تحلیل رستاخیز ساختاری واژه‌ها برپایة سبک‌شناسی لایه‌ای در لایة نحوی غزل معاصر ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان وادبیات فارسی،دانشگاه حکیم سبزواری- سبزوار-ایران

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه حکیم سبزواری

3 استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه حکیم سبزواری- سبزوار- ایران

4 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه حکیم سبزواری-سبزوار- ایران

چکیده

در غزل امروز، به منظور آشنایی‌زدایی و ایجاد ظرفیت‌های زبانی، شگردهای مختلفی در قالب هنجارگریزی به کار گرفته‌ می‌شود. این شگردها علاوه بر این که موجب ارتقای وجوه ادبی کلام می‌شود، به ویژگی سبکی این‌گونه بدل شده‌است. هدف مقالة حاضر آن است که بر اساس سبک‌شناسی لایه‌ای، هنجارگریزی‌های  لایة نحوی غزل معاصر را بررسی و معرّفی کند. پرسش بنیادی مقاله این است که هنجارگریزی­های حوزة نحو، بیشتر در چه قسمت­هایی از زنجیرة کلام اتفاق می­افتد و شاعران، چه شگردهایی را برای این منظور به کار‌می‌گیرند. در این راستا پس از آوردن مقدّمه­ای مختصر دربارة سبک‌شناسی لایه‌ای و هنجارشکنی در نحو کلام، مصداق­هایی از این کاربرد، آورده می­شود و در پایان این نتیجه حاصل می‌شود که هنجارشکنی در غزل معاصر، هم در بخش صرف و هم در بخش نحو، کلام را تحت‌تأثیر خود قرار داده‌است . بیشترین موارد دیده شده، مربوط به هنجارشکنی‌های صرفی به ویژه در حوز‌ة مصدر و فعل، ساخت واژه‌ها و کاربرد صفات بدیع است و در این میان، محور هم‌نشینی کلام نیز از هنجارگریزی‌های لایة نحوی بی‌بهره نمانده است.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An Analysis of Structural Resurrection of Words based on Layered Stylistics in the Syntax layer of the Contemporary Ghazal of Iran

نویسندگان [English]

  • Fariba Mehri 1
  • Mehyar Alavi Moghaddam 2
  • Hasan Delbri 3
  • Abbas Mohammadian 4
1 Ph.D Student of Persian Language and Literature, Hakim Sabzevari University
2 Associate Professor of Persian Language and Literature Hakim Sabzevari University
3 Assistant Professor of Persian Language and Literature Hakim Sabzevari University
4 Associate Professor of Persian Language and Literature Hakim Sabzevari University
چکیده [English]

