بررسی زبان طنز در مثل‌های سیستانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار

چکیده

این پژوهش، با هدف شناسایی شیوه‌های زبان طنز در ضرب‌المثل‌های سیستانی انجام شده است. گویش سیستانی، متعلق به مردم سرزمینی است که در شمال شرقی استان سیستان و بلوچستان، ناحیة سیستانزندگی می‌کنند. سیستان با قدمتی چند هزار ساله، سرزمینی است که از زبان، فرهنگ و آدابی کهن برخوردار است. وجود مثل‌های فراوان در این گویش، مؤیّد این موضوع است. گردآوری داده‌ها به روش کتابخانه‌ای و مصاحبه با چند گویشور به ‌شیوة توصیفی تحلیلی انجام شده ‌است. از میان حدود هفتصد ضرب‌المثل جمع‌آوری‌شده، تنها مواردی انتخاب شده که یکی از عناصر زبان طنز در آن‌ها غالب بوده است. در این پژوهش، بر اساسنظریة ناهماهنگی و ناسازگاری کلام و موقعیت در مثل‌ها حدود هفده مؤلّفة طنزآمیز از اغراق، تناقض درونی، قیاس امور ناسازگار، اجتماع نقیضین، طنز موقعیت، تابوشکنی، نمادهای حیوانی و... شناسایی شده است. نتایج نشان داد که عنصر تابوشکنی بیشترین کاربرد را دارد و همچنین استفاده از نمادهای حیوانی به دلیل ویژگی جغرافیایی منطقه و زندگی روستایی، کاربرد بیشتری دارد. این اندازه کاربرد طنز و هزل در زبانزدهای مردم، بیانگر آشفتگی اجتماعی و فرهنگی در ادوار مختلف زندگی مردم سیستان است که با بیان شوخی و مطایبه، سعی در بیان زشتی‌ها و معضلات پیرامون خود داشته‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Study on Sistani Satirical Proverbs

نویسنده [English]

  • Fatemeh Elhami
Department of Persian Language and Literature, Faculty of Management and Humanities, Chabahar Marine and Maritime University, Chabahar, Iran.
چکیده [English]

This study aims to identify the styles of satirical language in proverbs of Sistan. Sistani dialect is related to the people who live in northeast of Sistan and Baluchestan province. Sistan with thousands of years antiquity is a land of ancient language, culture and customs. There are lots of proverbs in this dialect which prove this matter. Collection of data is done by library method and interview with several informants. Descriptive-analytical methodology is used in this research. Among around seven hundred collected proverbs only the ones with satirical language aspects were analyzed. By analyzing the contrast and difference between discourse and situation in the proverbs of this study, around seventeen satirical components from hyperbole, inner conflict, comparing congruous matters, oxymoron, irony of situation, hyperbolic compliment were identified. The results of this study showed that the common speech in most proverbs and local adages of Sistani people is satirical, ironic and sarcastic language which is resided pleasantly in the most summarized speech.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Proverbs and verdicts
  • Proverb
  • Sistani dialect
  • Satirical language
- افشار سیستانی، ایرج (1367)، بزرگان سیستان، تهران: مرغ آمین.
- برقعی، سیدیحیی (1367)، کاوشی در امثال و حکم فارسی، قم: نمایشگاه نشر کتاب.
- بهمنیار، احمد (1329)، تقسیمات مثل، مجلة یغما، شماره 3.
-بی‌من، ویلیام (1381)، زبان، منزلت و قدرت در ایران، ترجمه رضا مقدم کیا، تهران: نشر نی.
- پارسا، سیداحمد (1384)، مثل‌ها از نگاهی نو، مجلة رشد آموزش زبان فارسی، دوره نوزدهم، شماره 75، صص 7-17.
- پلارد، آرتور (1386)، طنز، ترجمة سعید سعیدپور، تهران: نشر مرکز.
- چناری، عبدالامیر (1384)، طنز در شعر حافظ، پژوهش‌نامة علوم انسانی، دوره 7، پیاپی 45-46، صص 39-52.
- ذوالفقاری، حسن (1389)، زیبایی‌شناسی ضرب‌المثل‌های فارسی، بوستان ادب، دوره دوم، شماره 2، صص51-82.
- ذوالفقاری، حسن(1388)، بررسی ضرب‌المثل‌های فارسی در دو سطح واژگانی و نحوی، فنون ادبی، سال اول، شماره 1، صص57-80.
- داد، سیما (1382)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید.
- دهخدا، علی اکبر (1363)، امثال و حکم، 4 جلد، چ6، تهران: چاپخانه سپهر.
- رزمجو، حسین (1390)، انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی، مشهد: دانشگاه فردوسی.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا (1363)، موسیقی شعر، تهران: آگاه.
- شیرازی، کامیار (1384)، کارگاه داستان: طنز و انواع آن، مجلة ادبیات داستانی، شماره 91، صص 25-26.
-فتوحی، محمود (1390)، سبک‌شناسی: نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها، تهران: سخن.
- قربانی جویباری، کلثوم (1391)، بررسی طنز در دوبیتی‌های روستایی خراسان، فصلنامه مطالعات فرهنگی- اجتماعی خراسان، شماره 24 ، صص58-73.
-قنبری، عبدالله (1380)، فرهنگ امثال و حکم فارسی-انگلیسی، تهران: رهنما.
-کادن، جی. ای (1380)، فرهنگ ادبیات و نقد، ترجمة کاظم فیروزمند، تهران: شادگان.
-گلستانه، مزار (1384)، امثال و حکم مردم سیستان، مشهد: هلیاتوس.
-مجابی، جواد (1395)، تاریخ طنز ادبی ایران، ج1، تهران: ثالث.
-مکاریک، ایرنا ریما (1385)، دانشنامهنظریه‌هایادبیمعاصر، ترجمه مهران مهاجری و محمد نبوی، چ2، تهران: آگه.
- میرصادقی، میمنت (1373)، واژه‌نامه هنر شاعری. تهران: کتاب مهناز.
راویان شفاهی:
1. فاطمه نخعی مقدم، 56 ساله؛ 2. طیبه رحمتی، 54 ساله؛ 3. مریم گله بچه، 65 ساله؛ 4. حاج ‌عباس سنجرانی،70 ساله؛ 5. مرضیه غلامیان، 60 ساله؛ 6. محمد سنجرانی، 65 ساله؛ 7. زینب کمالی، 55 ساله؛ 8. علی‌رضا جهان‌تیغ.