سبک‌شناسی کاربرد منادا در مثنوی‌ معنوی و دفتر هفتم منسوب به مولانا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی (نویسندة مسئول)

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی

چکیده

در میان آثاری که به مولانا نسبت داده‌‌‌‌اند، دفتر ‌هفتم شهرت و اهمیتی بیشتردارد. پژوهش حاضر به بررسی یکی از ویژگی‌های سبکی پرکاربرد در مثنوی و دفتر هفتم می‌پردازد.با توجه به کاربرد گستردۀ منادا درمثنوی و دفتر‌ هفتم و همچنین انتساب این دفتر به مولانا، پژوهش حاضر به مقایسۀ سبکی خطابها، تشابهات و تفاوت‌‌های دو اثر در کاربرد منادا پرداخته است. از آنجا که جمله‌های ندایی، جمله‌هایی گفت‌وگومحور هستند، کاربرد متفاوت خطاب‌های شاعر، کمک شایانی در شناسایی دیدگاهها، نگرش و سبک فردی خواهد داشت. نتایج حاصل از پژوهش، گویای آن است که مولانا با استفاده از شیوه‌های بلاغی و ابزارهای ادبی، موفقیت بیشتری در ایجاد ارتباط با مخاطب و القای پیام خود حاصل کرده و سرایندة دفتر هفتم با وجود تلاش در نظیره‌گویی، توفیقی چشمگیر در این مسیر به دست نیاورده است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Stylistics of Vocative Case Usage in Mathnawi Ma'navi and Daftar-e Haftom

نویسندگان [English]

  • Mohammad Shadrooymanesh 1
  • Mahnaz Najafi 2
1 Kharazmi University
2 PhD candidate at KHU
چکیده [English]

