شگرد‌های بدیع لفظی در داستان‌نامة بهمنیاری و ضرب‌المثل‌های مازندرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه مازندران

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران

چکیده

موضوع این مقاله، شگرد‌های بدیع لفظی در داستان‌نامة بهمنیاری و ضرب‌المثل‌های مازندرانی  است. مَثل‌ها به عنوان یکی از بخش‌های ادبیّات عامیانه، گرچه در ظاهر از آرایه‌های زیبایی‌شناسی بدورند، کمتر مَثلی را می‌توان یافت که از شگردهای بلاغی بی‌بهره‌ باشد. یکی از عوامل مهمّی که سبب زیبایی و اثرگذاری مثل  می‌شود، آرایه‌های لفظی است. در این نوشتار، شگردهای بدیع لفظی در 6023 مثل داستان‌نامة بهمنیاری  و2023 مثل مازندرانی از فرهنگ مثل‌های‌ مازندرانی مصطفی انصاریبا روش مقایسه‌ و توصیف و تحلیل محتوا، با توجّه به منابع کتابخانه‌ای بررسی وتحلیل گردید و این نتیجه حاصل شد که به‌کار‌گیری شگرد‌های بدیع لفظی، بر بلاغت، تأثیرگذاری و زیبایی مَثل‌های داستان‌نامه و مازندرانی افزوده و سبب شهرت و رواج آن‌ها گردیده است. از مجموع آمار آرایه‌های بدیع لفظی، تکرار و تصدیر، بالاترین بسامد وطرد و عکس، پایین‌ترین بسامد را در بلاغت مَثل‌ها داشته‌ است. تعداد آرایه‌ها در مثل‌های داستان‌نامه بیشتر از مثل‌های مازندرانی است. در مثل‌های مازندرانی، تنوّع آرایه‌ها کمتر است و آرایه‌های ساده‌تر و محسوس‌تر به کار رفته‌اند؛ این امر، نشانة آن است که گویندگان مثل فارسی از دانش ادبی بیشتری نسبت به گویندگان مثل مازندرانی برخوردار بوده‌اند؛ البتّه منظوم بودن  برخی از مثل‌های داستان‌نامه در این امر بی‌تأثیر نبوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Verbal Rhetoric Skills in Bahmayari’s Storybooks and Mazandaran’s Proverbs

نویسندگان [English]

  • Ali Razzaghi Shani 1
  • Ahmad Ghanipour Malekshah 2
  • Morteza Mohseni 2
  • masoud ruhani 2
1 Phd Student of Mazandaran University
2 Associate professor of Mazandaran University from the Islamic Republic of Iran
چکیده [English]

     The subject of this article is Verbal Rhetoric Skills in Bahmayari’s Storybooks and Mazandaran’s Proverbs. Proverbs is one of the branches of folk literature. Although it seems that proverbs are apparently far from the aesthetic assets, less proverbial examples can be found without any rhetoric skills. One of the important factors that bring beauty and efficiency is verbal rhetoric arrays. In this textbook, novel verbal skills in 6023 proverbs of Bahmanyari's storybooks and 2023 Mazandaran's proverbs from its culture by Mostafa Ansari was investigated and analyzed with comparison and description method, and also content analysis according to the library resources. This result is obtained that, employing novel verbal skills have great influence on the rhetoric and effectiveness of the Mazandaranis' proverbs and storybooks which has caused its reputation and popularity. Beyond the total novel verbal skills, the repetition and commitment have the highest frequency and chiasmus has the lowest frequency in rhetorical of proverbs. The number of arrays used in storybooks proverbs are more than Mazandaran's proverbs. The variety of arrays in Mazandaran's proverbs are less and the arrays that were used in them are more simple and sensible: this suggests that speakers of Persian proverbs have more knowledge of literary than the speakers of Mazandarani' proverbs. Of course, the poem form of storybooks proverbs has some impact in this regard.

