جلوه‌های هنجارگریزی رئالیسم ایرانی در شعر دورۀ پهلوی دوم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان

3 دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان

چکیده

برجسته شدن شعر یک دوره و رسیدن به سبک و زبانی نو، به هنجارگریزی و کنارگذاشتن فرم، زبان، موضوع وتصویرهای سنّتی و رایج غیرکارآمد نیاز دارد که این روند در شعر دورۀ پهلوی دوم بهخاطر عوامل گوناگون، مخصوصاً نیاز جامعۀ ایران، انجام شد. نویسندگان در  این مقاله با بررسی شعر این دوره در چهار موضوع اجتماعی، سیاسی، چریکی و مذهبی، به پژوهش جلوه و گسترش رئالیسم ایرانی توجّه کرده، شاهدهایی از شاعران این دوران که با هنجارگریزی، شعرشان برجسته شده است، ارائه کرده‌اند. همچنین با توضیح و تحلیل اشعار شاعران، مهم‌ترین عناصر آن را با مثال‌هایی بیان کرده، به این نتیجه دست یافتند که هنجارگریزی موضوعی و دیگر اشکال هنجارگریزی، باعث برجستگی شعر این دوره و جلوه و گسترش رئالیسم ایرانی شد که دارای مفاهیمی متفاوت و برجسته‌تر از دیگر رئالیسم‌ها و هویتی تازه برای جامعۀ ایرانی و شعر فارسی است. رئالیسمی که علاوه بر داشتن نشانه‌های دیگر، دارای نشانه‌های دینی و مذهبی است که در زندگی مردم ایران به‌عنوان واقعیتی بزرگ تأثیر  فراوانی دارند و جلوۀ آن در شعر فارسی، باعث برجستگی آن شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Iranian Realist Manifestation in the Second Pahlavi Era

نویسندگان [English]

  • Moharran Rzayethy Kishekhaleh 1
  • Ali Safayi Sanghri 2
  • Seyyed Hasan Seyyed Nejad Jolodar 3
1 Professor of Persian Language and Literature University of Guilan
2 Associate Professor of Persian Language and Literature, University of Guilan
3 Ph.D. Student, Department of Language and Literature, University of Guilan
چکیده [English]

    The prominence of poetry of a period, and achieving a new style and language requires norm-evasion and abandoning the form, language, theme, subjects, and traditional useless images that this process was done in the poems of the second Pahlavi era due to various factors, especially the needs of Iranian society. This article, which named as Iranian Realist Manifestation in Second Pahlavi Era, has focused on studies on development and manifestation of Iranian realism by studying the poetry of this period in four subjects: social, political, partisan and religious. For this purpose, the authors began examining the nomadism and foregrounding, based on form-dealing and thematic look, and brought evidence from the poets of this era by explaining and analyzing the poems of the poets. They presented the most important elements of them by examples, and therefore they concluded that thematic normality and other forms of norm-evasion caused prominence of the poetry of this era and the manifestation and development of Iranian realism, which has different meanings and more prominent than other realism and a new identity for Iranian society and Persian poetry. The realism which has other signs, also has religious and sacred indications, the manifestations of which could be seen in the lives of the Iranian people as a great reality, and its effect on Persian poetry has caused prominence of it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • language
  • norm-evasion
  • foregrounding
  • Iranian realism
  • the second Pahlavi era
- ابتهاج، هوشنگ (1388)، آینه در آینه (برگزیدۀ شعر)، به انتخاب شفیعی کدکنی، چ19، تهران: نشر چشمه.
- احمدزاده، محمدامیر (1394)، بازتاب عینیت تاریخی در ادبیات سیاسی عصر نهضت (1342-1357)، فصلنامۀ پژوهش‌های معاصر انقلاب اسلامی، دورۀ اول، شمارۀ 2،  ص 149-169.
- اخوان ثالث، مهدی (1384)، از این اوستا، تهران: مروارید.
- ــــــــــــــــــــــــ  (1348)، در حیاط کوچک پاییز در زندان، تهران: مروارید.
- ــــــــــــــــــــــــ  (1369)، زمستان، تهران: مروارید.
- حسن‌زاده میرعلی، عبدالله، رضایی، محمّد و نرجس مقیمی (1394)، بررسی انواع هنجارگریزی در جریان شعری شعراستان بر اساس الگوی لیچ، مطالعات زبانی و بلاغی، سال 6، شمارۀ 12،  صص 55-76.
- حسین‌پور، علی (1382)، شعر موج نو و شعر حجم گرای معاصر فارسی، نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی تبریز،  دورۀ 46، شمارۀ 188، ص157-180.
- درستی، احمد (1381)، شعر سیاسی در دورۀ پهلوی دوم، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- رضایتی کیشه خاله، محرم و مجید جلاله‌وند (1393)، تاریخ‌باوری و اسطورۀ رهایی در رمان‌های رئالیسم سوسیالیستی ادبیات فارسی، فصلنامۀ نقد ادبی، شمارۀ27، صص 29-67.
- سبزواری، حمید (1367)، سرود درد، تهران: کیهان.
- ساچکوف، بوریس (1362)، تاریخ رئالیسم، ترجمۀ محمّدتقی فرامرزی، تهران: نشرتندر.
- شاملو، احمد (1352)، ابراهیم در آتش، تهران: زمان
- ـــــــــــــــ (1345)، ققنوس در باران، تهران: نیل.
- ـــــــــــــــ (1372)، گزیدۀ اشعار، تهران: مروارید.
- شریفی غلام‌حسین و ریحانه صادقی (1391)، بازتاب اندیشه‌ها و مفاهیم دینی و مذهبی در اشعار فروغ فرخزاد، فصلنامۀ اندیشۀ ادبی، شمارۀ 8، صص 71-101.
- شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1376)، آیینه‌ای برای صداها، تهران: آگاه.
- ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1390)، با چراغ و آینه، تهران: سخن.
- ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1359)، شعر معاصر عرب، تهران: توس.
- ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1355)، شبخوانی، تهران: توس.
- صفوی، کوروش (1380)، از زبان‌شناسی به ادبیات، جلد1، چ2، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
- صهبا، فروغ (1384)، برجسته‌سازی واژه و ترکیب در شعر اخوان، پژوهش‌نامۀ علوم انسانی، شمارۀ 45 و 46، صص 99-114.
- فتوحی رودمعجنی، محمود و هاشم صادقی (1392)، شکل‌گیری رئالیسم در داستان نویسی ایرانی، جستارهای ادبی، سال 46، شمارۀ 182، صص 1-26.
- کادن، جی. ای. (1380)، فرهنگ ادبیات و نقد، تهران: انتشارات شادگان.
-کسرایی، سیاوش (1357)، از قرق تا خروسخوان، تهران: بی نا.
-گرانت، دیمیان (1375)، رئالیسم، تهران: نشر مرکز.
- لنگرودی، شمس (1370)، تاریخ تحلیلی شعرنو، ویرایش سوم، تهران: نشر مرکز.
- موسوی گرمارودی، علی (1363)، خط خون، تهران: گلشن
- میرزاده، نعمت (1349)، سحوری، تهران: رز.
- یوشیج، نیما (1383) مجموعۀ کامل اشعار نیما یوشیج، تدوین سیروس طاهباز، تهران: کتاب‌سرای تندیس.