بررسی توازن واژگانی در غزل های سنایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی ، دانشکده علوم انسانی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.

2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی ، دانشکده علوم انسانی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران. (نویسنده مسئول)

3 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی ، دانشکده علوم انسانی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.

چکیده

بهره‌گیری از کاربرد تکرار واژگان به‌صورت هنرمندانه در متون نظم سبب می‌شود شعر از حالت یکنواختی خارج شود. این عامل (تکرار واژگان)، بحث توازن واژگانی را به میان می‌آورد که در غزل‌های سنایی، نمودی چشمگیر یافته است. سنایی با استفاده از تکرار آوایی کامل و بهره‌گیری از جناس تام و لفظ، موسیقی زیبایی به غزل‌هایش بخشیده که بسامد جناس تام در این زمینه چشمگیر است. وی به کمک تکرار صورت‌های زبانی ناقص واژگان و توازن موجود در قافیه‌های میانی، پویایی ردیف‌های فعلی را برمی‌انگیزد که با آوردن انواع تکرار در آغاز، میان و پایان ابیات، به صورت‌های گوناگون، واژه، ترکیبات و جملات را به‌طور مکرّر در غزل‌های خویش به کار می‌گیرد که این امر سبب افزایش موسیقی تند و پرتحرکمی‌شود تا جایی که تکرار فعل با بسامد بالا در این زمینه قابل توجه است. سنایی همچنین با بهره‌گیری از قافیه‌هاى میانى و تکرارهای آوایی کامل، موسیقی شعرش را افزایش می‌دهد؛ به‌طوری که خواننده با خواندن غزل‌هایش، پویایی و تحرّک را در جای‌جای شعرش احساس می‌کند. همچنین استفاده از ردیف‌هایی طولانی، ردیف‌های فعلی و کمک گرفتن از سجع متوازی با بسامد بالا و جناس زاید در جایگاه قافیه، افزونی هرچه بیشتر موسیقی شعر وی را نمایان می‌سازد که در این تحقیق به‌طور مفصّل به آن پرداخته شده است. این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه‌ای و بیان شواهد مثال از غزل‌های سنایی صورت گرفته است که تکرار و توازن واژگانی را در آن‌ها به اثبات رسانده‌ایم.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of Lexical Balance in Sana'i Sonnets

نویسندگان [English]

  • Omalbanin Nikkhahe noori 1
  • Mostafa Salari 2
  • Behroz Romiyani 3
1 Azad Islamic zahedan
2 Assistant Professor of Persian Language and Literature, Faculty of Humanities, Zahedan branch, Islamic Azad University, Zahedan, Iran.
3 Azad Islamic University
چکیده [English]

Application of vocabulary redundancy in an artistic way in prosodic texts causes disorder in poetry. This factor (vocabulary redundancy) raises the issue of vocabulary equilibrium which is quite remarkable in Sana'i sonnets. Using complete phonetic repetition and full and verbal puns, Sana'i has granted beautiful music to his sonnets, yet full puns are more frequent. By repeating incomplete vocabulary forms and balances in the middle rhymes, he evokes the dynamics of the present radifs by bringing a variety of repetitions at the beginning, middle, and end of verses in various word forms, combinations, and sentences in his sonnets. This has increased the intensity of energetic music so that repetition of the verbs with high frequency is significant. Moreover, Sana'i promotes his poetic music through using mid-rhymes and full phonetic repetitions, so while reading the poems, the readers feel such dynamics and mobility throughout the poem. Also, the use of long radifs and current radifs, and taking advantage of parallel rhythm with high frequency in place of rhythm, can further reflect the music of his poetry. The above-mentioned points have been discussed in detail in this research. This research has been done through using the analytical-descriptive method and library references and providing exemplary evidence of Sana'i sonnets which has reflected the use of lexical repetition and balance in these sonnets.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sana'i
  • sonnets
  • lexical balance
  • poetical music
-­ آقاحسینی، حسین و زینب زارع (1390)، تحلیل زیباشناختی ساختار آوایی شعر احمد عزیزی، فصلنامة زبان و ادبیات پارسی، شمارة 44، صص 101-127.
- الیوت، تی. اس. (1375)، برگزیده آثار در قلمرو نقد ادبی، ترجمه و تألیف سید محمّد دامادی، چ 3، تهران: انتشارات علمی.
- پویان، مجید (1391)، سبک‌شناسی آوایی شعر حافظ شیرازی با توجه بـه دیـدگاه‌هـای مـوریس گرامون، فصلنامة سـبک‌شناسـی نظـم و نثـر فارسـی (بهـار ادب)، سـال 5، شمارة 3، صص 35-43.
- تفرجی یگانه، مریم و کیومرث نیک‌سرشت (1398)، بررسی زبان‌شناختی و بلاغی انواع باهم‌آیی در شاهنامة فردوسی، دوفصنامة مطالعات زبانی و بلاغی، سال دهم، شمارة 19، صص 105- 126.
- تودوردف، تزوتان (1392)، نظریة ادبیات، متن‌هایی از فرمالیست‌های روس، ترجمة عاطفه طاهایی، تهران: دات.
- سنایی، مجدود بن آدم (1388)، دیوان سنایی، به کوشش مدرس رضوی، تهران: سنایی.
- شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1384)، موسیقی شعر، چ 8، تهران: اگه.
- شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1372)،‌ صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگاه.
- شمیسا، سیروس (1374)، آشنایی با عروض و قافیه، چ 11، تهران: فردوس.
- شمیسا، سیروس (1381)، نگاهی تازه به بدیع، چ 13، تهران: فردوس.
- صفوی، کورش (1394)، از زبان‌شناسی به ادبیات، جلد اول: نظم، چ 5، تهران: سورة مهر.
- صهبا، فروغ (1384)، مبانی زیبایی‌شناسی شعر، مجلة علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه شیراز، دورة ٢٢، شمارة ٣، صص 90-109.
- قیس رازی، شمس (1360)، المعجم فی معاییر اشعار العجم، تصحیح محمّد قزوینی و مدرس رضوی، چ 3، تهران: زوار.
- کزازی، میر جلال‌الدین (1373)، زیباشناسی سخن پارسی (معانی)، تهران: ماد.
- علوی مقدم، مهیار (1381)، نظریه‌های نقد ادبی معاصر، چ 2، تهران: سمت.
- علی‌پور، مصطفی (1378)، ساختار زبان شعر امروز، تهران: فردوس.
- عمران‌پور، محمّدرضا (1386)، اهمیت عناصر و ویژگی‌های ساختاری واژه در گزینش واژگان شعر، نشریة گوهرگویا، سال اول، شمارة ١، صص 153-180.
- متحدین، ژاله (1354)، تکرار، ارزش صوتی و بلاغی آن، مجلة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی مشهد، شمارة 3، صص 483-530.
- محسنی، احمد (1382)، ردیف و موسیقی شعر، مشهد: دانشگاه فردوسی.
- وحیدیان کامیار، تقی (1369)، وزن و قافیه شعر فارسی، چ 2، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- همایی، جلال الدین (1394)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، چاپ 33، تهران: سخن.