واکاوی تطبیقی بافتارهای گفتمان‌مدار روایت حضرت نوح در دو سورة هود و نوح بر محور الگوی ون ‏لیوون

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری (نویسنده مسئول)

2 دانشجوی دکترا علوم قرآن و حدیث

چکیده

در این پژوهش، بافتارهای گفتمان‌مدار روایت حضرت نوح در چهارچوب الگوی جامعه‌شناختی- معنایی ون ‏لیوون در زمینة میزان کارایی این الگو و مؤلّفه ‏های آن در تحلیل این روایت مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین چگونگی بازنمایی کارگزاران اجتماعی روایت حضرت نوح و قوم ایشان با توجه به مؤلّفه‏ های جامعه‏ شناختی- معنایی در جهت تولید و انتقال ایدئولوژی خاص در لایه‌های زیرین متن در موقعیت عصر نزول در دو سورة هود و نوح، تحلیل شده است. این جستار با رویکرد توصیفی- تحلیلی در پی آن است که ضمن واکاوی تطبیقی مؤلّفه‌های گفتمان‌مدار روایت حضرت نوح در دو سورة هود و نوح بر اساس نظریة تحلیل انتقادی گفتمان ون لیوون، ارتباط چگونگی بازنمایی این مؤلّفه‌ها را در رویکرد درزمانی با عصر نزول و موقعیت اجتماعی مسلمانان روشن ‏سازد. نتایج نشان می­دهد میزان بازنمایی کارگزاران اجتماعی روایت در سورة هود، حاکی از آن است که مؤلّفه‏های نام‏دهی با 22 مورد استفاده، حذف با 17 و نامشخص‌سازی با 11 مورد، بسامدی بالاتر نسبت به سایر مؤلّفه‌ها دارند که این امر، متناسب با شرایط مسلمانان در عصر نزول روایت، حاکی از فرایند پوشیدگی در گفتمان است؛ امّا در بیان روایت در سورة نوح، بسامد پایین مؤلّفه‏هایی همچون نامشخص‌سازی با شش و حذف با دو مورد، حکایت از وجود صراحت در گفتمان دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Analysis of Discourse-Oriented Contexts of Prophet Noah In two Surahs of Hood and Noah Based on Van Leeuwen's Framework

نویسندگان [English]

  • Ebrahim Fallah 1
  • Sajjad Shafipoor 2
1 Assistant professor of Islamic Azad university of Sari branch
2 phd student
چکیده [English]

In this study, the discourse-oriented contexts of the narrative of Prophet Noah in Van Leeuwen's sociological-semantic framework have been examined in terms of the effectiveness of this model and its components in analyzing this narrative. Also, the way social agents are represented by the narrative of Noah and his people has been analyzed with respect to sociological-semantic components in order to produce and convey specific ideologies in the lower layers of the text in the condition of revelation era in the two surahs of Hood and Noah. This study with descriptive-analytical approach seeks to comparatively analyze the components of the discourse-oriented discourse of Noah (AS) in the two surahs of Hood and Noah based on the critical theory of Van Leeuween's discourse analysis and clarify the relation how to represent these components in diachronic approach with relavation era and the social status of Muslims. The results show that the representation of narrative social agents in Hood indicates that naming components with 22 used, deleting with 17 and indeterminate with 11 items have higher frequency than other components. This is in keeping with the conditions of the Muslims in the revelation era of the narrative that suggests the process of discourse is hidden. But in narrating the narrative in Noah surah, the low frequency components such as indeterminacy with 6 and deletion with 2 indicate the existence of openness in the discourse.
  

کلیدواژه‌ها [English]

  • narrative of Noah
  • HoodSurah
  • NoahSurah
  • discourse
  • VanLeeuwen
-‌ قرآن کریم
- ارغوانی بیدختی، حمیده و همکاران (1398)، تطبیق نظریة نظم نحوی با بخش میانی آیه 4 از سورة مریم، دوفصلنامة مطالعات زبانی و بلاغی، شمارة 19، صص 7- 24.
- اسدی، مسعود (1391)، بررسی رابطه میان ساختارهای گفتمان‌مدار و ایدئولوژی و روابط قدرت در متون مطبوعاتی از منظر تحلیل گفتمان انتقادی، پایان‌نامة دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات.
- پهلوان‌نژاد، محمّدرضا و همکاران (1388)، شیوه‌های بازنمایی کارگزاران اجتماعی در نشریات دورة مشروطه از منظر گفتمان‌شناسی انتقادی با عنایت به مؤلّفه‌های گفتمان‌مدار جامعه‌شناختی- معنایی، زبان‌شناسی و گویش‌های خراسان، شمارة 1، صص 51-73.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، چ1، بیروت: دارالعلم.
- صاحبی، سیامک و همکاران (1389)، بررسی و نقد روایی گلستان بر اساس نظریة تحلیل انتقادی گفتمان، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شمارة 16، صص 109- 133.
- طباطبایی، محمدحسین (1417‏‏ق) ، المیزان فی تفسیر القرآن، چ5، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه.
- طبرسى، فضل بن حسن (1377)، تفسیر جوامع الجامع، تهران: دانشگاه تهران.
- طریحى، فخرالدین (1375)، مجمع البحرین، تهران: کتابفروشی مرتضوی.
- عرب یوسف‌آبادی، ابوالفضل و همکاران (1396)، بررسی ساخت‌های گفتمان‌مدار سورة قصص بر اساس الگوی ون ‌لیوون، پژوهش‌های ادبی قرآنی، سال پنجم، شمارة سوم، صص 41-62.
- عمید، حسن (1389)، فرهنگ فارسی عمید، تهران: راه رشد.
- فرکلاف، نورمن (1379)، تحلیل انتقادی گفتمان، ترجمة فاطمه شایسته پیران و همکاران، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
- قرشى، سیدعلی‌اکبر (1377)، تفسیر احسن الحدیث، تهران: بنیاد بعثت.
- کلبی، هاشم بن محمد (1364)، الاصنام، تهران: نشر نو.
- لوته، یاکوب (1388)، مقدمه‌ای بر روایت در ادبیات و سینما، ترجمة امید نیک‌فرجام، تهران: مینوی خرد.
- مقداری، صدیقه‌سادات و شکوفه جهانگیری (1394)، تحلیل گفتمان انتقادی شعر دفاع مقدس برای کودکان از منظر رهیافت ون‌لیوون، متن‌پژوهی ادبی، سال19، شمارة 121، صص 121-160.
- مقدسى مطهر بن طاهر (1374)، آفرینش‏ و تاریخ، ترجمة محمّدرضا شفیعى کدکنى، تهران: آگه.
- مکارم شیرازى، ناصر و همکاران (1374)، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
- هاشمی، احمد (1380)، جواهر البلاغه، ترجمة محمود خورسندی و حمید مسجدسرایی، چ2، بی‌جا: نشر فیض.
- ون دایک، تئون (1383)‌، مطالعاتی در تحلیل گفتمان از دستور متن تا گفتمان‌کاوی انتقادی، ترجمة پیروز ایزدی و همکاران، تهران: مرکز مطالعات تحقیقات رسانه‌ها.
- یارمحمدی، لطف‌الله (1385)، ارتباطات از منظر گفتمان‌شناسی انتقادی، تهران: هرمس.
- یورگنسن، ماریان و فیلیپس لوئیز (1389)، نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمة هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
- یوسف‌زاده، غلام‌رضا (1392)، سطوح روایت در قصه‌های قرآن، قم: مرکز پژوهش‌های اسلامی.
-Van Leeuwen, Theo (2008), Discourse and Practice, New Tools for Critical Discourse Analysis, Oxford University Press.