بررسی جادوی مجاورت در شعر کودک (با تکیه بر شعر ناصر کشاورز، شکوه قاسم‌نیا، محمدکاظم مزینانی و نیلوفر بهاری)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد دانشگاه گنبد کاووس

2 استادیار دانشگاه گنبد (نویسنده مسئول)

3 استادیار دانشگاه گنبد کاووس

چکیده

یکی از وجوه برجستة شعر کودک، آمیختگی تنگاتنگمحتوای متن با موسیقی است. کاربرد موسیقی در شعرکودک، چنان ضروری است که می‌توان آن را مهم‌ترین راهبرد ارتباط ادبی با کودک و تأثیر در او دانست که اگر رعایت نشود، نه‌تنها از جذّابیت آن می‌کاهد، بلکه تناسب و انسجام شعر را نیز دچار مشکل می‌کند. این تحقیق، با رویکرد بلاغیِ «جادوی مجاورت» و بر مبنای دیدگاه‌های زبان‌شناسانه دربارۀ مفهوم «نظم»، به تحلیل آثار چهار شاعر کودکانه‌سرا متعلق به گروه سنّی «الف» و «ب» پرداخته است. آنچه از این بررسی به دست آمد، نشان داد که: 1. از میان انواع توازن‌ها، توازن‌ آوایی، بسامد بالا و بیشترین کارکرد القایی را دارد. در توازن واژگانی نیز قافیه و شرایط ویژة آن در این متون، زمینه‌ساز شکل‌گیری جادوی مجاورت شده‌ و در توازن نحوی نیز تنها همنشین‌سازی نقشی، در ایجاد این تناسب نقش داشته ‌است. 2. عناصر هیچانگی که نقشی در معنی مطرح در شعر ندارند، یکی از عوامل مؤثر موسیقی‌ساز در این متون هستند که شاعران در خلال آن‌ها معانی ومقاصد آموزشی خود را گنجانده، به مخاطب ارائه می‌کنند. 3. پیوند عمیق موسیقی ومضمون شعر کودک می‌تواند علاوه بر لذت‌آفرینی، محتوای آموزشی نیز داشته باشد. توازن‌های موجود در این اشعار، با تأثیر ناخودآگاه در تخیّل و عاطفة کودک، به تجربة حسّی او درآمده و انتقال معنی را به او تسهیل کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A study of "Magic of vicinity" in childhood poetry(Based on work's of Naser keshavarz_Kazem mazinani and Shokooh ghasem nia)

نویسندگان [English]

  • latife sakhavi 1
  • Mona Alimadadi 2
  • Hosein Mohammadi 3
1 satudent of gonbad university
2 Gonbad University
3 gonbad universiyu
چکیده [English]

One of the main topics of traditional rhetoric is the impact of speech on the audience. Accordingly, the more rhetorical the speech is, the more influential it is on the audience. Observance of addressee’s circumstances and positions should certainly be considered by a poet(ess) or an author in order to transfer his/her thought or passion to the audience in the best way. To do so, there are varied tools and methods. One of the most effective tools is to strike a balance in the phonetic chain of words or the vocabulary chain of sentences. This balance and coordination as well as the role speech musical plays on the audience is called "the magic of vicinity".
Works in which “form” is more important than the “meaning” can be examined from this perspective. (Examining the types of balances and their role in influencing the audience). Among the various types of literature, children poetry has such an ability because of its well-formed nature.
In this research, the writers' effort has been to study the magic of vicinity in child poetry using the formalist method and show which types of balances (phonetic, lexical, and syntactical) exist more in it. Further, the research attempts to demonstrate why and how these balances affect the audience (children).The findings of this study show that:
1. There are a variety of phonetic, lexical, and syntactic equations (albeit with different frequencies) in child poems.
2. Nonsense elements that do not play a role in the meaning of poetry are considered as an effective factor in musical compilation in child poetry.
3. As the game for a child is the living itself (according to Jean Piaget, a child psychology theorist), and the child learns everything from the childish games, poetry and a variety of equilibrium, which can be considered as language games, are a suitable platform for the child's education and intellectual development.