In contemporary Ghazal, in order to defamiliarization and creatation of linguistic capacities, various approaches are used in the framework of norm-setting. In addition to enhancing the literary aspects of the speech, these approaches have become such a feature of style. The purpose of this article is to study the normative hypothesis of the syntax layer of contemporary ghazal based on layered stylistics. The fundamental question of the article is that the normative hypotheses of the syntax, in what parts of the chain of words occur in the most part, and what the poets would use for this purpose. On this base, after a brief introduction to linguistic stylistics and hijacking in the syntax of speech, authors introduce examples of this application, and in the end it is concluded that the hijacking of contemporary ghazal, both in the morphology and in the syntax, has influenced the word. Most of the cases are related to spontaneity, especially in the infinitive and verb areas, the construction of words and the use of exquisite attributes, and in the syntagmatic of speech, to be payed attention to normality of the syntactic layer.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Resurrection of Words
  • Layered Stylistics
  • Syntax layer
  • Normative Syntax
  • Contemporary Ghazal
-­ آفرین، فریده، معصومة شکوری ثانی و محبوبه زارع (1396)، «تحلیل آشنایی‌زدایی در شعر «با چشم‌ها»ی احمد شاملو»، دوفصلنامة مطالعات زبانی و بلاغی دانشگاه سمنان، سال هشتم، شمارة 15، صص 7-40.
- ابتهاج، هوشنگ (1378)، سیاه مشق، چاپ اوّل، تهران: کارنامه.
- احمدی، بابک (۱۳۸۶)، ساختار و تأویل متن، چاپ نهم، تهران: مرکز.
- اشرفی، مهدی (1391)، دادخواست(صدشعر اعتراض)، به کوشش امید مهدی نژاد و محمّد مهدی سیّار، چاپ پنجم، مشهد: سپیدباوران.
- طغیانی، اسحاق و صادقیان، سمیّه (1392)، «هنجارگریزی در مجموعه شعر از این اوستا» ادبیّات پارسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال اوّل، شماره اوّل، صص۶۱-۷۹.
- امین‌پور، قیصر (1387)، مجموعة اشعار، چاپ اوّل، تهران: مروارید.
- اوّلاد، غلامحسین (1389)، عاشقانه‌هایم را هیچ­کس نمی‌خواند، چاپ اوّل، شیراز: داستان‌سرا.
- آشوری، داریوش (۱۳۷۲)، بازاندیشی زبان فارسی، چاپ اوّل، تهران: مرکز.
- بارت، رولان (1378)، درجة صفر نوشتار، ترجمة شیرین دخت دقیقیان، چاپ سوم، تهران: هرمس.
- باقری، ساعد (1368)، نجوای جنون، تهران: برگ، چاپ سوم.
- باقری، مهری (۱۳۸۳)، مقدّمات زبان‌شناسی،چاپ هفتم(ویرایش جدید)، تهران: قطره.
- بامدادی، محمّد و مدرّسی، فاطمه (1388) «نگاهی به فراهنجاری دستوری در اشعار م. سرشک» در پژوهشنامة زبان و ادب فارسی (گوهرگویا)سال سوم، شمارة2، پیاپی10 ، صص۱- ۲۰.
- بهبهانی، سیمین (۱۳۹۴)، مجموعة اشعار، چاپ هفتم، تهران: نگاه.
- بهمنی، محمّدعلی (1389)، مجموعة اشعار، چاپ اوّل، تهران: نگاه.
- پاینده، حسین (۱۳۸۲)، گفتمان نقد(مقالاتی در نقد ادبی)، چاپ دوم، تهران: روزنگار.
- پورنامداریان، تقی (1374)، سفر در مه، چاپ اوّل، تهران: زمستان.
- تقی‌آبادی، حمید (1389)، چرا که یوزپلنگ نشدم، چاپ اوّل، مشهد: شاملو.
- جعفری آذرمانی، مریم (1385)، پیانو، چاپ اوّل، قم: نشر مجنون.
- حافظ شیرازی، شمس‌الدین‌محمّد (۱۳۷۸). دیوان اشعار، تصحیح غنی و قزوینی، چاپ دوم، تهران: آفرینه.
- حسن‌لی، کاووس (۱۳۸۳)، گونه‌های نوآوری در شعر معاصر، چاپ اوّل، تهران: ثالث.
- حسینخانی، حامد (1387)، از این بهشت موازی، چاپ اوّل، تهران: تکا.
- حق‌شناس، علی محمّد (۱۳۷۰)، «نقش‌های دوگانة همزه در ساخت آوایی زبان» در مقالات ادبی- زبان‌شناختی، تهران: نیلوفر.
- حیدری آل­کثیر، مرتضی (1388)، دیر آمدی بهار، چاپ اوّل، تکا: تهران.
- خطیبی، مهدی (1378)، تاول حکایت راه است : برگزیده شعرهای ۱۳۸۴-۱۳۸۷ ؛ همراه گفتاری از محمود کیانوش: شعر برهنه، شعر جهانی، تهران: آفرینش.
- خلیلی جهان‌تیغ، مریم (۱۳۸۰)، سیب باغ جان: جستاری در ترفندها و تمهیدات هنری غزل مولانا، چاپ اوّل، تهران: سخن.
- خیّام‌پور، عبدالرّسول (۱۳۸۴)، دستور زبان فارسی، چاپ دوازدهم، تبریز: ستوده.
- دلبری، حسن  (1382)، پس لرزه‌های عشق، چاپ اوّل، سبزوار: ابن یمین.
- ــــــــــــــ (1394)، پنجره‌های آجری، چاپ اوّل، تهران: شهرستان ادب.
