بررسی تطبیقی بیان تمثیلی و نمادین بهشت و جهنّم در ارداویراف‎نامه و فیلم «چه رؤیاهایی که می‎آیند»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه آموزشی عمومی دانشگاه هنر تهران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد رشته پژوهش هنر، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد.

چکیده

توجّه به مسئلۀ زندگی پس از مرگ، از مواردی است که در قالب تمثیل روایی سفر به بهشت و جهنّم در آثار ادبی و هنری ملّتهای گوناگون در طول تاریخ و با توجّه به عوامل فرهنگی، اجتماعی و مذهبی هر جامعه، خلق شده و آمال و آلام حیات انسان در دنیای دیگر را به نمایش گذاشته است. ارداویرافنامه (نظم و نثر) از ادبیات ایرانی و فیلم «چه رؤیاهایی که میآیند» محصول سینمای آمریکا، از جمله آثاری هستند که سفر تمثیلی به بهشت و جهنّم در آ‌ن‌ها ترسیم شده است. در این مقاله تلاش شده به روش توصیفی-تحلیلی به این پرسش اصلی پاسخ داده شود که بیان تمثیلی این سیر و کارکرد نمادها در این آثار چه شباهتها و تفاوت‏هایی داشته، دلایل این تعابیر مختلف تحلیل شود. این مقایسه نشان می‏دهد با توجّه به نگاه فردگرای مسلّط بر فیلم، بیان نمادین در آن، تفسیری محدود و با چارچوب مشخّص داشته، متمرکز بر شکل‏دهی به رابطۀ حسّی با مخاطبان و در قالب بازآفرینی صحنه‏هایی از بهشت و جهنّم شخصی و با تأکید بر لذّات و رنج‏های روحی و انگیزههای فردی به کار گرفته شده است؛ حال آنکه در ارداویرا‎‎‏فنامه، با توجّه به تأکید بر انگاره‏های حافظۀ جمعی و باورهای مذهبی، نمادها به شکلی عمومی و با تعابیر پرتکرار و اهداف تعلیمی- دینی و تمرکز بر پاداش و مکافات جسمانی، در بستر تمثیل کلّی سفر به بهشت و جهنّم، درون‌مایۀ اصلی متن را شکل داده‏اند.  

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of: the Allegorical and Symbolic Expression of Paradise and Hell in “Ardavirafname” and the Movie “What Dreams May Come”

نویسندگان [English]

  • Alireza Pourshabanan 1
  • Amir Hossein Pourshabanan 2
1 Assistant Professor, faculty member at Art University of Tehran
2 M.A Student of Azad Islamic - Najafabsd
چکیده [English]