کلیدواژه‌ها [English]

  • rhetoric
  • Magic of the vicinity
  • child poetry
  • child psychology
  • formalism theory

مراجع

-‌ آذرمکان، حشمت‌الله و مرتضی نجاتی‌ جزه (1393)، وزن شعرکودک: عروضی؟ هجایی؟ یا تکیه‌ای - هجایی؟، فصلنامة ادب‌پژوهی، سال هشتم، شمارة 30، صص 101ـ116.
- ابراهیمی، جعفر و دیگران (1395)، اسمش چیه؟ (52 شعر از شش شاعر)، تهران: افق.
- اسدی، علی‌رضا و محمدرضا خمان (1393)، بررسی جادوی مجاورت در امثال عامیانه، دوفصلنامۀ فرهنگ و ادبیات عامه، سال 2، ش 4، صص 55ـ82.
- امین پور، قیصر (1388)، شعر و کودکی، تهران: مروارید.
- بهاری، نیلوفر (1396)، با سر بریم توی کتاب: جانوران ته آب، تهران: افق.
- بهاری، نیلوفر(1393)، بچه‌های جینگیلی، در پوست حیوانات جنگل، تهرانک افق.
- برتنس، هانس(1394)، مبانی نظریه ادبی، ترجمۀ محمدرضا ابوالقاسمی، تهران: ماهی.
- بیرانوند، نسرین و دیگران (1394)، زیبایی‌شناسی آثار ناصر کشاورز، مجلة زیبایی‌شناسی ادبی، دورۀ 6، شمارة 25، صص 189ـ217.
- پورنامداریان، تقی (1389)، خانه‌ام ابری است، شعر نیما از سنّت تا تجدّد، تهران: مروارید.
- ترابی، ستاره (1392)، شگردهای هیچانه‌ها در ادبیات کودکان ایران، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.
- ترابی، ستاره (1396)، شگردهای هیچانه‌های کودکانه در ادبیات عامة ایران، دوماهنامة فرهنگ و ادبیات عامه، سال 5، شماره 17، صص 163ـ194.
- ترشیزی، ناهید (1390)، موسیقی در شعر کودک با نگاهی به شعر دهۀ هفتاد، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم سبزوار.
- جلالی، مریم (1389)، اوزان عروضی در شعر کودک، کتاب ماه کودک و نوجوان، شمارة 159، صص 79ـ 82.
- حافظ، شمس‌الدین محمد (1392)، دیوان حافظ، به اهتمام محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران: بهنود.
- حافظی، علی‌رضا (1380)، ادبیات کودک ادبیات تدریج است، بحثی در روان‌شناسی مخاطب ادبیات کودک، پژوهش‌نامه ادبیات کودک و نوجوان، شمارة 26، صص 3ـ 13.
- حسن‌لی، کاووس (1387)، بازخوانی فرمالیستی غزلی از بیدل، فصلنامة نقد ادبی، سال 1، شمارة 2، صص 29ـ38.
- حق‌شناس، علی‌محمد و همکاران (1390)، شعر کودکانه و پیدایش زیبایی‌شناسی کلامی در کودکان، فصلنامۀ پژوهش‌های ادبی، شمارة 23، صص 89- 108.
- خانلری، پرویز (1386)، وزن شعر فارسی، تهران: توس.
- خسرونژاد، مرتضی (1382)، معصومیت و تجربه، درآمدی بر ادبیات کودک، تهران: مرکز.
- خراسانی، محبوبه و دیگران (1394)، تحلیل آوایی غزل‌های سنایی، پژوهش‌های نقد ادبی و سبک‌شناسی، شمارة 21، صص 51ـ80.
- خمان، محمدرضا (1393)، بررسی جادوی مجاورت در امثال داستان‌نامه بهمنیاری، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه ایلام.
