نشانه‌شناسی خویشکاری نام رستم در شاهنامه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه کاشان

2 دانشیار دانشگاه کاشان (نویسنده مسئول)

3 استاد دانشگاه علامه طباطبایی

4 دانشیار دانشگاه کاشان

چکیده

امروزه نشانه‌شناسی به‌عنوان علمی که به بررسی نشانه‌های موجود در یک متن می‌پردازد، اهمیتی خاص در بررسی متون، به‌ویژه متون ادبی دارد و رهیافتی مؤثّر برای ورود به لایه‌های تودرتوی متون محسوب می‌شود. از آنجایی که نشانه‌شناسی به بررسی نشانه‌ها در قالب یک نظام می‌پردازد، در واکاوی متون ادبی نیز رهیافت نشانه‌شناسی، با نظام‌هایی مختلف روبه‌روست که از زوایایی متفاوت مورد بررسی قرار می‌گیرند. این پژوهش نیز با اتّخاذ دو رویکرد اسطوره‌شناسی و نشانه‌شناسی، سعی در بازخوانی شخصیت رستم در شاهنامه دارد و برای رسیدن به این مهم، وجود این قهرمان را در قالب نظامی نشانه‌ای بررسی می‌کند. ریشة نام رستم، ارتباطش با سایر شخصیت‌های شاهنامه، رنگ درفش و سراپردة او، جنگاوری او، اسب او، ابزار کارزار او و... از جمله مهم‌ترین مواردی محسوب می‌شوند که در نظام نشانه‌ای مربوط به رستم قرار می‌گیرند. این پژوهش بر آن است به تبیین این نکته بپردازد که آنچه در متن شاهنامه به شخصیت رستم ارتباط پیدا می‌کند، در قالب یک نظام نشانه‌ای قرار می‌گیرد؛ نظامی که از طریق بررسی روابط جانشینی و همنشینی موجود در آن، می‌توان به تناسب خویشکاری رستم با هر آنچه به وی مربوط می‌شود، پی برد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigation of the functions of the name of Rustam in Shahnameh, based on semiotic systems

نویسندگان [English]

  • Tahereh Khajehgiri 1
  • Reza Shajari 2
  • Siroos Shamisa 3
  • S.Mohammad Rastgofar 4
1 Kashan University
2 Kashan University
3 Allameh Tabatabaei University
4 Kashan University
چکیده [English]

 
Investigation of the functions of the name of Rustam in Shahnameh, based on semiotic systems
Nowadays, semiotics, as a science that examines the signs in a text, has a special importance in the study of texts, especially literary texts and is considered an effective approach to entering some of the hidden layers of texts. Since semiotics examines signs in the form of a structure, in the study of literary texts, semiotic approach, faced with various systems that are examined with different angles. This research, by selecting two approaches, mythology and semiotics, tries to re-read Rostam's character in Shahnameh and to achieve this, examines the existence of this hero in the form of a sign structure.
The root of the name of Rustam, his relationship with other characters in Shahnameh, the color of his flag and his marquee, his warfare, his horse, his war instruments, and etc. are among the most important cases that are placed in the structure of Rostam signs. the purpose of this research is to explain that What is related to the character of Rustam in Shahnameh, is in the form of a structure of signs, Which is through the study of the relationships between the Syntagmatic and Paradigmatic of this text, it is possible to understand the coincidence of functions of Rustam with everything that is related to him.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Semiotics
  • Shahnameh
  • Rustam
  • Codex
  • Structure
  • Text
-‌ احمدی، بابک (1371)، از نشانه‌های تصویری تا متن، تهران: مرکز.
- بارت، رولان (1370)، عناصر نشانه‌شناسی، مجید محمدی، تهران: ‌الهدی.
- بهار، مهرداد (1376)، از اسطوره تا تاریخ، گردآورنده ابوالقاسم اسماعیل‌پور، تهران: چشمه.
- بهار، مهرداد (1387)، پژوهشی در اساطیر ایران، چ7، تهران: آگه.
- بهار، مهرداد (1385)، جستاری در فرهنگ ایران، تهران: اسطوره. 
- بهار، مهرداد و سیروس شمیسا (1388)، نگاهی به تاریخ اساطیر ایران باستان، تهران: علم.
- بهرامی، فاطمه (1397)، فنون ادبی از دریچة زبان‌شناسی: تحلیل نشانه‌شناختی، دوفصلنامة مطالعات زبانی و بلاغی، سال 9،‌ شمارة 17، صص 55-84.
- فردوسی، ابوالقاسم (1387)، شاهنامه، تصحیح سعید حمیدیان، تک‌جلدی، چ14، تهران: قطره.
- دادور، ابوالقاسم و الهام منصوری، درآمدی بر اسطوره‌ها و نمادهای ایران و هند در عهد باستان، تهران: دانشگاه الزهرا.
- دی، جاناتان و لسلی تایلور (1387)، روان‌شناسی رنگ، ترجمة مهدی گنجی، چ2، تهران: ساوالان.
- چندلر، دانیل (1387)، مبانی نشانه‌شناسی، ترجمة مهدی پارسا، چ2، تهران: سورة مهر.
- سرکاراتی، بهمن (1385)، سایه‌های شکارشده، چ2، تهران: طهوری.
- شمیسا، سیروس (1376)، طرح اصلی داستان رستم و اسفندیار (با مباحثی در آیین مهر)، تهران: میترا.
- شمیسا، سیروس (1390)،‌ بیان، ویراست چهارم، تهران: میترا.
- شمیسا، سیروس(1388)، منطق‌الطیر عطار، چ12، تهران: پیام نور.
- شمیسا، سیروس (1388)، نقد ادبی، چ3، تهران: میترا.
- شیمل، آنه ماری (1383)، مار و کاج، ترجمة سعید فیروزآبادی، تهران: پیام خاور.
- صفوی، کورش (1381)، درک نشانه، مجلة خیال، شمارة 4، ص 1.
- قرشی، امان‌الله (1389)، آب و کوه در اساطیر هندو ایرانی، تهران: هرمس.
- کالر، جاناتان (1388)، بوطیقای ساختارگرا، کورش صفوی، تهران: مینوی خرد.
- کزازی، میرجلال‌الدین (1388)، رخش و آذرگشسپ، فصلنامه زبان و ادب پارسی، شمارة 41، صص 42-47.
- کویاجی، جی سی (1378)، مانندگی اسطوره‌های ایران و چین، ترجمة کوشیار کریمی طاری، تهران: نسل نواندیش.
- گیرو، پیر (1387)، نشانه‌شناسی، ترجمة محمد نبوی، چ3، تهران: آگاه.
- مکاریک، ایرنا ریما (1385)، دانشنامه نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمة مهران مهاجر و محمد نبوی، چ2، تهران: آگاه.
- نورآقایی، آرش (1387)، عدد، نماد، اسطوره، تهران: افکار.
- وبستر، راجر (1382)، پیش‌درآمدی بر نظریة ادبی، ترجمة الهه دهنوی، تهران: روزنگار.