جنبه‌های بلاغیِ عنصر نحویِ «ندا» در اشعار اخوان ثالث

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

2 دانشجوی دکتری ادبیات فارسی (گرایش غنایی) دانشگاه شهید مدنی آذربایجان (نویسنده مسئول)

چکیده

ندا علاوه بر نقش نحوی در دستور زبان، مبحثی مهم در علم معانی است. علم معانی با سنجش کلام، میزان اثرگذاری آن را بر مخاطبان تعیین می‌کند. بنابراین، در این علم، به اغراض کاربرد ندا و جایگاه آن در بلاغت متن پرداخته می‌شود. از آنجا که علم معانی در بسیاری از مباحث، با شاخه‌های مختلف زبان‌شناسی، به‌ویژه صورت‌گرایی و نقش‌گرایی، قابل انطباق است، از ابزارهای این علوم نیز در تحلیل‌های این نوشتار استفاده شده است. در این مقاله به ‌روش تحلیلی توصیفی، مبحث جملات ندایی (خطابی) در آثار اخوان ثالث، شاعر برجسته و صاحب‌سبک معاصر و نقش عناصر و جنبه‌های مختلف آن، ازجمله تأخیر ندا، حذف ندا، تکرار در ندا، تلفیق جملات ندایی و انگیزشی و منادای نکره بررسی شد و تأثیرات مهم این عناصر بر بلاغت بسیاری از ابیات چهار مجموعة شعر او، زمستان، آخر شاهنامه، از این اوستا و سواحلی و خوزیات، مورد توجه قرار گرفت. نتایج این بررسی نشان می‌دهد که اخوان ثالث با شناخت کامل از جنبه‌های زیبایی‌شناسی ادبیات فارسی و تسلط بر زبان، از همة امکانات آن، ازجمله عنصر ندا برای ابلاغ مفاهیم مورد نظر خود به طور کامل استفاده کرده و گاه ساخت‌های کم‌‌نظیری از نظر بلاغت آفریده است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The rhetorical aspects of the syntactic element of interjection in the poems of Akhavan_sales

نویسندگان [English]

  • Nasser Alizadeh Khayyat 1
  • Azam Roohi Kyasar 2
1 Shahid Madani University - Azerbaijan
2 Shahid Madani University-Azarbaijan
چکیده [English]