Among the works attributed to Mowlana, Daftar-e Haftom (the Seventh Book) is more popular and important. The present study was conducted to investigate one of the most common stylistic features found in Mathnawi and Daftar-e Haftom. Given the wide usage of the vocative cases in Mathnawi and Daftar-e Haftom, and attributing this book to Mowlana, the present study sought to conduct a stylistic comparison of addresses, similarities, and differences between the two works in using vocative case. Since sentences with vocatives are speech-oriented, various applications of addresses by the poet would help identify perspectives, attitudes, and personal styles. Results of the present study indicated that Mowlana has been more successful in communicating with the audience and inducing his message using rhetorical methods and literary tools. However, the composer of Daftar-e Haftom failed to achieve much success in this regard, despite his efforts in creating stylistic poems.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Stylistic Comparison
  • Usage of Vocative Case
  • Mathnawi Ma'navi
  • Daftar-e Haftom
- آتش، احمد (1368)، فهرست برخی از نسخه‌های خطی فارسی کتابخانه‌های موزة مولانا و یوسف آغا در قونیه، ماهنامۀ فرهنگی سیمرغ، سال اول، شمارۀ دوم، صص 54-64.
- استعلامی، محمّد (1368)، در پاسخ به این پرسش که آیا دفتر ششم مثنوی و قصۀ قلعۀ ذات‌الصّور ناتمام است؟، مجلۀ ایران‌شناسی، شمارۀ 3، صص 504-514.
- توکّلی، حمیدرضا (1394)، از اشارت‌های دریا: بوطیقای روایت در مثنوی. چ 3، تهران: مروارید.
- توکّلی، حمیدرضا (1398)، جایگاه روایت‌شناختی و بلاغی نیایش در مثنوی، مطالعات زبانی و بلاغی، دورة 10، شمارة 19، بهار و تابستان، 127-160.
- چوگانیان، داوود (1387)، سبع‌المثانی تمام ناتمام مثنوی، مجلة ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، شمارۀ 19، صص 7-30.
- خیام‌پور، عبد‌الرسول (1334)، نشریّات ترکیه، چند کتاب خطی مهم فارسی در قونیه، مجلة‌ دانشکدۀ ادبیات و علوم‌انسانی تبریز، صص 241-248.  
- دولت‌آبادی، عزیز (1377)، سخنوران آذربایجان، از قطران تا شهریار، ج 1، تبریز: ستوده.
- رادفر، ابوالقاسم، (1386). مولوی در شبه قاره،مجموعه مقالات مولاناپژوهی، دفتر چهارم، زیر نظر غلام‌رضا اعوانی، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران، صص 63-80.
- سیدزاده، نصیراحمد، مریم خلیلی جهان‌تیغ و محمّد بارانی (1396)، معرفی و تحلیل ساختی اختتام مثنوی، اثر مفتی الهی بخش کاندهلوی، فصلنامۀ مطالعات شبه قاره ، سال نهم، شمارة 33، زمستان 1396، صص 113-136.
- شریعتمداری، علی‌نقی (1338)، بانگ نای، یغما، شمارۀ 133، صص 199-260.
- شفیعی کدکنی، محمّد‌رضا (1386)، صور خیال در شعر فارسی، چ 11، تهران: آگاه.
- شفیعی کدکنی، محمّد‌رضا (1391)، رستاخیز کلمات، تهران: سخن.
- شفیعی کدکنی، محمّد‌رضا (1397)، موسیقی شعر،تهران: آگه.
- شمیسا، سیروس (1378)،کلیاتسبک‌شناسی،چ 5، تهران: فردوس
- صدرایی‌خویی، علی؛ ابوالفضل مرادی و حجت ذبیحی‌فر (1391)، میراث مشترک ایران و هند، ج 6، قم: کتابخانۀ بزرگ آیه‌الله العظمی مرعشی نجفی، گنجینۀ جهانی مخطوطات اسلامی.
- صفوی، کورش (1394)، از زبان‌شناسی به ادبیات،ج 1، چ5 ، تهران: سورۀ مهر.
- فالر، راجر و دیگران (1397)، زبان‌شناسی و نقد ادبی،ترجمۀ مریم خوزان و حسین پاینده، چ6، تهران: نی.
- فتوحی، محمود (1395)، سبک‌شناسی، نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها. چ 3، تهران: سخن.
- فروزانفر، بدیع‌الزمان (1354)، رساله در تحقیق احوال و زندگانی مولانا جلال‌الدین محمّد مشهور به مولوی، چ 2، تهران: زوار.
- گولپینارلی، عبدالباقی (1363)، مولانا جلال‌الدین، زندگانی، فلسفه، آثار و گزیده‌ای از آن‌ها،ترجمۀ توفیق هاشم‌پور سبحانی، تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- ­­­گولپینارلی، عبدالباقی (1366)، مولویه بعد از مولانا، ترجمه توفیق ه. سبحانی، چ 1، تهران: کیهان.
 _­­­ گولپینارلی، عبدالباقی(1374)، نثر و شرح مثنوی شریف، ج 1، ترجمۀ توفیق هاشم‌پور سبحانی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- مشیّدی، جلیل؛ حسن حیدری و الهام فر‌مهینی فراهانی (1397)، مولانا و منادا، پنجمین همایش متن‌پژوهی ادبی، اردیبهشت، صص 1-22.
- مولوی، جلال الدین محمّد (1363)، مثنوی معنوی، تصحیح رینولد نیکلسون، ج 3، تهران: امیرکبیر.
- میر‌باقری فرد، سید‌ علی‌اصغر و زهره اسماعیلی (1388)، بررسی نظریۀ ارتباط و خطاب در مثنوی، پژوهش‌نامۀ زبان و ادبیات فارسی، سال اول، شمارۀ دوم، صص 53-66.
- ناشناس (1301 ق)، دفتر هفتم، نسخة خطی، کاتب میرزا محمّد ملک الکتّاب، شمارۀ بازیابی 2/17163، تهران: کتابخانۀ مجلس.
- ناشناس (1380)، دفتر هفتم مثنوی، تصحیح منوچهر دانش‌پژوه، تهران: طهوری.
- وحیدیان کامیار، تقی (1379)، بدیع از دیدگاه زیبایی‌شناسی، چ 1، تهران: دوستان.
- هاشم‌پور سبحانی، توفیق (1396)، برگ‌های بادآورده، تهران: نگاه معاصر.
- هاشم‌پور سبحانی، توفیق (1391)، حافظ در قلمرو عثمانی، دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، مدخل حافظ (زندگی و اندیشه)، تألیف 24 تن از نویسندگان، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، به اهتمام اصغر دادبه، تهران: مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، صص 361-372.
- همایی، جلال‌الدین (1385)، مولوی‌نامه؛ مولوی چه می‌گوید؟، ج 2، تهران: مؤسسۀ نشر هما.