برجستگی‌های نقش قافیه در شعر فارسی، از آغاز تا سده‌ی هشتم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری از دانشگاه بوعلی سینا

2 استاد دانشگاه بوعلی سینای همدان

چکیده

قافیه همواره، از ارکان اصلی و کلیدی شعر فارسی بوده است؛ ازهمین‌رو، شاعران زمانی را صرف قافیه‌پردازی کرده‌ و به آن اهمیت زیادی داده‌اند. از سده‌های ابتدایی شعر فارسی تا به امروز، تغییرات زیادی در قافیه‌ها رخ داده است. گونه‌ای از قافیه‌ها را در شعر برخی از شاعران می‌بینیم که تا زمان خاصی وجود داشته و بعد از آن به کار نرفته‌اند؛ قافیه‌های «اماله» و قافیه‌های «دال ذال» ازجمله این قافیه‌ها است. اماله‌کردن واژه‌های قافیه، مختص واژه‌های عربی نبوده و در واژه‌های فارسی نیز بهکار رفته است؛ امّا اغلب این قافیه‌ها عربی هستند که با یاهای مجهول هم‌قافیه شده‌اند. قافیه‌های اماله در دوره‌های نخستین شعر فارسی اندک‌اند؛ امّا در دوره‌های بعد بیشتر می‌شوند. این نوع قافیه‌ها و قافیه‌های «دال ذال» تقریباً تا قرن هشتم به کار رفته‌اند. در قافیه‌های دال ذال، «ذال معجمه» و «ذال عربی» با هم قافیه شده‌اند.در دوره‌های بعد که در تلفّظ این واژه‌های فارسی تحولاتی صورت گرفته و همة ذال‌های معجمه به دال مهمله تغییر یافته‌اند، تلفّظ ذال عربی بر جای مانده است و ما از طریق این نوع قوافی، می‌توانیم به تلفّظ ذال معجمه پی ‌ببریم که شبیه به ذال عربی است یا همان تلفّظ را دارد. مورد دیگر، بررسی دخل و تصرفاتی است که شاعران در واژة قافیه صورت داده‌اند. شاعرانی مانند سنایی، مولوی و سعدی از این لحاظ، نوع‌آوری بیشتری داشته‌اند و مولوی از همه شاخص‌تر است. این مقاله به بررسی موارد مذکور در شعر شاعران فارسی از قرن چهارم تا قرن هشتم می‌پردازد که دورة رشد و تکوین شعر فارسی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Prominences of Rhymes' Role in Persian Poetry from the Beginning to the Eighth century

نویسندگان [English]

  • Tahereh Ghasemi 1
  • ali mohammadi 2
1 Bu ali sina University
2 Bu Ali sina university
چکیده [English]

The rhyme has always been one of the main pillar of Persian poetry. For that matter, poets spend many times to make rhyme and accentuate it. From the initial centuries of Persian poetry to the present time, many changes have been happen in rhymes. Some rhymes in the poems of some poets that have existed for a certain time and have not been used thereafter, “Emaleh” and “Dal-zal” are examples of these rhymes. Making rhymes to “Momal” words are not specify to Arabic words and are also used in Persian terms. But most of these rhymes are Arabic, which are matched with unknown “ya”. “Emaleh” Rhymes in the early periods of Persian poetry are few; but in the following periods they have increased. These Rhymes and “dal-zal” rhymes used until eight centuries. In Dahl-Zal rhymes, "Persian zal" and "Arabic zal" rhyme together. In the following periods, there is some changes in the pronunciation of these Persian words, and all of “mojame-zal” change into “mohmale-dal”. The pronunciation of the “Arabic-zal” remains, and through these types of arguments, we understand that the pronunciation of a “Persian-zal”, is similar to Arabic or has the same pronunciation. Another case is, study of the changes that poets make in the rhymes. Poets such as Sanaie, Molavi and Saadi have been more educated in this regard, and Molavi is one of the most prominent. This article examines these cases in the poetries of Persian poets from the fourth century to the eighth century, which is the period of growth and development of Persian poetry.

کلیدواژه‌ها [English]

  • rhymes
  • Persian Poetry
  • pronunciation of vocabulary
  • rhyme changes