سبک‌شناسی انتقادی «تاریخ ‌الوزراء»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران (نویسنده مسئول)

چکیده

وجود دیوان‌سالاری ایرانی - اسلامی قدرتمند و حضور پررنگ وزیران دانشمند ایرانی - که خود ایدئولوگ سیاسی - مذهبی عصر خود بوده‌اند - از ویژگی‌های برجستۀ دولت سلجوقیان، به‌ویژه در عهد سلاطین نخست این حکومت مقتدر بوده است. این امر، التزام به نگارش تاریخ‌های مستقل را در موضوع این جایگاه خطیر سبب شد که پیامد آن، تولید آثاری در ذکر عملکرد، مآثر و سیرت وزیران و دیوان‌سالاران این عصر است. تاریخ ‌الوزراء نوشتة ابوالرجاء قمی، از جملۀ این آثار مهم تاریخی است. مسئلۀ اصلی این تحقیق، تحقیق در لایه‌های سبکی کتاب تاریخ الوزرا، به‌منظور بازنمایی و تحلیل ایدئولوژی پنهان در زیرساخت‌های زبانی و ادبی این متن، با استفاده از روش تحقیق توصیفی - تحلیلی - استدلالی بوده است. نتایج تحقیق شامل این اطلاعات است: 1. در لایۀ ایدئوژلویکی، نویسنده ضمن بازگویی تاریخ، به‌صراحت و با تعصب از قضاوت‌های شخصی خود در باب مهارت‌های شغلی دیوانیان و خصایص اخلاقی آنان با بهره‌گیری از تعالیم دین اسلام و آموزه‌های اخلاقی سخن می‌گوید؛ 2. در لایۀ واژگانی، غلبه با شاخص‌های اسمی حکومتی، رمزگان مذهبی و اخلاقی و نیز واژگان ذهنی از حوزۀ اخلاق و دین است که بر گرایش و تعصّب دینی و اخلاقی نویسنده تأکید دارد؛ 3. در لایۀ نحوی، نویسنده با استفاده از جملات ساده و گسسته، صدای دستوری فعال، وجهیت قاطع اخباری، با صراحت و قطعیت از گزاره‌های خبری خود جانب‌داری می‌کند؛ 4. در لایۀ بلاغی، کثرت کاربرد ابزارهای بلاغی، کمتر در خدمت ایدئولوژی و بیشتر در جهت تقویت زیب و زیور بیانی است؛ 5. در لایۀ کاربردشناسی، نویسنده با کنشگری بیانی-ترغیبی در پی اثبات و ترغیب نظام ارزشی خویش است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Critical Stylistics od " History of ministers"

نویسندگان [English]

  • Zahra Jafariyan 1
  • Narges Oskouie 2
1 PhD student of Persian language and literature, Bonab Branch, Islamic Azad University, Bonab, Iran
2 Persian Language and Literature, Bonab Branch, Islamic Azad University, Bonab, Iran
چکیده [English]

