سبک شناسی رباعیات سعدی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران (نویسنده مسئول)

2 دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران

چکیده

این مقاله بر آن است تا ویژگیهای بلاغی و سبکی رباعیات سعدی را بررسی کند. این قالب شعری، نسبت به سایر آثار شاعر، از بسامد چشمگیری برخوردار نیست؛ امّا از آن جهت که وی بخشی از آرمانها، آرزوها و احساسات خود را در این قالب بیان کرده، بررسی و شناخت آن، حائز اهمیت است. بهمنظور دستیابی به این امر، رباعیات این شاعر در سه سطح زبانی، ادبی و فکری بررسی گردید و سعی شد عناصر برجسته و سبکساز وی مشخص و اندیشة محوری و روح حاکم بر تاروپود رباعیات وی نشان داده شود. نکته جالب اینکه، بخش عمدهای از رباعیات وی، گویی غزلهای کوتاهی است که همان اندیشههای حاکم بر غزلیاتش را در ظرفی کوچکتر بیان میکند و بخش دیگر نیز دربردارندة اندیشههای پند و اندرز او در بوستان و گلستان است. زبان سعدی در این اشعار، همان زبان غزل است؛ یعنی سهل ممتنع. وی در سرودن این قالب شعری، برخلاف سایر آثار خود، توانمند نبوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

stylistics of Sa'di's quatrain

نویسندگان [English]

  • Omid Majd 1
  • Nasrin Sayyedzade 2
1 Tehran University
2 Tehran University
چکیده [English]

This paper intends to investigate the rhetorical and stylish features of the Sa’di quatrain. This poetic format/form doesn’t enjoy the significant frequency compared to the entire relics of the poet; however, its study and cognition is of the significance because he has expressed a part of his feelings, desires and ideals in this poetic format. In order to achieve this goal, the quatrains of this poet have been studied at three lingual, literal and intellectual levels and endeavor has been made to determine his exclusive and style making elements and the axial thought as well as the spirit dominant on his quatrains texture should be revealed. The interesting point is that the major part of his quatrains sounds to be short lyrics that express the very thoughts dominant on his lyrics in a smaller container/form and the other part of it encompasses his thoughts of advice in Boostan and Golestan. His language in these poems is of the same sonnet poetry; that is   Easy and Unobtrusive. He has not been powerful in composing this poetic template/style, unlike his other works.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rubai/Quatrain
  • Stylistics
  • Sa'di
  • Poetry of seventh century
-­ افلاطون (1380)، مجموعه آثار، ج3، ترجمه محمدحسن لطفی، تهران: خوارزمی.
- اوحدی، مهرانگیز (1384)، الهام‌هایشاعرانه، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره 5، صص1-24.
- تفرجی‌ یگانه، مریم و کیومرث نیک‌سرشت (1398)، بررسی زبانشناختی و بلاغی انواع باهم‌آیی در شاهنامة فردوسی، دوفصلنامه مطالعات زبانی و بلاغی، دوره 10،‌ شماره 19، صص 105-126.
- توپه، مازیار (1397)، وجهشبه‌هاو مشبهٌبه‌های غزلیات سعدی، پایان‌نامة کارشناسی ‌ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تهران.
- تجلیل، جلیل (1385)، معانی و بیان، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- حافظ شیرازی، شمس‌الدین محمد (1386)، دیوان غزلیات، به‌کوشش خلیل خطیب رهبر، چ41، تهران: مروی.
- حمیدیان، سعید (1384)، سعدی در غزل، چ2، تهران: قطره.
-حمیدیان، سعید (1384)، تفاوت ره از سعدی تا سیف فرغانی، فصلنامة تخصصی زبان و ادبیات فارسی، سال اول، شماره 1، صص161-176.
- خزائلی ، محمد (1368)، شرح گلستان سعدی، چ8 ، تهران: جاویدان.
- خسروی، علی و محسن ذوالفقاری (1395)، سبک‌شناسی رباعیات خاقانی با نگاه به تأثیرپذیری از خیام، کاوش‌نامه زبان و ادبیات فارسی، دوره 17، شماره 33، صص127-162.
- خیام، عمر بن ابراهیم (1397)، رباعیات خیام، تصحیح و تحشیه محمد‌علی فروغی و قاسم غنی، چ7، تهران: اساطیر.
- دشتی، علی (1344)، در قلمرو سعدی، چ2، تهران: امیرکبیر.
- سعدی، مصلح‌ بن ‌عبدالله (1384الف)، بوستان، تصحیح‌ و‌ توضیح غلام‌حسین یوسفی، چ8، تهران: خوارزمی.
- سعدی، مصلح‌ بن ‌عبدالله (1384ب)،گلستان، تصحیح‌و‌توضیح غلام‌حسین یوسفی. چ7، تهران: خوارزمی.
- سعدی، مصلح‌ بن ‌عبدالله (1369)،کلیات سعدی، به اهتمام محمدعلی فروغی، تهران: امیرکبیر.
- سعدی، مصلح‌ بن ‌عبدالله (1373)، دیوان غزلیات، به کوشش خلیل خطیب رهبر، چ8، تهران‌: چاپخانه آفتاب.
- سالاری اول، سمانه (1394)، بررسی‌ظرافتهای بلاغی در شعر سعدی، پایان‌نامة کارشناسی ‌ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تهران.
- شمیسا، سیروس (1387)، سیر رباعی، چ3، تهران: علم.
- شمیسا، سیروس (1383)، نگاهی تازه به بدیع، تهران: میترا.
- شمیسا، سیروس (1386)، فرهنگ تلمیحات (اشارات اساطیری، داستانی، تاریخی، مذهبی، در ادبیات فارسی)، ویراست دوم، تهران: میترا.
- شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1373)، موسیقی شعر، تهران: آگاه.
- صیادکوه، اکبر ( 1386)، مقدمه‌ای بر نقد زیبایی‌شناسی‌سعدی، تهران: روزگار.
- علوی مقدم، محمد و رضا اشرف‌زاده (1383)، معانی و بیان، تهران: سمت.
- فتوحی، محمود (1390)، سبکشناسی(نظریه‌ها ،رویکردها و روش‌ها)، تهران: سخن.
فرشیدورد، خسرو (1367)، صفات ادبی و شاعرانه در دیوان حافظ و مقایسه آن با شاعران دیگر ایران و جهان، فصلنامه آشنا، دوره 6، شماره 34، صص 21- 30.
-­ فیاض‌منش، پرند (1384)، نگاهی دیگر به موسیقی شعر و پیوند آن با موضوع،تخیل و احساسات شاعرانه، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، دورة جدید، شماره 4، صص 163-186.
- کاخی، مرتضی (1391)، شیوه نگارش، چ5، تهران: امیرکبیر.
- مجد، امید (1394)، نقد بلاغی و سبکی رباعیات حافظ، پژوهش‌نامة نقد ‌ادبی و بلاغت، سال 4، شماره 2، صص17-36.
- نامور مطلق، بهمن (1390)، درآمدی بر بینامتنیت، تهران: سخن.
- نجفی، ابوالحسن (1382)، غلط ننویسیم، چ11، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- نجم رازی (1389)، مرصاد العباد، به اهتمام محمد امین ریاحی، چ14، تهران: علمی و فرهنگی.
- نوروزی، زینب (1391)، بررسی سبک رباعیات نظامی، فصلنامه سبک‌شناسی نظم‌ و ‌نثر فارسی (بهار ادب)، دوره 5، شماره 18، صص 397-412.