ارسطو، خطابه و شعر با تأکید بر شگردشناسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کاشان

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کاشان (نویسنده مسئول)

3 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کاشان

چکیده

مناسبات میان فنّ خطابه و فنّ شعر، از آغاز، محل مناقشة صاحب‌نظران بوده است و این مناقشه بدون رسیدن به یک نتیجة مشخص، تا امروز ادامه دارد. ریشة چنین مناقشه‌ای، در دو رسالة فنّ خطابه و فن شعر ارسطو، نهفته است. در این دو رساله، میان این دو فنّ، مرزهای کلّی کشیده می‌شود و مرزهای جزئی آن‌ها همچنان ناپیدا باقی می‌ماند. مقالة حاضر کوشیده است با روش توصیفی- تحلیلی، ضمن بررسی نقاط اشتراک و افتراق دو فنّ خطابه و شعر، تفکیک شگردهای بلاغی خاص آن‌ها را بر اساس دو رسالة فنّ خطابه و فنّ شعر ارسطو، به طور جزئیتر مورد مطالعه قرار دهد. این مقاله سرانجام نتیجه می‌گیرد که فنّ خطابه و فنّ شعر، افزون بر نقاط اشتراک و افتراق کّلی در اغراض و اجزا و مواد و انواع و متکلّمان و مخاطبان و سبک‌ها، از جهت چند و چون کاربرد شگردهای بلاغی بیشتر اشتراک مصالح و اختلاف غرض دارند؛ یعنی مصالح کار این دو فنّ، عموماً مشترک و غرض کاربرد این مصالح در آن‌ها متفاوت است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Aristotle, Rhetoric and Poetry based on the Pseudology

نویسندگان [English]

  • Seyyed Majid Moghimi 1
  • Alireza Fouladi 2
  • Seyed Mohammad Rastgofar 3
  • Reza Rouhani 3
1 Kashan University
2 Kashan University
3 Kashan University
چکیده [English]

