بلاغت سکوت، به ‌مثابه غیاب پیش‌اندیشیدة کنش کلامی و تعامل کارآمد آن با متن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه حکیم سبزواری

چکیده

هدف مقالة حاضر، ارزیابی بلاغت سکوت دلالتمند و بررسی عوامل تأثیرگذار بر میزان این بلاغت است. مسئلة بنیادی مقاله، چگونگی، چندی و چرایی تأثیر سکوت تعمّدی است بر بلاغت کلامی که سکوت، در بافت آن تعبیه شده ‌است. پیش‌اندیشی خطیب، شاعر یا نویسنده، برای جایگاه و اندازة کشش سکوت در بافت کلام، عاملی است که میزان بلاغت آن سکوت را رقم می‌زند. در مقالة حاضر که بر بنیاد شناخت عوامل تأثیرگذار بر این سکوت، شکل گرفته‌است، به دنبال جستاری در پیشینة بلاغت سکوت در ایران و پس از بررسی آرا و نظرات مختلف در این زمینه، با اتّکا به مواردی از سکوت‌های بلاغی که در امّهات متون ادب فارسی برجای مانده، به واکاوی تعدادی از مهم‌ترین این عوامل، از قبیل بافت، شخصیّت و مستمع، پرداخته ‌شده ‌است.در ادامه، نمونه‌هایی از کارکردهای مختلف، متنوع و در عین حال، متفاوت سکوت‌های بلاغی، همراه با نمونه‌هایی از شعر و نثر آورده ‌شده ‌است و در پایان، این نتیجه حاصل شده که سکوت‌های پیش‌اندیشیده، به‌ مثابة بخشی عمده از کنش کلامی در بسیاری از موارد، بلاغتی بیشتر از کلامی دارند که جایگزین آن شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Eloquence of Silence: The Absence of the Retrospect Verbal Interaction and its Efficient Act in the Text

نویسنده [English]

  • Hasan Delbari
Hakim Sabzevari University-Sabzevar
چکیده [English]

This article aims at revealing the suggestive eloquence of silence and indicating some effective factors which influence on it. Hence, it is discussed how deliberate silence might enact implicitly in the verbal interaction within a text. The retrospect thought of rhetorician, poet, and author seems to be a significant factor in leading the degree of that eloquence of silence. This research focuses on the most crucial factors in controlling and leading this silence in the corpus of Persian literary texts; which the most important are the context and the audience. The samples are selected from the authentic literary texts, both verse and prose, to include all possible eloquences of silence in various contexts. The results affirm that the absence of retrospect verbal interaction or the eloquence of silence is widely implicit in the texts and functions as an efficient act while affecting the audience or reader more than other figures of speech.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Eloquence of silence
  • Retrospect
  • Verbal
  • Interaction

مراجع

-‌ قرآن کریم.
- ابن رشیق قیروانی (1988م)، ابی علی الحسن، العمده فی محاسن الشعر و آدابه،  تحقیق محمد قرقزان. بیروت: دارالمعرفه.
- بارت، رولان (1368)، نقد تفسیری، ترجمه محمدتقی غیاثی، چ1،‌ تهران: بزرگمهر.
- بیهقی، ابوالفضل (1388)، تاریخ بیهقی، تصحیح محمدجعفر یاحقی و مهدی سیدی، تهران: سخن.
- بهبهانی، سیمین (1377)، جای پا تا آزادی، چ1، تهران: نیلوفر.
- الجاحظ، ابی‌عثمان عمرو بن بحر (1960م)، البیان و التبیین، ج1،‌ تحقیق و شرح عبدالسلام محمد هارون، مصر: مکتبة الخانجی. 
- دهخدا، علی‌اکبر (1377)، لغت‌نامه، زیر نظر دکتر محمد معین و دکتر سیدجعفر شهیدی، تهران: دانشگاه تهران.
- زارعی متین، حسن و دیگران (1390)، سکوت سازمانی؛ مفاهیم، علل و پیامدها، فصلنامة علوم مدیریت ایران، دورة 6، شماره 21، صص77-104.
- سجودی، فرزان و لیلا صادقی (1389)، کارکرد گفتمانی سکوت در ساختمندی روایت داستان کوتاه، فصلنامة پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی، دوره 1، شماره 2، صص69-88. 
- سعدی، مصلح الدین (1379)، بوستان، تصحیح و توضیح غلام‌حسین یوسفی، چ6، تهران: خوارزمی.
- سعدی، مصلح الدین (1368)، گلستان، به کوشش محمد خزائلی، چ8، تهران: جاویدان.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا (1392)، رستاخیز کلمات، چ2، تهران: سخن.
- شکورزاده، ابراهیم (1372)، ده هزار مثل فارسی و بیست‌وپنج هزار معادل آن، مشهد: آستان قدس رضوی.
- صائب تبریزی، میرزا محمدعلی (بی‌تا)، کلیات صائب تبریزی، به اهتمام امیری فیروزکوهی، تهران: خیام.
- صادقی، لیلا (1389)، نقش‌های سکوت ارتباطی در خوانش متون ادبیات داستانی، فصلنامة پژوهش زبان و ادبیات فارسی، ش 19، صص187-211.
- صادقی، لیلا (1387)، گفتمان دلالی سکوت از دیدگاه زبان‌شناسی (تقاطع سکوت در تعامل اجتماعی و سکوت روایی)، مجلۀ پژوهش علوم انسانی، سال نهم، شمارة 24، صص164-183.
- صادقی، لیلا(دسترسی: پنجم آبان 1390)، گفتمان دلالی سکوت از دیدگاه زبان‌شناسی، http://www. leilasadeghi. com/article
- العسکری، ابوهلال حسن ابن عبدالله بن سهل (1971م)، الصناعتین، تحقیق علی محمد البجاوی و محمد ابوالفضل ابراهیم،  قاهره: مطبعه عیسی البابی الحلبی و شرکاه.
- علوی‌ مقدم، سیدمحمد (1372) در قلمرو بلاغت، مشهد: آستان قدس رضوی.
- عطار، فریدالدین (1360)، تذکره الاولیا، تصحیح محمد استعلامی، چ3، تهران کتاب‌فروشی زوّار.
- فتوحی رودمعجنی، محمود (1386)، بلاغت تصویر، تهران: سخن.
- ـفتوحی رودمعجنی، محمود (دسترسی یکم آبان 1390)، بلاغت سکوت سیاسی، http://karsi. blogfa. com.
- فرخزاد، فروغ (1368)، مجموعة کامل اشعار فروغ، آلمان غربی: نوید.
- قزوه، علی‌رضا (1374)، شبلی و آتش، تهران: اهل قلم.
- محسنی، مرتضی و سیداسماعیل جعفری پترودی (1396)، بررسی و تحلیل ارتباطات غیرکلامی در حکایت حسنک وزیر، مجلة مطالعات زبانی و بلاغی، سال 8، شمارة 15، صص 159-190.
- محمد بن منور (1366)، اسرارالتوحید فی مقامات شیخ ابی‌سعید، به کوشش محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
- مولوی، جلال الدین محمد (بی‌تا)، مثنوی معنوی، به تصحیح نیکلسون، تهران: مولی.
- نظامی، الیاس بن محمد (1374)، مخزن الاسرار، به کوشش مهدی ماحوزی، تهران: اساطیر.
-Block de Behar, Liza (1995), A rhetoric of silence and other selected writings,  Berlin & New York: Mouton de Gruyter.
-Enos Theresa (1996), encyclopedia of rhetoric and composition, new york & London: garland.
-Kalamaraz, george.(1994) Reclaiming the tacit dimension: symbolic form in the rhetoric of silence, state univers of new york press.
مطالعات زبانی و بلاغی
دوره 10، شماره 20
اسفند 1398
صفحه 201-220

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار