انتقاد اجتماعی و بازی آیرونی در ذهن و زبان سنایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه تهران

2 دانش آموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران

چکیده

اگر واقعیت را دچار بی‌نظمی و شعر را کلیّتی منسجم و درهم‌بافته بدانیم، یکی از ابزار نمود این بی‌نظمی در شعر و انسجام بخشیدن به آن، آیرونی است. هر قدر شاعر دارای تجربیاتی ناهمگون از جهان پیرامون خود باشد، مسائل به‌ظاهر متناقض، بیشتر در شعر او به ‌چشم می‌خورد. آگاهی طنازانۀ شاعر از تناقضات موجود، به متن، خاصیتی آیرونیک می‌بخشد، خواننده را به چالش فکری وامی‌دارد و دید گسترده‌تری به وی می‌دهد. تجربیات ناهمگون سنایی- که حاصل تعارض آرمان‌ها و تصوّرات او با اوضاع و شرایط موجود است- در شعر وی درهم‌ می‌آمیزد و به کلیّتی نو بدل می‌شود. بررسی نحوة انتخاب‌های زبانی سنایی در زمینۀ انعکاس وضع موجود در جامعه و افکار، اعتقادات و دغدغه‌های او با بررسی میزان، نحوه و چرایی کاربرد آیرونی در اشعار وی، هدف اصلی این تحقیق است که به روش توصیفی و تحلیلی انجام شده است. بر اساس یافته‌های تحقیق، در کلام سنایی اغلب شبکه‌ای از آیرونی‌های گوناگون درکنار یکدیگر وجود دارند و شعر او را به ساختاری منسجم بدل می‌کنند که خوانندة عام از ظاهر آن لذّت می‌برد و خوانندة خاص از کشف لایه‌های پنهان. سنایی به‌عنوان نماینده‌ای از قشر فرهیخته، خود را در برابر طبقة عوام، مسئول می‌داند و می‌کوشد دغدغه‌ها و مشکلات آن‌ها را در آثار خویش منعکس کند. با این ‌حال، وی ناگزیر است در شرایط بستة حاکم بر جامعه، قدری از گزندگی زبان خود بکاهد؛ از این ‌رو به سراغ آیرونی می‌رود.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Social criticism and tricky irony in Sanai's mind and language

نویسندگان [English]

  • Rouholah Hadi 1
  • Mitra Golchin 1
  • Mohammadreza Torki 1
  • Sima Rahmanifar 2
1 Associate Professor of Tehran University
2 Phd in Literature from Tehran University
چکیده [English]

If we consider the reality as irregularity and poetry as a coherent whole, one of the instruments of this irregularity in poetry and its coherence can be considered to be irony. The heterogeneous experiences of the poet from his world lead to the emergence of apparently more controversial issues in his poetry. The poet's humorous awareness of the existing contradictions brings the text into an irony, can make reading the poet more of an intellectual challenge, and gives readers a wider view.
Sanai's heterogeneous experiences, which are the result of a conflict between his ideals and perceptions with his status quo, are intermingled in his poetry and became a whole new one.
The current study was aimed to examine how Sanai's linguistic choices are used to reflect the status quo in the society and to demonstrate his thoughts, beliefs and concerns by evaluating the extent, manner, and use of irony in his poems. Based on the results presented herein, there are often a network of different ironies beside each other in the poetic language of the Sanai, by which his poems were turned into an integrated structure; consequently the general readers can be enjoyed from its appearance, and a particular reader from the discovery of hidden layers. As a representative of the educated stratum, Sanai had considered himself responsible to the common people and tried to reflect their concerns and problems in their work. However, he has been forced to diminish his sharp tongue expression, hence, he had used irony.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Anonymous
  • irony
  • ironic
  • poetry
  • Rhetoric
 -‌ ابراهیمی، منصور (1384)، تاریخچه و انواع کنایه، مجلۀ تئاتر، شمارۀ 29، تابستان 1384، صص 176-189.
- پاینده، حسین (1388)، نقد ادبی و دموکراسی، چاپ دوم، تهران: نیلوفر.
- پرین، لارنس (1373)، دربارة شعر، ترجمة فاطمه راکعی، چاپ اول، تهران: اطلاعات.
- غلامحسین‌زاده، غلامحسین و زهرا لرستانی (1388)، آیرونی در مقالات شمس، مطالعات عرفانی، شمارة نهم، بهار و تابستان 88، صص 69-98.
- کیرکگور، سورن (1395)، مفهوم آیرونی، با ارجاع مداوم به سقراط، ترجمة صالح نجفی، تهران: نشر مرکز.
- سنایی غزنوی (1385الف)، حدیقه‌الحقیقه و طریقه‌الشریعه، تصحیح محمدتقی مدرس رضوی، تهران: چاپخانة سپهر.
- _________ (1385ب)، دیوان اشعار سنایی، تصحیح پرویز بابایی، تهران: نگاه.
- مشرف، مریم (1385)، شیوه‌نامة نقد ادبی، تهران: انتشارات سخن.
- مکاریک، ایرناریما (1388)، دانشنامۀ نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی، چاپ سوم، تهران: آگه.
- موکه، داگلاس کالین (1389)، آیرونی، ترجمة حسن افشار، تهران: نشر مرکز.
-Brooks, Cleanth (1984), Irony and Ironic Poetry, College English, pp. 231-237.
-Frye, Northrop(1957), Anatomy of Criticism: Four essays, Princeton University Press.