In addition to its syntactic role in grammar, interjection is an important topic in semantic science. The science of meanings determines the extent to which it is influenced by the audience by measuring the word; hence, it examines the implications of the use of Interjection and its place in the rhetoric of the text. Because semantic science can be adapted to various disciplines of linguistics, in particular, formalism and functionalism, in many respects, the tools of these sciences have also been used in the analysis of this paper.
In the present paper, the analytical – descriptive, the issue of exclamations (addressing sentences) together with component roles and different aspects thereof such as addressee delay, omitting interjections, repetition in interjection, combining interrogative and addressing sentences were studied in the works of Mehdi Akhavan Sales (Prominent contemporary poet). Also, the impacts of such components on the rhetorical aspects of the verses in four poetry collections of his (namely: Zemestan (winter), the end of Shahnameh, from this Avesta, Swahili and Khoziat) were taken into account. The results show that Akhavan with full knowledge of the aesthetic aspects of Persian literature andlanguage proficiency of all its features-and considering the subject of an element called - used to deliver the desired concept In changing the position of interjection in his poems, he cares about two axes: the subject and the content of the structure that was originally laid out, as well as the emotional and emotional load on it. By examining the structureshighlighted in the poetry of the Akhavan as well as examining the emotions on them, one can receive the intensity of his interest or hatred towards the subject.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Akhavan Sales
  • Addressing sentences
  • Rhetoric Abstract
-‌ اخوان ثالث، مهدی (1386)، از این اوستا، چ 15، تهران: زمستان. 
- اخوان ثالث، مهدی(1383)، زمستان، چ 20، تهران: مروارید.
- اخوان ثالث، مهدی (1361)، آخر شاهنامه، چ 7، تهران: مروارید.
- اخوان ثالث، مهدی(1385)، منظومة بلند سواحلی و خوزیات، چ 2، تهران: زمستان.
- جرجانی،‌ عبدالقاهر (۱۳۸۳)، دلایل الاعجاز فی القرآن، ترجمه و تلخیص سیدمحمّد رادمنش، تهران: شاهنامه‌پژوهی. 
- جهان‌دوست، سبزعلیپور (1388)، تکرار بلاغی، اهمیت و لزوم بازنگری آن، مجلة زبان و ادب فارسی (نشریة دانشکدة ‌ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز)،‌ سال 52، شمارة 211، صص 81-103.
- حاتمی، سعید،‌ سیدعلی قاسم‌زاده و نجمه امری (1392)، تحلیل رویکرد تعلیمی ابوسعید ابوالخیر بر مبنای نظریة ارتباط کلامی یاکوبسن، پژوهش‌نامة ادبیات تعلیمی، دورة 5،‌ شمارة 17،‌ صص 87- 114.
- رجایی، محمّدخلیل (۱۳۵۹)،  معالم البلاغه، چ 3، شیراز: دانشگاه شیراز.
- روحانی، مسعود (1390)، بررسی کارکردهای تکرار در شعر معاصر (با تکیه بر شعر سپهری، شاملو و فروغ)، شعرپژوهی، شمارة 8، صص 145-168.
- شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1368)، موسیقی شعر، چ 10، تهران: آگاه.
- شفیعی کدکنی، محمّدرضا(۱۳۹۲)، با چراغ و آینه، چ 4، تهران: سخن. 
- شمیسا، سیروس (۱۳۸۳)، بیان و معانی، چ 8، تهران: فردوس.
- شمیسا، سیروس (1385)، نقد ادبی، چ 1، ویرایش دوم، تهران: میترا.
- شمیسا، سیروس (1395)، بلاغت حذف در غزل سعدی، سخن عشق: جشن‌نامة دکتر حسن انوری، تهران: سخن. 
- فتوحی رودمعجنی، محمود (1397)، نظم نحوی و نقش آن در ادبیت سخن، دوفصلنامة مطالعات زبانی و بلاغی، سال 9،‌ شمارة 18، صص 261-286.
- کاووسی‌نژاد، سهیلا  (1376)، حذف در زبان فارسی، نامة فرهنگستان، ‌دورة 3، شمارة 4،  صص 146-166.
- متّحدین، ژاله (1354)، تکرار صوتی و بلاغی آن، جستارهای ادبی، سال 11، شمارة 43،  صص 483-530.
- مهاجر، مهران و محمّد نبوی (1393)، به سوی زبان‌شناسی شعر، چ 1، ویراست دوم، تهران: آگه.
- میرعمادی، سیدعلی و ستاره مجیدی (1385)، بررسی نقش اطلاعی دو فرایند مبتداسازی و مجهول‌سازی در زبان فارسی، مجلة زبان و ادب، شمارة 30، صص 7- 30. 
- هادی، روح‌الله و لیلا سیدقاسم (1392)، بررسی همانندی‌های نظریات عبدالقاهر جرجانی با ساختارگرایی و نقد نو، دوفصلنامة مطالعات زبانی و بلاغی، سال 4، شمارة 7، صص 127-148.
- هاشمی، مرتضی و حکمت‌الله صفری (1390)، نقد و تحلیل تقدیم و تأخّر در علم معانی، شعرپژوهی، سال 3، شمارة 3، صص 173-200.
- هالیدی، مایکل و رقیه حسن (1393)، زبان، بافت و متن (جنبه‌هایی از زبان در چشم‌اندازی اجتماعی- نشانه‌شناختی)، ترجمة مجتبی منشی‌زاده و طاهره ایشانی، چ 1، تهران: نشر علمی.
- همایی، جلال‌الدین (۱۳۶۷)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، چ 14، تهران: هما. 
- همایی، جلال‌الدین (1373)، معانی و بیان، چ 2، تهران: هما.