- دری، نجمه و دیگران (1393)، پیوند وزن و محتوا در شعر مصطفی رحماندوست و ناصر کشاورز، فصلنامة نقد ادبی، سال 7، شمارة 27، صص 127ـ156.
- رستمی، سمیرا (1394)، طول جمله و موسیقی شعر، فصلنامه بهارستان سخن (ادبیات فارسی)، دورۀ 12، شمارة 29، صص 179-194.
 - رضوانیان، قدسیه و مرضیه حقیقی (1390)، موسیقی نثر در تاریخ بیهقی، دوفصلنامة مطالعات زبانی و بلاغی، سال دوم، شمارة 4، صص 107ـ136.
- شعبانی، اسدالله (1388)، خرمن شعر خردسالان، تهران: توکا.
- شعبانی، اسداللهـ (1386)، پیوندهای آوایی و شعر عباس یمینی شریف، پژوهش‌نامه ادبیات کودک و نوجوان، شمارة 50، صص 111ـ123.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا (1391)، رستاخیز کلمات، تهران: سخن.
-شفیعی کدکنی، محمدرضا(1386)، موسیقی شعر، تهران: آگه.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا و میترا گلچین (1381)، جلوه‌هایی از جادوی مجاورت در مثنوی، ضمیمة مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شمارة 4 و 5، صص 29ـ42.
- شمیسا، سیروس (1383)، بیان و معانی، تهران: فردوس.
- سرامی، قدم‌علی (1380)، پنج مقاله دربارۀ ادبیات کودک، تهران: ترفند.
- صفوی، کوروش (1394)، از زبان‌شناسی به ادبیات، جلد 1 و 2 (شعر و نظم)، تهران:‌ سورۀ مهر.
- طالقانی، محمدعلی (1381)، قافیۀ مقدم و نغمۀ حروف، فصلنامه ایران‌شناسی، سال چهاردهم، شمارة 55، صص 576ـ592.
- قاسم‌نیا، شکوه (1392)، بچه‌ها جورواجورند، تهران: پیدایش.
- کشاورز، ناصر (1396)، گربه به من میو داد، تهران: افق.
- کشاورز، ناصر (1396)، ماهی به من آب داد، تهران: افق.
- کشاورز، ناصر(1396)، اتل متل شعر: پوتکا و پوتکا، تهران: شهر قلم.
- کشاورز، ناصر(1395)، رفتم بالا اومدم پایین: رفتم بالا سیب بود، تهران: شهر قلم.
- کشاورز، ناصر (1392)، ترانه‌های می‌می‌نی (مجموعه12جلدی)، تهران» افق.
- کشاورز، ناصر (1396)، دویدم و دویدم به یک پلنگ رسیدم، تهران: افق.
- کیانوش، محمود (1379)، شعر کودک در ایران، تهران: آگاه.
- گراس، تونی (1396)، فسقلی‌ها‌ (پنج مجموعه 45جلدی)، بازنوشتة شکوه قاسم‌نیا، تهران: قدیانی.
- مزینانی، محمدکاظم (1392)، ترانه‌های نی‌نی دخملی (5جلدی)، تهران: پنجره.
- مزینانی، محمدکاظم(1393)، ترانه‌های نی‌نی عینکی (عینکی رفته دریا دوست شده با ماهیا)، تهران: افق.
- مزینانی، محمدکاظم و دیگران (1392)، ترانه‌های شیموشیمو (مجموعه 38جلدی)، تهران: پنجره.
- مردانی، مهدی (1395)، کتاب‌های چشم‌قلمبه، 9 جلد (حیوانات دریایی)، تهران: آریانوین.
- مکاریک، ایرنا ریما (1388)، دانشنامة نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمة مهران مهاجر و محمد نبوی، چ3، تهران: آگاه.
مطالعات زبانی و بلاغی
دوره 11، شماره 22
آبان 1399
صفحه 219-250

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار