زیبایی‌شناسی ایقاع توازی در خطبۀ اشباح

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه شهید مدنی آذربایجان (نویسنده مسئول)

2 دانشجوی دکتری دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

چکیده

ساختار جمله، در زیبایی متن ادبی و نیز در القای مفاهیم و مضامین آن، کارکردی اساسی دارد. جمله باید به‌گونه‌ای ترکیب یابد که موقعیت حال و مقام در آن رعایت شود و واژگان باید به نحوی در کنار هم قرار بگیرند که از همنشینی و جانشینی‌‌شان آوایی هماهنگ و گوش‌نواز به سمع برسد و چینش آن‌ها نمایانگر مقصود و محتوای متن باشد. خطبة اشباح، از جمله‌ خطبه‌های غرّا و باعظمت مولای متقیان، حضرت علی (ع) است که افزون بر معانی و محتوای ژرف، سرشار از زیبایی‌های ساختاری است. یکی از این زیبایی‌های مشهود در خطبة مذکور، ایقاع توازی است که برخاسته از بسامد بالای همسان‌های ساختاری در سطح بافت‌های صرفی و نحوی متن خطبه است که در نهایت، به شکل‌گیری موسیقی کلی آن متن کمک می‌کند. این جستار در پی آن است تا با رویکرد توصیفی تحلیلی ایقاع توازی، ارتباط آن‌ با معانی و محتوای دینی و نیز میزان بسامد آن را در خطبة اشباح بررسی کرده، گوشه‌ای از بلاغت بی‌نظیر نهج البلاغه را به نمایش بگذارد و گامی هرچند کوچک به سوی فهم زیبایی‌های ساختار و محتوای این کتاب ارزشمند بردارد. نتایج این پژوهش، حاکی از آن است که هر دو نوع ایقاع توازی (توازی مزدوج و توازی مفرد) در این خطبه به چشم می‌خورد؛ هرچند بسامد ایقاع توازی مزدوج نسبت به ایقاع توازی مفرد، بیشتر است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The aesthetics of parallelism Rhythm in the Al-Ashbah Sermon

نویسندگان [English]

  • Ali Ghahramani 1
  • Solmsz Porshoor 2
1 Azarbaijan Shahid Madani University
2 azarbaijan shahid madani university
چکیده [English]

The structure of the sentence serves a fundamental function in the beauty of the literary text and inducing its concepts and themes. The sentence should be combined in a way that the audience position is considered. The vocabulary must be put together in a way that their syntagmatic and paradigmatic reach to ear a harmonic and subtle rhythm and their arrangement reflects the purpose and content of the text. The Al-Ashbah Sermon is one of the remarkable sermons of Imam Ali (as) that in addition to deep meanings and contents is full of structural charm beauties. One of these appeals appearing in this speech is the parallelism Rhythm that came from the frequency of structural equivalents on the surface of the syntactic textures of the sermon text; which ultimately helps to formulate the general music of that text. This research intends to study parallelism Rhythm and its relation with religious meanings and content and its requirements to study its frequency in this sermon with a descriptive-analytical approach to illustrate the unique rhetoric of Nahj al-balagha. This article also tries to take a modest step towards understanding the beauty of the structure and content of this valuable book. The results of this study indicate that both types of parallelism Rhythm (singular parallelism and binary parallelism) are observed in this sermon, although the recurrence of binary parallelism is greater than the singular parallelism.

کلیدواژه‌ها [English]

  • “Nahj al-balagha”
  • “Al-Ashbah Sermon”
  • parallelism Rhythm”
  • “singular parallelism and binary parallelism”
نهج البلاغه، گردآورنده محمد بن حسین شریف الرضی، ترجمة محمد دشتی (1389)، قم: مشهور.
-‌ ابن ابی الحدید (بی‌تا)، شرح نهج البلاغه، ج6، قم:‌ مکتبة آیت‌الله العظمی المرعشی النجفی.
- ابن فارس، ابی‌الحسین ‌احمد (1429ق)، معجم مقاییس اللغه، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- ابن منظور، محمد بن مکرم (1375ق)، لسان العرب، بیروت: دار صادر.
- تفتازانی، مسعودبن عمر (2004م)، المطول (شرح تلخیص المفتاح) و معه حاشیه العلامه الشریف الجرجانی، حققه و علق علیه احمد غرو عنایه، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- جرداق، جرج (1384)، روائع نهج البلاغه، قم: مؤسسه دایره المعارف فقه اسلامی.
- جمعه، حسین (1391)، بررسی زیبایی‌شناختی و سبک‌شناختی تقابل در قرآن، تهران: سخن.
- خالقی، روح‌الله (1317)، نظری به موسیقی، تهران: چاپخانة آفتاب.
- چندلر، دانیل (1386)، مبانی نشانه‌شناسی، ترجمة مهدی پارسا، تهران: سورة مهر.
-‌ رحمانی، عاطفه و احمد پاشازانوس (1395)، بررسیزیبایی‌شناسیعناصرادبیدرخطبه 224نهج البلاغه، دوفصلنامة مطالعات زبانی و بلاغی، سال 7، شمارة 14، صص 85-104.
- شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1376)، موسیقی شعر، چ5، تهران: آگاه.
- شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1396)، رستاخیز کلمات: درس‌گفتارهایی دربارة نظریة ادبی صورت‌گرایان روس، چ4، تهران: سخن.
- الصافی، ندی عبدالأمیر (2017م)، أثر السیاق فی توجیه المعنی لألفاظ الطَّبیعه فی نهج ‌البلاغه، العراق: مؤسسه علوم نهج ‌البلاغه فی العتبه الحسینیه المقدَّسه.
-الصافی، ندی عبدالأمیر(1375)، شرح نهج البلاغة ابن میثم، شرح کمال الدین میثم بن علی بن میثم البحرانی، ترجمة قربان‌علی محمّدی مقدم و علی‌اصغر نوایی یحیی‌زاده، ج2، مشهد: آستان قدس رضوی ، بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
-‌ گرجامی، جواد (1389)، بررسی فرایند دگرگونی ساختار موسیقایی شعر معاصر عربی از شعر نو تا کنون، پایان‌نامة دکتری رشتة زبان و ابیات عربی، دانشگاه تهران.
-‌ گرجامی، جواد، غلام‌عباس رضایی، عادل آزاددل و سولماز پرشور (1396)، بررسیمؤلفه‌هایموسیقاییسورة الحاقّه، فصلنامة پژوهش‌های ادبی قرآنی، سال پنجم، شمارة چهارم، صص 154-127.
- مکارم شیرازی، ناصر (1390)، پیام امام امیرالمؤمنین (ع)، شرح تازه و جامعی بر نهج البلاغه، قم: انتشارات امام علی بن ابی طالب (ع).
- معلوف، لویس (1390)، المنجد، ترجمة محمّد بندر ریگی، ج2، چ2، تهران: اسلامی.
- مطهری، مرتضی (1361)، بیست گفتار، قم: صدرا.
- وحیدیان کامیار، تقی (1379)، بدیع از دیدگاه زیبایی‌شناسی، ویراستار رضا انزابی نژاد، تهران: انتشارات دوستان.
- الهاشمی، علوی (2006م)، فلسفه الایقاع فی الشعر العربی، بیروت: المؤسسه العربیّه للدراسات و النشر.