     The attention to the issue of post-death life is one of the things that, in the form of the parable of the narrative of the journey to heaven and hell, was created in the literary and artistic works of various nations throughout history, with regard to the cultural, social and religious factors of each society. The wishes and pains of human life in the other world have been exhibited. Adavirafname (narrative and prose) of Iranian literature and the movie "What Dreams May Come" is the product of American cinema, among which the allegorical journey to heaven and hell is depicted in them, and this paper attempts to analyze and answer the main question to about the allegory of this course and the function of the symbols in these works, what are the similarities and differences, and the reasons for these different interpretations in a descriptive way. This comparison shows that, given the dominant individualism of the movie, the symbolic expression in that narrow interpretation with a specific framework, focused on shaping the sensory relationship with the audience in the form of recreating scenes from heaven and hell personal, and emphasizing pleasures and spiritual sufferings and individual motivations, but in Ardavirafname, by emphasizing on the notions of collective memory and religious believes, symbols in the general form, repetitive interpretations and educational-religious goals, and focusing on physical rewards in the context of the general parable of the journey to heaven and hell, the main theme of the text has been shaped.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • allegory
  • symbol
  • paradise
  • hell
  • Ardavirafname
  • What Dreams May Come
قرآن کریم.
- آموزگار، ژاله (1356)، زن در خانوادۀ ایران باستان، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تربیت معلم، شمارۀ 2، صص 34-45.
- احمدی، امید‌علی (1386)، مصرف ادبیات داستانی ایرانیان، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
- اسفندی، اسفندیار و فاطمه غلامی (1386)، تشریح دوگانگی نماد آتش در آیین زردشتی، پژوهش‌های زبان خارجی، شمارۀ 38 ، صص 5-17.
- اکبری، زینب و ابوعلی رجاء (1397)، بلاغت تمثیل در پرتو رویکردهای مختلف بلاغی، دوفصلنامه مطالعات زبانی و بلاغی، سال9، شماره 18، صص 7-38.
- اونامونو، میگل (1380)، درد جاودانگی، ترجمۀ بهاءالدین خرّمشاهی، تهران: ناهید.
- پاکباز، رویین (1389)، دایره‌المعارف هنر، تهران: فرهنگ معاصر.
-الیاده، میرچا (1376)، رساله در تاریخ ادیان، ترجمۀ جلال ستاری، چ2، تهران: سروش.
- پین‎سنت، جان (1380)، شناخت اساطیر یونان، ترجمۀ باجلان فرخی، تهران: اساطیر.
-پورنامداریان، تقی (1386)، رمز و داستانهای رمزی در ادب فارسی، چ5، تهران: علمی و فرهنگی.
-ثروتیان، بهروز (1369)، بیان در شعر فارسی، تهران: برگ.
-جعفری، حمید و اکبر شامیان (1384)، تمثیل رؤیا در شعر معاصر ایران، پژوهش‎های ادبی، شماره 9 و 10، صص 111-126.  
- حسینی، محدثه‌سادات (1388)، نگاهی به تعاریف، مصادیق و ابزار در سینمای معناگرا (جهان معنا و نشانه‌ها)، نقد سینما، شمارۀ 66 ، صص 93-96.
-حیدری، آرش و سجاد سرحدی (1392)، دوگانه فرد/جامعه در اندیشه دورکیم: فردگرایی اخلاقی، مجله جامعه‎شناسی ایران، دورة 14، شماره 3، صص 90-115.
- حیدری، علی و حبیب‌الله احمدی‌تبار (1393)، مقایسۀ تطبیقی سفرنامه‌های تخیّلی ارداویرافنامه و «ار» افلاطون، مجلۀ ادبیات تطبیقی دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال 6، شماره 11، صص 119-139.
- خائفی، عباس، حر، لیلا و فخری رسولی‌گروی (1394)، مقایسۀ ارداویراف‌نامه با سیرالعباد الی المعاد سنایی، مجله مطالعات ایرانی، سال چهاردهم، شماره 28، صص 71-88.
- الخطیب، حسام (1999)، الافاق الادب المقارن، عربیاً و عالمیاً، بیروت و دمشق: دارالفکر.
- خورشیدیان، اردشیر (1387)، جهان‏بینی اشو زرتشت، چ2، تهران: فروهر.
- دادگی، فرنبغ (1369)، بندهشن، ترجمۀ مهرداد بهار، تهران: توس.
- ربه‏کا، اس (1387)، نظریه گفتگویی پیوند میان‏رشته‏ای، ترجمۀ سید محسن علوی‏پور و همکاران، تهران: پژوهشکده‏ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
- ژینو، فیلیپ (1390)، ارداویرافنامه (متن پهلوی، حرف‌نویسی، ترجمه‌ متن پهلوی، واژه‌نامه)، ترجمۀ‌ ژاله آموزگار، تهران: معین.
- سبحانی، جعفر (1369)، منشور جاوید؛ پیرامون معاد در قرآن، قم: مؤسسه سیدالشهدا.
- سرگلزایی، علی (1379)، بهشت و دوزخ در دین زرتشتی، مجلۀ دانشکدۀ الهیات دانشگاه مشهد، شماره 47 و 48، صص 203-218.
- سلطانی، منظر و کلثوم قربانی جویباری (1392)، تحلیل مقایسه‌ای ارداویرافنامه، سیرالعباد، کمدی الهی، فصلنامهپژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره 28، صص 39-66.
- شاهرخ، کیخسرو (1380)، زرتشت، پیامبری که از نو باید شناخت، «فروغ مزدیسنی»، تهران: جامی.
- شب‌زنده‌دار، مهدی (1342)، بهشت و جهنّم، مجلۀ مکتب تشیّع، شماره 10، صص 260-270.
- شریعت، فرشاد (1392)، هابز؛ قدرت فرد و آزادی دولت، اطلاعات سیاسی اقتصادی، شماره 187و 188، صص 70-81.
- شفیعی‎کدکنی، محمّدرضا (1386)، صور خیال در شعر فارسی، چ11، تهران: آگه.
- شورل، ایو. (1389)، ادبیات تطبیقی، ترجمۀ طهمورث ساجدی، چ2، تهران: امیرکبیر.
- عبداللهی، محبوبه (1393)، تمثیل روایی و انواع آن در ادب فارسی، پژوهش‌های ادبی و بلاغی، دوره 2، شماره 2، صص 113-129.
- عفیفی، رحیم (1343)، ارداویرافنامه منظوم، زرتشت بهرام پژدو، مشهد: چاپخانه دانشگاه مشهد.
- فتوحی، محمود (1389)، بلاغت تصویر، چ2، تهران: انتشارات سخن.
- فروم، اریک (1380)، زبان از یاد رفته، درک و تحلیل رؤیا، داستانهای پریان و اساطیر، ترجمۀ ابراهیم امانت، چ7، تهران: فیروز.
- قلی‌زاده، خسرو (1387)، فرهنگ اساطیری ایرانی بر پایۀ متون پهلوی، چ2، تهران: کتاب پارسه.
- کاظم‌خانی، حبیب‌الله (1388)، آخرت‌گرایی در ادیان بزرگ، مجلۀ معارف، شمارۀ 66، صص 14-23.
- گرین، ویلفرد و دیگران (1376)، مبانی نقد ادبی، ترجمۀ فرزانه طاهری، تهران: نیلوفر.
- لاک، جان (1377)، رساله‌ای در باب تساهل، ترجمۀ شیرزاد گلشاهی‎کریم، تهران: نی.
- مهدوی‎فر، سیدحسن (1384)، رؤیای بهشت، تهران: بنیاد سینمایی فارابی.
- میرصادقی، جمال (1376)، عناصر داستان، چ3، تهران: علمی.
- وحیدی، شهاب‌الدین و کبری بشیری‌نیا (1395)، بررسی تطبیقی معاد در قرآن و عهدین، مجلۀ کتاب قیم، سال ششم، شماره 14، صص 113-134.
- ولک، رنه و آستین وارن (1373)، نظریۀ ادبیّات، ترجمۀ ضیاء موحد و پرویز مهاجر، تهران: علمی و فرهنگی.
- هینلز، جان راسل (1371)، شناخت اساطیر ایران، ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضّلی، چ2، تهران: چشمه.