بررسی نثر عرفانی خطابی در کتاب الانسان الکامل عزیزالدین نسفی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار عرفان اسلامی دانشگاه سمنان (نویسنده مسئول)

2 دانشجوی دکتری عرفان و تصوف اسلامی nhka'hi slkhk

چکیده

علوم معانی و بلاغت در شکل‌دهی زبان عرفانی بسیار مؤثر بوده است؛ به‌گونه‌ای که عرفا توانسته‌اند با استفاده از این قواعد و اصول، تجارب و تعالیم عرفانی بیان‌ناپذیر خود را به مخاطبان انتقال دهند. بدون تردید، شرط تأثیر علوم معانی و بلاغت آن است که نویسنده، حال و وضعیت مخاطب خویش را به‌درستی بشناسد. عزیزالدین نسفی، در کتاب الانسان الکامل کوشیده است تا به یاری نثر عرفانی خطابی، در اذهان و نفوس مخاطبان خویش تصرّف و اهداف و مقاصد گوناگون خود را به آنان القا کند. این کتاب، همانند دیگر آثار وی، متأثّر از مشرب و مشی عرفانی اوست و در عین تعلیمی بودن، تجربیات عارفانه او را نیز بیان می‌کند. نسفی به‌خوبی می‌داند که تأثیر گفتار، بسی بیشتر از نوشتار است؛ زیرا گفتار، نتیجة ارتباط مستقیم میان گوینده و شنونده است؛ از این رو از کلام خطابی بهره می‌گیرد تا  ارتباط صمیمی و پویا با مخاطب ایجاد کند و او را راضی و خشنود نگه دارد؛ به نحوی که مخاطب، هم مفاهیم تعلیمی عرفانی را بفهمد و هم حضوری فعال و دائم در متن احساس کند. این پژوهش با رویکردی توصیفی- تحلیلی، به بررسی اقسام خطاب در نثر عرفانی خطابی نسفی می‌پردازد. برآیند این تحقیق نشان‌دهندة آن است که نسفی به جای پرداختن به مفاهیم خشک و بی‌روح جملات خبری، تلاش کرده از انواع جملات انشایی با معانی ثانوی بهره بگیرد تا از این طریق بر تأثیر کلام خویش در ارتباط با مخاطب بیفزاید و به سالکان طریق با شیوه‌های گوناگون، در این مسیر یاری رساند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of the Mystical Prose of addressing in the Book of Al-ensan Al-Kamel by AzizoddinNasafi

نویسندگان [English]

  • Ghodratollah Khayatian 1
  • Elham Rezvani Moghaddam 2
1 Semnan University
2 Semnan University
چکیده [English]

Meaning and rhetorical science have been very effective in shaping mystical language؛ the way mystics have been able to convey their inexpressible mystical experiences and teachings through these rules and principles. It is undoubtedly a prerequisite for the influence of the sciences of meaning and rhetoric on the author's Understand the mood of the audience correctly. AzizoddinNasafi has tried to address the mystical prose in the book Al-ensan al-Kamel, in the minds and souls of their audiences, to convey to them their various goals and purposes. This book, like his other works, is influenced by his mysticism and mysticism, and also teaches mystical experiences while being educated. A relative knows very well that the impact of speech is far greater than writing ؛ Because speech is the result of direct communication between the speaker and the listener; it therefore uses the speech to create a close and dynamic connection with the audience and to keep it satisfied ؛ So that the audience understands both the mystical teaching concepts and the active and constant presence in the text. This research uses a descriptive-analytical approach to investigate the types of addressing in the mystical prose of relational addressing. The result of this study shows that Nasafi has attempted to use a variety of secondary meanings instead of dealing with the crude concepts of news sentences. In this way to increase the impact of his words in relation to the audience and to help seekers of the path in various ways along this path.

کلیدواژه‌ها [English]

  • AzizoddinNasafi
  • The Book of Al-ensan Al-Kamel
  • Rhetoric
  • Mystical Prose Addressing
  • Excerpts
- پورنامداریان، تقی (1382)،گمشدة لب دریا، تأمّلی در صورت و معنی شعر حافظ،تهران: سخن.
- خطیبی، حسین (1335)، نثر فارسی در قرن هفتم و سبک آثار خواجه نصیرالدین طوسی، مجلةدانشکده ادبیات، سال سوم، شماره چهارم، صص 21-29.
- رجایی، محمدخلیل (1372)، معالم‌البلاغه، چ 3، شیراز: دانشگاه شیراز.
- رضانژاد، غلامحسین (1367)، اصول علم بلاغت در زبان فارسی، قم: الزهرا.
- ریجون، لوید (1378)، عزیز نسفی، ترجمة مجدالدین کیوانی، چ 1، تهران: نشر مرکز.
- زرین‌کوب، عبدالحسین (1373)، سرّ نی، ج 1، چ 10، تهران: علمی.
- شمیسا، سیروس (1374)، معانی، چ 3، تهران: میترا.
- شمیسا، سیروس (1379)، بیان و معانی، چ 2، تهران: میترا.
- صفا، ذبیح‌الله (1371)، تاریخ ادبیات در ایران، ج 3، چ 5، تهران: فردوس.
- صفا، ذبیح‌الله(1386)، تاریخ ادبیات ایران، خلاصة جلد اول و دوم، چاپ 26، تهران: ققنوس.
- غلامرضایی، محمد (1388)، سبک‌شناسی نثرهای صوفیانه، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
- فاضلی، محمد (1376)، دراسة و نقد فی مسائل بلاغیه هامه، مشهد: دانشگاه فردوسی.
- کزّازی، میرجلال‌الدین (1373)، زیباشناسی سخن پارسی معانی، چ 6، تهران: نشر مرکز.
- کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب ‌بن ‌اسحاق (بی‌تا)، اصول کافی، ج1، بی‌جا: دفتر نشر فرهنگ اهل بیت(ع).
- کیوانی، مجدالدین (1378)، عزیز نسفی و آثار او، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، شماره 28، صص 34-37.
- مدرسی، فاطمه (1386)، از واج تا جمله، چ 1، تهران: چاپار.
- نجفی، مریم، مظاهر نیکخواه و اصغر رضاپوریان (1397)، بررسی جنبه‌های بلاغی زبان در تفسیر کشف‌الاسرار، دو فصلنامه مطالعات زبانی و بلاغی، سال 9، شماره 17، صص 235-260.
- نسفی، عزیزالدین (1388)، الانسان الکامل، تصحیح و مقدمة ماریژان موله، چ 10، تهران: طهوری.
- نسفی، عزیزالدین (1391)، بیان ‌التنزیل، تصحیح و تعلیق سیدعلی اصغر میرباقری فرد، تهران: سخن.
- هدایت، رضاقلی‌خان (1344)، تذکرة ریاض ‌العارفین، به کوشش مهرعلی گرگانی، چ 1، تهران: محمودی.
- همایی، جلال‌الدین (1371)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، چ 8، تهران: هما.
- همایی، جلال‌الدین(1374)، معانی و بیان، به کوشش ماهدخت بانو همایی، چ 3، تهران: هما.