The relationship between rhetoric and poetry has been the subject of experts’ controversy since the beginning of the controversy, and this controversy has continued to this day without reaching a definite conclusion. The root of such controversy lies in Aristotle's two treatises on rhetoric and poetry. In these two treatises, the general boundaries between these two techniques are drawn and their minor boundaries remain invisible.
In this descriptive-analytical method, while examining the commonalities and differences between the two rhetoric and poetry techniques, the present article tries to study the separation of their specific rhetorical techniques based on the two treatises of rhetoric and Aristotle's poetry. This article concludes that the art of rhetoric and the art of poetry, in addition to the commonalities and differences in generalities, components, materials, types, theologians, audiences, and styles, have more to do with the use of rhetorical techniques than the sharing of materials and differences; That is, the working materials of these two techniques
Are generally common, and the purpose of using these materials in them is different.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • “Art of Rhetoric”
  • “Art of Poetry”
  • “Aristotle”
  • “Rhetoric”
- آقایانی‌ چاوشی، لیلا و روح‌الله آقایانی ‌چاوشی (1395)، متن عرفانی به مثابه خطابه (بررسی وجوه خطابی در ساختار متون عرفانی با تأکید بر استعاره و تمثیل)، پژوهش‌نامه نقد ادبی و بلاغت، سال 5، شمارة 1، صص189-206.
- ابن‌‌رشد (1986)، تلخیص کتاب ‌الشعر، تحقیق چارلز پترورس و احمد عبدالمجید هریدی، قاهره: الهیئه المصریه العامه للکتاب.
- ابن‌سینا (1404)، الشفاء المنطق، ج 4، قم: منشورات مکتبه آیه‌الله المرعشی النجفی.
- ابن‌سینا (1383)، رسالة منطق دانش‌نامة علایی، با مقدمه و حواشی و تصحیح محمد معین و سیدمحمد مشکوه، چ 2، همدان: دانشگاه بوعلی سینا.
- احمد سلطانی، منیژه (1370)، قصیده فنی و تصویرآفرینی خاقانی شروانی، تهران: کیهان.
- احمدی، محمد (1396)، ماهیت نقد رتوریکی و اهمیت آن در مطالعات ادبی، مجله بلاغت کاربردی و نقد بلاغی، دورة 2، شمارة 1، صص 73-87.
- ارسطو (1369)، ارسطو و فنّ شعر، تألیف و ترجمة عبدالحسین زرین‌کوب، چ 2، تهران: امیرکبیر.
- ارسطو(1393)، فنّ خطابه، ترجمة پرخیده ملکی، چ3، تهران: اقبال.
- اکبری، زینب و رجاء ابوعلی (1397)، بلاغت تمثیل در پرتو رویکردهای مختلف بلاغی، دوفصلنامة مطالعات زبانی و بلاغی، سال 9، شمارة 18، صص 7-38.
- امینی، محمدرضا (1388)، بازنگری مبانی علم معانی و نقد برداشت‌های رایج آن، متن‌شناسی ادب فارسی ، دورة 1، شمارة 3، ، صص 59-76.
- انوری، علی بن محمد (1372)، دیوان انوری، به اهتمام محمد‌تقی مدرس ‌رضوی، ج1، چ4، تهران: علمی و فرهنگی.
- پراتکانیس، آنتونی و الیوت آرنسون (1379)، ع‍ص‍ر ت‍ب‍ل‍ی‍غ‍ات‌: اس‍ت‍ف‍اده‌ و س‍وء‌اس‍ت‍ف‍اده‌ روزم‍ره‌ از اق‍ن‍اع‌، ترجمة کاووس سید‌امامی و محمدصادق عباسی، چ4، تهران: سروش.
- حلبی، علی‌اصغر (1377)، تأثیر قرآن و حدیث در ادبیات فارسی، چ 5، تهران: اساطیر.
- حلّی، حسن بن یوسف (1373)، جوهر النضید، ترجمة منوچهر صانعی درّه‌بیدی، چ2، بی‌جا: حکمت.
- راستگو، سیدمحمد (1393)، تجلّی قرآن و حدیث در شعر فارسی، چ 11، تهران: سمت.
- زرین‌کوب، عبدالحسین (1383)، سرّ نی، چ10، تهران: علمی.
- زرقانی، سیدمهدی (1391)، بوطیقای کلاسیک، چ1، تهران: سخن.
- طاهری، محمد (1391)، بررسی آراء افلاطون و ارسطو در نقد محاکات و هنر شاعری، کاوش‌نامه زبان و ادبیات فارسی، سال 13، شمارة 24، صص 9-42.
- طوسی، نصیرالدین (1389)، اساس الاقتباس، چ1، تهران: فردوس.
- فارابی (1408)، المنطقیات للفارابی، تحقیق محمدتقی دانش‌پژوه، اشراف السید محمود المرعشی، المجلد الاول، طبعه الاولی، قم: منشورات مکتبه آیه‌الله العظمی المرعشی النجفی.
- فتوحی، محمود (1386)، نگاهی انتقادی به مبانی نظری و روش بلاغت سنّتی، ادب‌پژوهی، دورة 2، شمارة 3، صص 9-38 .
 - فروغی، محمدعلی (1382)، آیین سخنوری، چ4، تهران: زوّار.
- قانونی، محمدرضا و پروین غلامحسینی (1396)، ادبیات عامّه (ضرب‌المثل‌ها و کنایات) و بازتاب آن در رمان‌های جلال آل احمد، دوفصلنامة مطالعات زبانی و بلاغی، دورة 8 ، شمارة 15، صص 117-140.
- مظفر، محمدرضا (1433)، المنطق، تعلیق غلام‌رضا الفیاضی‌، تحقیق و اشراف رحمه‌الله الرحمتیّ الاراکی، طبعه التاسعه، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- مکاریک، ایرناریما (1385)، دانش‌نامة نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمة مهران مهاجر و محمد نبوی، چ2، تهران: آگاه.
- میرفندرسکی، ابوطالب بن میرزا بیک (1381)، رسالة بیان بدیع، مقدمه، تصحیح و تحشیة سیده‌مریم روضاتیان، چ1، اصفهان: دفتر تبلیغات اسلامی.
- ناصرخسرو (1370)، دیوان ناصرخسرو، تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق، تهران: دانشگاه تهران.
- واعظ‌ کاشفی ‌سبزواری، میرزا ‌حسین (1369)، بدایع‌ الافکار فی صنایع ‌الاشعار، ویراستة میرجلال‌الدین کزّازی، چ 1، تهران: مرکز.
-Kennedy, George A. (1994), A New History of Classical Rhetoric, Prinston University Press.
-Plett, Heinrich F. (2010), Literary rhetoric: concepts-structures-analyses, Vol. 2, Brill.
-Toohey, Peter (1994), Epic and rhetoric, Persuasion: Greek rhetoric in action, Ed. Ian Worthington, London, UK: Routledge, 153-175.
-Wardy, Robert (2005), The birth of rhetoric: Gorgias, Plato and their successors, Routledge.