تبیین ریخت‌شناسانة ویژگی سهل ممتنع در حکایت‌های گلستان سعدی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران (نویسنده مسئول)

2 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

چکیده

نقدهای کلاسیک، ویژگی سبکی سهل ممتنع را در حکایت‌های سعدی از رهگذر تحلیل‌های بلاغی توجیه می‌کردند؛ امّا با رویکردهای نوین نقد ادبی نیز می‌توان تبیین‌های دیگری از آن ارائه داد. در مقاله حاضر، با استفاده از روش ریخت‌شناسی پراپ، توصیف بلاغی سبکی سهل ممتنع را از نظرگاه ساخت‌گرایانه، تحلیل و تبیین کرده‌ایم. نتیجة تحلیل داده‌ها نشان می‌دهد حکایت‌ها اغلب بیش از دو یا سه شخصیت ندارند و از ساختاری بسیار ساده برخوردارند؛ امّا وجود یک پیرنگ معنادار در ساختار متن کلی گلستان، این ‌داستان‌های مجزّا را به‌صورت اجزای یک ساخت کلان معنادار می‌سازد. کوتاهی اغلب این حکایت‌ها از تداوم خویشکاری‌ها و کنش‌ها می‌کاهد و غیاب خویشکاری‌های چالشی و ناظر به حل مسئله، ساختار حکایت‌ها را ساده کرده است. افزون بر این، تناسب بسامد شخصیت‌ها، خویشکاری‌ها و صحنه‌های آغازین، در فراسوی حکایت‌های منفرد، انسجام سراسری را در ساحت کلّی متن گلستان به نحو پیچیده و غیرمستقیم فراهم آورده است. این‌گونه سعدی توانسته است سویه‌ای دیگر و عمیق‌تر از بلاغت به معنای هنر چگونه گفتن را به نمایش بگذارد. از تلفیق وجه صوری و سادة حکایت‌ها با ساختار تنیده و معنادار متن کلان، جلوة ریخت‌شناسانه و ساختاری وصف سهل ممتنع در متن گلستان آشکار می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Easy and Complicated" Feature in the Tales of Sa’di'sGolestan; a Morphological Explanation

نویسندگان [English]

  • Sare Zirak 1
  • Hadis Azizian Gilan 2
1 Azad Islamic University-tehran
2 Persian Language and Literature M.A. from Azad University, Science and Research Branch of Tehran
چکیده [English]

Most criticisms have justified the stylistic feature of the "easy and complicated" in the Golestan (a Persian literary book written in prose by Saa’di) through classic rhetoric, but new approaches to literary criticism justify it from a structural point of view. Present paper, use morphological analysis for explaining the "easy and complicated" feature of the book from a structural point of view. As results show, the tales in Golestan have a very simple structure so that they often have no more than two or three characters, but the existence of a deeper and comprehensive plan in the underline of the entire text turns the separated tales to components of a complicated building. The absence of problem-solving and its mechanisms makes simplified the structure of the tales. The manner of the distribution of the characters, functions, and initial situations, in the level beyond mere individual narratives, has provided a comprehensive coherence in the text, which explain how Saa’di create a new version of rhetoric in the way of "how to say". Combining simple and micro narrative tales with a well-structured macro text, makes the stylistic feature of the Golestan as something non-imitable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Saa’di
  • Golestan
  • morphology
  • style
  • easy and complicated feature
-‌ آسابرگر، آرتور (۱۳۷۹)، روش‌های تحلیل رسانه‌ها، ترجمة پرویز ‌اجلالی، تهران: دفتر مطالعات و توسعه‌ رسانه‌ها.
- احمدی، بابک (۱۳۸۲) ساختار و تأویل متن، تهران: نشر مرکز.
- اسکولز، رابرت (۱۳۸۳)، درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات، ترجمة‏ فرزانه طاهری، تهران: آگاه.
- ایگلتون، تری (۱۳۸۰)، پیش‌درآمدی بر نظریة ادبی، ترجمة عباس مخبر، ویراست دوم، چ 3، تهران: مرکز.
- بالایی، کریستف و میشل کویی‌پرس (۱۳۶۶)، سرچشمه‌های داستان کوتاه فارسی، ترجمة کریمی حکاک، تهران: پاپیروس.
- پراپ، ولادیمیر (۱۳۸۶) ، ریخت‌شناسی قصه‌های پریان، ترجمة فریدون بدره‌ای، تهران: توس.
- جبری، سوسن (1391)، نقد زیبایی‌شناسی هنری در متن ادبی، دوفصلنامة مطالعات زبانی و بلاغی، سال 3، شمارة 5، صص 31-61.
- خزائلی، محمد (۱۳۶۱)، شرح گلستان، چ 4، تهران: جاویدان.
- دارم، محمود (۱۳۸۱)، انواع ادبی، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، شماره ۵۴ و ۵۵، صص ۴۰- ۴۷.
- سعدی (۱۳۶۹)، گلستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، چ 2، تهران: خوارزمی.
- سلدن، رامان‌ و پیتر ویدوسون (۱۳۸۴)، راهنمای‏ نظریة ادبی معاصر، ترجمة عباس مخبر. تهران: طرح نو.
- شمیسا، سیروس (۱۳۸۱) ، نقد ادبی، چ 3، تهران: فردوس.
- صدرالحفاظی، سیدمهدی (۱۳۸۹)، مختصات زبانی سبک خراسانی در گلستان سعدی، فصلنامه سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب) ،سال ۳، شمارة ۱، صص ۷۹-۹۹.
- عابدی، فاطمه (۱۳۸۸)، ساختمان داستان‌های گلستان سعدی، مجلة سعدی‌شناسی، شمارة 12، صص 198-216.
- لیسی، نیک (۱۳۸۳)، کارکردهای روایی ولادیمیر پروپ، فصلنامة هنر، ترجمة علی عامری ‌مهابادی، شمارة ۶۱، صص ۱۵۷-۱۶۸.
- همایی، جلال‌الدین (1371)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: نشر هما.
-Bremond, Claude (1964), Le message narratife, Communications, Np. 4. Pp. 4-32.
-Dundes, Alan (1962), From Etic to Emic Units in the Structural Study of Folktales,Journal of American Folklore, No. 75. Pp. 95-105.
-Dundes, Alan (1964), The Morphology of North American Indian Folktales, FFC 195, Helsinki.
-Fischer, J.L. (1963), The Sociocopsychological analysis of Folktales, Current Antropology, No. 4, pp. 235-295
-Levi Strauss, Claude (1955), The Structural Study of Myth, Journal of American Folklore, No. 68, pp. 428-444.
-Moretti, Franco (2000), conjectures on world literature, New Left Review, 1 Januery -Februery.
-Propp, Vladimir (1966), Morfologia della fiaba, Tr. by Gian Luigi Bravo, Torino: Einaudi editore.
- Propp, Vladimir (1973), Morphologie du contre, Tr. by M. Derrida, Paris: Seull.
-Taylor, Archer (1964), The Biographical Pattern in Traditional Narrative,Journal of theFolklore Institute, No. 1, pp. 114-129.