اقسام قافیه و ردیف در غزل‌های عراقی و نقش موسیقایی آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران

2 دانشجو دکتری دانشگاه تهران - پردیس کیش (نویسنده مسئول)

چکیده

موسیقی لفظی شعر که به جمال‌شناسی شعر اطلاق می‌شود، بزر‌گ‌ترین عامل سحرآمیز است که مخاطب را متحیّر می‌سازد. قافیه و ردیف در این دامنه، مانند یک مرجع در موسیقی هر بیت، نقشی بسیار برجسته به عهده دارد. در این جستار، قافیه و ردیف در دیوان عراقی از زوایای گوناگون، به شیوة توصیفی تحلیلی، مورد ارزیابی و پردازش قرار گرفته و نتیجه چنین شده است: غزل‌ها، دارای وزن‌های متداول و پرکاربرد هستند. فهمیدن کلام در غزل‌ها آسان و روان است. 63 درصد از قافیه‌ها، به هجای کشیده و به شکل قافیة مردف بوده، به ردف اصلی ختم شده‌اند و دارای کشش لازم در موسیقی کلمه هستند و 24 درصد قافیه‌ها به هجای ساده ختم شده، دارای حرف رَوی مصوّت یا ردیف هستند و کشش و شرایط لازم برای روانی موسیقی را دارند. 64 درصد از غزل‌ها دارای ردیف هستند و بدین ترتیب، حرف ساکن پایان واژة قافیه در بیشتر غزل‌ها به‌خوبی تلفّظ شده، موسیقی کامل برقرار گردیده است. ارتباط آوایی واحدهای زنجیری و زبرزنجیری در زنجیرة گفتار، بین قافیه و ردیف و سایر واژه‌ها در هر بیت، دارای هارمونی دلپذیر و موسیقی فاخر و زیبایی است؛ ولی در غزل‌ها، تکرار قافیه، ردیف و مطلع، زیاد به چشم می‌خورد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Types of Rhyme and Radif and Their Musical Roles in Iraqi's sonnets Types of Rhyme and Radif and Their Musical Roles in Iraqi's sonnets

نویسندگان [English]

  • Abdolreza Seyf 1
  • Ali Mohammad Moazzeni 1
  • ALIASGHAR FARAZ 2
1 Tehran University
2 Literature Faculty Tehran Literature Faculty Tehran University Student
چکیده [English]

The verbal music in poem, named  aesthetics, is the first and most important element of the beauty of poem and can fascinates addressee. Rhyme, radif in verbal music plays a very important role and serves as a pillar and reference in the music of every line. In this text, we explore types of rhyme and radif and their musical roles in Iraqi's sonnets. Iraqi is the great mystic and poet who lived in 7th century. We evaluated rhyme and radif, used in his poem book from different angels, in a descriptive-analytical way. The following results were achieved: Sonnets, have used common and frequently used rhythms.  His expression is fluent and understandable. 63% of the rhyme words  are ended with high syllable, in form of obligated  mordaf  to main redf and absolute mordaf to main redf. This issue provides the context for music of word and beautifies the thoughts. 24% of the rhymes ended with simple syllable have been in obligated and absolute form. In these  rhymes, for having the necessary condition for fluency of the music, vowels or a suitable radif with a high syllable have been used. 64% of Iraqi's sonnets have radifs, so the last consonant of the rhyme with poor pronunciation in these sonnets is well-pronounced and the necessary music of the poem is achieved. The phonetic relationship between the chains and sub-chains in the chain of words, between rhyme and radif, and the other words in each line has a good harmony and nice beautiful music.But in Iraqi's sonnets, contents are similar and  imagination is low, and repetitions of rhyme,  radif and the first line (Matla') are in excess of need.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Iraqi"
  • "peripheral Music"
  • "rhyme"
  • "Radif"
  • "harmony"
-­ آهی، حسین (1357)، بحور شعر فارسی، تهران: مؤسّسة مطبوعاتی خزر.
- احمدنژاد، کامل و شیوا کمالی ‌اصل (1385)، عروض و قافیه، چ1، تهران: آییژ.
- ثمره، یدالله (1381)، آواشناسی زبان فارسی، چ7، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- حق‌شناس، علی‌محمد (2536)، آواشناسی، چ1، تهران: آگاه.
- خرّمشاهی، بهاالدّین (1385)، حافظ‌نامه، چ16، تهران: علمی و فرهنگی.
- حافظ شیرازی (1369)، دیوانِ غزلیات، به کوشش خلیل خطیب‌ رهبر، تهران: صفی‌علیشاه.
- دادجو، درّه (1386)، موسیقی شعر حافظ، تهران: زرباف اصل.
- شاه‌حسینی، ناصرالدّین (1368)، شناخت شعر- عروض و قافیه، چ5، تهران: هما.
- شفیعی‌‌کدکنی، محمدرضا (1391 الف)، موسیقی شعر،چ13، تهران: آگاه.
- شفیعی‌‌کدکنی، محمدرضا (1391ب)، رستاخیز کلمات، چ2، تهران: سخن.
- شمس ‌قیس رازی، محمد بن قیس (1388)، المُعجَم فی مَعاییر اَشعارالعَجَم، تصحیح سیروس شمیسا، چ1، تهران: علم.
- شمیسا، سیروس (1390)، عروض و قافیه، تهران: دانشگاه پیام نور.
- شمیسا، سیروس(1394)، آشنایی با عروض و قافیه، تهران: میترا.
- عراقی، فخرالدّین (1384)، دیوان کامل عراقی، تصحیح پروین قائمی، چ2، تهران: پیمان.
- عراقی، فخرالدّین (1392)، کلیات فخرالدّین عراقی، تصحیح و توضیح نسرین محتشم، چ4، تهران: زوّار.
- فرشیدورد، خسرو (1391)، دستور مختصر تاریخی زبان فارسی، چ3، تهران: زوّار.
- فرهنگی، علی‌اکبر (1389)، ارتباطات انسانی، ج1 ، چ17، تهران: رسا.
- طباطبایی، مصطفی (1383)، عروض و قافیه، تهران: لوح زرّین.
- عظیمی، محمد‌جواد (1388)، موسیقی شعر حافظ، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- قاسمی، طاهره و علی محمّدی (1397)، برجستگی‌های نقش قافیه در شعر فارسی از آغاز تا سدة هشتم، دوفصلنامه مطالعات زبانی و بلاغی، سال 9، شماره 15، صص 287-318.
- مشکوه‌الدّینی، مهدی (1388)، ساخت‌آوایی زبان، چ6 ، مشهد: دانشگاه فردوسی.
- ملاح، حسین‌علی، (1367)، پیوند موسیقی با شعر، چ1، تهران: فضا.
- ناتل خانلری، پرویز (1386)، وزن شعر فارسی، چ7، تهران: تـوس.
- نجفی، درّه (1362)، در علم عروض بدیع قافیه، تصحیح حسین آهی، چ1، تهران: فروغی.
- وحیدیان کامیار، تقی (1386)، وزن و قافیة شعر فارسی، چ7، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.