پدیدارشناسی تصویر آتش در اشعار اخوان ثالث با تکیه بر آرای گاستون باشلار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی

2 دانشجوی دکتری دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

گاستون باشلار، فیلسوف، معرفت‌شناس و ادیب فرانسوی، ازجمله افرادی است که به مبحث تخیّل و آنچه آن را شکل می‌دهد، می‌پردازد. از نظر او، عناصر چهارگانه در آفرینش تصاویر ادبی نقشی مهم دارند. این عناصر به‌طور ناخودآگاه به ذهن شاعران بازمی‌تابند و هنگام خیال‌پردازی، آ‌ن‌ها نقش اساسی در خلق تصاویر ایفا می‌کنند. آتش از عناصری است که باشلار به‌طور ویژه آن را پدیدارشناسی می‌کند و معتقد است هر کلام شاعرانه‌ای، آتشی در سینه دارد و همۀ تصاویر ادبی، به عنصر آتش نیازمندند. او به دو وجه خیر و شرّ آتش و خاصیت تطهیرکنندگی و ویرانگری آن می‌پردازد. همچنین به وجود چهار عقده در پیوند با آتش معتقد است؛ چهار عقده‌ که فرویدوار نام آن‌ها را از اسطوره‌‌ها و ادبا وام گرفته است. این پژوهش در نظر دارد با روش توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر اندیشه‌های باشلار، به خوانش و تحلیل اشعار مهدی اخوان ‌ثالث بپردازد و آتش و مفاهیم مرتبط با آن را در تصاویر و تعابیر شعری او بررسی کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Phenomenology of Fire Image in the Poems of Akhavan Sales based on Gaston Bachelard Thoughts

نویسندگان [English]

  • Nematollah Iranzadeh 1
  • Shahnaz Arsh Akmal 2
1 Allameh Tabatabai University
2 Allameh Tabatabaei University
چکیده [English]

Gaston Bachelard, the philosopher, epistemologist and French man of letters is including those people who discuss imagination and what shapes it. In his opinion, the four elements play an important role in the creation of literary images. These elements subconsciously appear in the mind of poets and in the time of imagination have an essential role in the creation of images. Fire is of the elements that Bachelard particularly phenomenology that and believes each poetic word has a fire in its chest and all literary images require the element of fire. He considers two aspects of fire such as good and evil and its purification and destruction properties. He also believe on four nodes, in connection with the fire, that like Freud borrowed their names from mythology and scholars. This study relying on Bachelard ideas, tried to read and analysis the poems of Mehdi Akhavan Sales, to reach the fire and related concepts in images and poetic interpretations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Bachelard
  • Akhavan
  • image
  • fire
  • paradox
-‌ ابن سینا، ابوعلی الحسین‌بن‌علی (1993)، القانون فی الطب، ج1، بیروت: موسسه الطباعیه و النشر عزالدین.
- اخوان ‌ثالث، مهدی (1381)، آن‌‌گاه پس از تندر، چ2، تهران: سخن.
- اخوان ‌ثالث، مهدی (1357)، دوزخ امّا سرد، تهران: توکا.
- اخوان ‌ثالث، مهدی(1357)، زندگی می‌گوید امّا باید زیست، تهران: توکا.
-اخوان ‌ثالث، مهدی(1393)، سال دیگر ای دوست ای همسایه، تهران: زمستان.
- اخوان ‌ثالث، مهدی(1387)، آخر شاهنامه، چ12، تهران: مروارید.
- باشلار، گاستون (1394)، آب و رؤیاها، ترجمه مهوش کی‌فرخی، آبادان: پرسش.
-‌ باشلار، گاستون(1378)، روان‌کاوی آتش، ترجمۀ جلال ستاری، تهران: توس.
-‌ باشلار، گاستون(1377)، شعلۀ شمع، ترجمه جلال ستاری، تهران: توس.
براهنی، رضا (1344)، طلا در مس، تهران: چاپخانه چهر.
برزگر خالقی، محمدرضا (1390)، شرح دیوان خاقانی، چ2، تهران: زوار.
پورداوود، ابراهیم (1380)، یسنا، تهران: اساطیر.
پورشهرام، سوسن (1392)، تخیّل ادبی کهن‌الگوی آتش در داستان سیاوش از منظر باشلار، دوفصلنامۀ مطالعات داستانی، شمارۀ 4، صص 35-46.
پیر بایار، ژان (1376)، رمزپردازی آتش، ترجمۀ جلال ستاری، تهران: مرکز.
جواری، محمدحسین و دیگران (1391)، تحلیل شعر ققنوس نیما با نگرشی به اندیشه‌های گاستون باشلار، فصلنامۀ بهارستان سخن، شمارۀ 19، صص 1-17.
حافظ شیرازی، خواجه شمس‌الدین محمد ]بی‌تا[، دیوان، به اهتمام محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران: کتابخانه زوار.
خطاط، نسرین (1382)، نیچه از نگاه باشلار، پژوهش‌نامۀ علوم انسانی، شمارۀ 39 و 40، صص 39-58.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1393)، صور خیال در شعر فارسی، چ17، تهران: آگه.
شمیسا، سیروس (1387)، فرهنگ اشارات، تهران: میترا
شوالیه و گربران، ژان و آلن (1388)، فرهنگ نمادها، ترجمۀ سودابه فضایلی، تهران: جیحون.
شیری، افسانه (1387)، خدای آتش در اساطیر ایران و یونان باستان، کتاب ماه هنر، شمارۀ 118، صص 106-115.
عفیفی، رحیم (1383)، اساطیر و فرهنگ ایران در نوشته‌های پهلوی، چ2، تهران: توس.
فتوحی رودمعجنی، محمود (1393)، بلاغت تصویر، چ3، تهران: سخن.
فرنبغ دادگی (1385)، بندهشن، مهردار بهار، چ3، تهران: توس.
مرتضویان، سیدعلی (1377)، پدیدارشناسی شعر، ارغنون، شمارۀ 14، صص 129-146.
مقدادی، بهرام (1378)، فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی، از افلاطون تا عصر حاضر، تهران: فکر روز.
مولوی، جلال‌الدین محمد‌بن‌محمد (1393)، مثنوی معنوی، مقدمه، تحلیل و توضیح محمد استعلامی، ج1، چ10، تهران: سخن.
نجم رازی، عبدالله بن محمد (1352)، مرصاد‌العباد، به اهتمام محمد امین‌ریاحی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
هاوکس، ترنس (1380)، استعاره، ترجمۀ فرزانه طاهری، چ2، تهران: مرکز.
هینلز، جان راسل (1385)، شناخت اساطیر ایران، ترجمه و تألیف باجلان فرخی، چ2، تهران: اساطیر.
یاحقی، محمدجعفر (1386)، فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها در ادبیات فارسی، تهران: فرهنگ معاصر.