)، تحلیل ساختاری غزل روایت‌های سعدی، مجلة زبان و ادب دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال 19، شمارة 39، صص 296-318.