کلیدواژه‌ها [English]

  • proverb
  • Rhetoric
  • Persian and Mazandran's proverb
  • verbal rhetoric
-‌ آق اولی، حسام‌العلما (1373)، دُررالادب در فنّ معانی، بیان، بدیع، چ3، قم: ستاره.
- اکبری، زینب و ابوعلی رجاء (1397)، بلاغت تمثیل، در پرتو رویکردهای مختلف بلاغی، دوفصلنامة مطالعات زبانی و بلاغی، سال 9، شمارة 18، صص7 ـ 38.
- امینی، امیرقلی (1392)، فرهنگ عوام، چ1، تهران: فردوس.
- انجوی شیرازی، ابوالقاسم (1352)، تمثیل و مَثل، ج 1، تهران: امیرکبیر.
- انصاری، مصطفی (1389)، فرهنگ ضرب‌المثل‌های مازندرانی، چ1، ساری: شلفین.
- برقعی، یحیی (1351)، کاوشی در امثال و حکم فارسی، چ1، قم: کتابفروشی فروغی.
- بهمنیار، احمد (1369)، داستان‌نامة بهمنیاری، به‌کوشش فریدون بهمنیار، چ2، تهران: دانشگاه تهران.
- پرتوی آملی، مهدی (1385)، ریشه‌های تاریخی امثال و حکم، دو جلد، چ4، تهران: سنایی.
- تجلیل، جلیل (1367)،  جناس در پهنة ادب فارسی، چ1، تهران: مؤسّسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- تقوی، نصرالله (1317)، هنجار گفتار، تهران: چاپخانة مجلس.
- جوادی آملی، یحیی (1396)، ضرب‌المثل‌های آملی، چ2،تهران: اطّلاعات.
- جوادیان ‌کوتنایی، محمود و دیگران (1380)، ضرب‌المثل‌ها (زبانزدها) و کنایه‌های مازندران، چ1، تهران: اشاره.
- دهخدا، علی‌اکبر (1377)، لغت‌نامه، چ2، تهران: دانشگاه تهران.
- دیوسالار، سکینه (1382)، ضرب‌المثل‌های مازندرانی، چ1، آمل: نشر وارش‌وا.
- ذوالفقاری، حسن (1388)، فرهنگ بزرگ ضرب‌المثل‌های فارسی، چ1، تهران: معین.
- رادفر، ابوالقاسم (1368)، فرهنگ بلاغی ـ ادبی: واژه‌ها، اصطلاحات، تعبیرات و مفاهیم، چ1، تهران: اطّلاعات.
- رازی، شمس‌الدّین محمّد بن قیس (1387)، المعجم فی معاییر اشعار العجم، تصحیح محمّد قزوینی و محمّدتقی مدرس رضوی، چ1، تهران: زوار.
- رجایی، محمّدخلیل (1372)، معالم البلاغه، چ3، شیراز: دانشگاه شیراز.
-  شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1379)، موسیقی شعر، چ5، تهران: آگاه.
- شمیسا، سیروس (1386)، نگاهی تازه به بدیع، چ3، تهران: میترا.
- فشارکی، محمّد (1379)، نقد بدیع، چ1،تهران: سمت.
- کزّازی، میرجلاالدین (1387)، بدیع: زیباشناسی سخن پارسی، ج3، چ6، تهران: مرکز.
- محجوب، محمّدجعفر (1382)، ادبیّات عامّة ایران، به‌کوشش حسن انوری، چ3، تهران: چشمه.
- محسنی، مرتضی (1381)، بررسی و تحلیل عنصر غالب بلاغی در پانصد مَثل داستان‌نامة بهمنیاری، پژوهش‌نامة علوم انسانی و اجتماعی، سال دوم، شمارة 6 و7، صص161 ـ 192.
- معین، محمّد (1371)، فرهنگ فارسی، 6 جلد، چ8، تهران: امیرکبیر.
- وحیدیان کامیار، تقی (1383)، بدیع از دیدگاه زیبایی‌شناسی، چ1، تهران: سمت.
- وطواط، رشیدالدّین محمّد بن محمّد (1362)، حدائق‌السّحر فی دقایق ‌الشّعر، تصحیح عبّاس اقبال آشتیانی، تهران: طهوری.
- همایی، جلال‌الدّین (1370)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، چ7، تهران: هما.
- یزدان‌پناه لموکی، طیّار‌ (1376)، فرهنگ مَثل‌های مازندرانی، چ1، تهران: فرزین.