The prominent trait of Seljuk's monarchy, especially the early kings of this dynasty, is Iranian-Islamic bureaucracy, and effective presence of Iranian scientist ministers, who were political theorists themselves. this incident caused writing the separated histories about this important position, and its result is production of some works about ministers, and bureaucrats action, and character in this era; " history of minister" written by Abu Raja Qomi is one of these important historical works. Studying the styles levels of the book of "history of ministers" for representation, and analyzing of hidden ideology in language, and literature of this text is the main of this paper by using the research method. Findings of this paper include the following data: 1- at ideological level, author expressly, and partially narrates his personal judgments besides restating the history about bureaucrats' job skills, and moralities by using Islamic, and moral teachings. 2- At linguistic level, the privilege is by state nominal indicators, religious, and moral labeled words, and also mental words of religion, and moral fields that imply on religious prejudice, and tendencies of author. 3- At grammatical level, by using the simple, and separated sentences, active grammatical voices, declarative decisive form, author protect expressly uses of declarative phrases. 4- At rhetoric level, abundant use of eloquence means is lesser at service of ideology, and are for beauty of expression more. 5- at expertise level, with an expressive- Persuasive approach to prove, and encourage of its value system.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • historiography
  • writing the minister ship
  • history of ministers
  • critical stylistics
  • style levels
-‌آقاگل‌زاده، فردوس (1389)، تحلیل گفتمان انتقادی، تهران: علمی و فرهنگی.
- باختین، میخائیل (1387)، تخیّل مکالمه‌ای: جستارهایی دربارۀ رمان، ترجمۀ رؤیا پورآذر، تهران: نشر نی.
- بنداری، فتح بن علی (1356)، تاریخ سلسلۀ سلجوقی، ترجمۀ محمدحسین جلیلی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
- بهرام‌پور، شعبان‌علی (1379)، گفتمان و تحلیل گفتمانی (مجموعۀ مقالات)، به کوشش محمدرضا تاجیک، تهران: فرهنگ گفتمان.
- درپر، مریم، (1392)، سبک‌شناسی نامه‌های غزّالی با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی، تهران: علم.
- دشت‌بش، مرضیه و علی آهنچی (1396)، بررسی لایه‌های نحوی سبک و صدای شعر سهراب سپهری، دوفصلنامۀ مطالعات زبانی و بلاغی، سال 8، شمارۀ 16، صص 111-134.
- دلبری، حسن و فریبا مهری (1394)، کارکرد ایدئولوژی در لایه‌های سبکی داستان حسنک وزیر، متن‌شناسی ادب فارسی، دورة‌ جدید، شمارة‌ 2، صص 63-78.
- راوندی، مرتضی (1359)، تاریخ اجتماعی ایران، ج2، تهران: امیر کبیر.
- روشنفکر، کبری و عاطفه اکبرزاده (1390)، تحلیل گفتمان انتقادی خطبۀ فدک حضرت زهرا، منهاج، سال 7، شمارۀ 12، صص 125-145.
- سارتر، ژان پل (1348)، ادبیات چیست؟، ترجمة ابوالحسن نجفی و مصطفی رحیمی، تهران: نشر زمان.
- سجودی، فرزان (1387)، نشانه‌شناسی کاربردی، تهران: علم.
- شعیری، حمیدرضا (1395)، نشانه - معناشناسی ادبیات، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
- شمیسا، سیروس (1384)، کلیات سبک‌شناسی، تهران: میترا.
- شیبانی‌اقدم، اشرف (1394)، کلیدواژه‌های سبک‌شناسی، چ1، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
- طوسی، نظام‌الملک ابوعلی قوام‌الدین حسن (1389)، سیاست‌نامه، چ9، تهران: علمی و فرهنگی.
- فتوحی، محمود (1391)، سبک‌شناسی نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها، تهران: سخن.
- فرشیدورد، خسرو، (1382)، دستور مفصّل امروز بر پایۀ زبان‌شناسی جدید، تهران: سخن.
- فرکلاف، نورمن (1379)، تحلیل انتقادی گفتمان، ترجمة فاطمه شایسته پیران و همکاران، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
- قمی، نجم‌الدین ابوالرجاء (1363)، تاریخ‌ الوزراء، به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه، تهران: موسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- مقدادی، بهرام (1384)، فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی (از افلاطون تا عصر حاضر)، تهران: فکر روز.
- مکاریک، ایرنا ریما (1390)، دانشنامۀ نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: آگه.
- نورگارد، نینا، بئاتریکس بوسه و روسیو مونتورو (1394)، فرهنگ سبک‌شناسی، ترجمة احمد رضایی جمکرانی و مسعود فرهمندفر، تهران: مروارید.
- وراوینی، سعدالدین (1370)، مرزبان‌نامه، به کوشش خلیل خطیب رهبر، چ5، تهران: صفی علیشاه.