- روزبه، محمّدرضا (1381)، ادبیّات معاصر ایران (شعر)، چاپ اوّل، تهران: روزگار.
- سلدن، رامان (۱۳۷۷)، راهنمای نظریّه ادبی معاصر، ترجمة عبّاس مخبر، چاپ سوم،تهران: طرح نو.
- سلمانی، محمّد (1379)، غزل زمان، چاپ اوّل، بندرعباس: چی‌چی‌کا.
- شریعت، محمّدجواد (۱۳۷۵).دستور زبان فارسی، چاپ هفتم، تهران: اساطیر.
- شریفیان، مهدی و اعظم پوینده‌پور(۱۳۸۹).«ذهن و زبان سیمین بهبهانی»، مجلة پیک نور، سال۸ ، شماره ۲، صص۱۶۳-۱۵۱.
- شریفیان، مهدی (۱۳۸۴).«نقش زبان در شعر سیمین بهبهانی» پژوهشنامة ادب غنایی، شماره۴، صص۷۵- ۹۸.
- شفیعی کدکنی، محمّدرضا  (1371)، شاعر آینه‌ها، چاپ سوم، تهران: آگاه.
- ـــــــــــــــــ (۱۳68)، موسیقی شعر، چاپ سوم، تهران: آگاه.
- ـــــــــــــــــ (1390)، با چراغ و آینه، چاپ اوّل، تهران، سخن.
- شمیسا، سیروس،(۱۳۷۵)،نگاهی تازه به بدیع، چاپ هشتم، تهران: فردوس.
- ــــــــــــــــ (1386)، بیان، چاپ دوم، تهران: میترا.
- صادقی، علی‌اشرف (۱۳۸۰)، مسائل تاریخی زبان فارسی(مجموعه مقالات)، چاپ اوّل، تهران: سخن.
- صفادل، خدابخش (1391)، باران را از سر سطر بنویس، چاپ اوّل، تهران: فصل پنجم.
- صفوی، کوروش (۱۳۷۳)، از زبان‌شناسی به ادبیّات، ج۱،چاپ اوّل، تهران: چشمه.
- طرزی افشار (بی‌تا)، دیوان طرزی افشار، تصحصح محمّد تمدّن، تهران: کتابخانة تمدّن.
- عبدالله زادة برزو، راحله (1390)، «فراهنجاری‌های دستوری در شعر اخوان و شاملو» در فصلنامه تخصّصی ادبیّات فارسی، سال هفتم، شماره29، صص117 -139.
- علیپور، مصطفی (۱۳۸۷)، ساختار زبان شعر امروز، چاپ سوم، تهران: فردوس.
- عمرانی،خلیل (1380)، به وقت شرعی دریا، چاپ اوّل، تهران، تیرگان.
- غیاثی، محمّدتقی (۱۳۶۸)، درآمدی بر سبک‌شناسی ساختاری، چاپ اوّل، تهران: شعلة اندیشه.
- فتوحی، محمود (1390)، سبک‌شناسی، رویکردها، نظریه‌ها و روش‌ها، چاپ اوّل، تهران: سخن.
- قریب، عبدالعظیم و دیگران (۱۳۷۸)، دستور زبان فارسی(پنج استاد)، چاپ دوم، تهران: فردوس.
- قزوه، علیرضا (1375)، شبلی و آتش، چاپ دوم، تهران: اهل قلم.
- کاظمی، محمّد کاظم (1370)، پیاده آمده بودم، تهران: حوزة هنری.
- کاکایی، عبدالجبار (1372)، سال‌های تاکنون، چاپ اوّل، تهران: محراب اندیشه.
- کُردبچّه، لیلا (1394)، ساختار نحوی زبان شعر امروز، چاپ اوّل، تهران: فصل پنجم.
- محدّثی خراسانی، مصطفی (1375)، هزار مرتبه خورشید، تهران: برگ.
- محمودی، سهیل (1380)، عشق ناتمام، چاپ اوّل، تهران: نقش سیمرغ.
- مدرّسی، فاطمه (۱۳۸8)، از واج تا جمله (فرهنگ زبان‌شناسی‌-‌ دستوری)، چاپ اوّل، تهران: چاپار.
- معین، محمّد (۱۳۷1). فرهنگ فارسی، ۶ج، چاپ پانزدهم، تهران: امیرکبیر.
- مکاریک، ایرنا ریما (۱۳۸۳)، دانشنامه نظریّه‌های ادبی معاصر،چاپ دوم، ترجمة مهران مهاجر و محمّد نبوی، تهران: آگاه.
- منزوی، حسین (1387)، مجموعة اشعار، چاپ اوّل، تهران: آفرینش، نگاه.
- موکاروفسکی، یان (۱۳۷۱)، معیار و زبان شعر، ترجمة احمد اخوّت، ج۲،چاپ اوّل، اصفهان: کتاب شعر.
- مولوی، جلال الدین محمّد (1370)، گزیدة غزلیّات شمس، (به کوشش محمّدرضا شفیعی ‌کدکنی)، تهران: امیرکبیر.
- میرزایی، محمّدسعید (1378)، مرد بی‌مورد، چاپ اوّل، کرج: نادی.
- ناتل خانلری، پرویز (۱۳۷۳)، دستور زبان فارسی، چاپ سیزدهم، تهران: توس.
- نجفی، ابوالحسن (۱۳۵۸)، مبانی زبان شناسی، چاپ اوّل،تهران: انتشارات دانشگاه آزاد ایران.
- نظری، فاضل (1388)، آن‌ها، چاپ اوّل، تهران: سورة مهر.
- ــــــــــــــ (1392)، ضد، چاپ اوّل، تهران: سورة مهر.
- نفیسی، آذر (۱۳8۸)، «آشنایی‌زدایی در ادبیّات» مجلة کیهان فرهنگی، سال۶، شمارة ۲،  صص ۳۴- ۳۷.
- نورپیشه، محسن (1392)، «فراهنجاری دستوری در شعر معاصر» در بهارستان سخن(ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد خوی) بهار و تابستان،  شماره 13، صص۱۶۹-۲۰۲.
- وحیدیان کامیار، تقی (۱۳۸۲)، «فعل‌های یک‌شناسه»، مجلة نامه فرهنگستان، شماره ۲۲، صص ۲۹-۳۷.
- وحیدیان کامیار، تقی و غلامرضا عمرانی (۱۳۸۵)، دستورزبان فارسی(۱)، چاپ هشتم، تهران: سمت.
- وردانک، پیتر (1393)، مبانی سبک شناسی، ترجمة محمبد غفّاری، چاپ دوم(ویراست2)، تهران: نشر نی.
-Black, Elizabet (2006), Pragmatic stylistics, Edinburgh university press.
-Leech, Geoffrey and  M. Short (1981) ,Style in fiction:A  Linguistic Introduction  to English Fictional prose : Longman.
-Leech, G.N (1993), A Linguistic Guide to English poetry; Longman.
-Simpson, P. (2004), Stylistics: A Resourse Book for Students. London Routledge.