پژوهشی در معنای اصلی کلمۀ «شادُروان»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه پیام نور

چکیده

تحقیق دربارۀ معنای اصلی واژه‌ها یکی از ضروریات پژوهش‌های ادبی و زبانی است. «شادُروان» یکی از واژه‌های بحث‌برانگیزی است که هرچند در متون گذشته بارها به کار رفته است و در فرهنگ‌های لغت، معانی مختلفی برای آن در نظر گرفته شده، هنوز معنای اصلی آن مبهم است و توضیحات راضی‌کننده‌ای دربارۀ آن وجود ندارد. از میان محققان و صاحب‌نظران در پیشینۀ زبان فارسی، امیل بنونیست، محقق فرانسوی، معتقد است که معنای اصلی «شادروان»، سکّو و تخت مخصوص جلوس پادشاهان و بزرگان است و ریشۀ پارتی دارد. در این مقاله ضمن طرح آرای او، شواهدی از کاربرد این کلمه در فرهنگ‌های لغت و متون نظم و نثر فارسی جمع‌آوری و تحلیل شده است. همچنین معنای ترکیب «شیر شادروان» نیز که در فرهنگ‌ها و شرح متون، نقش شیر روی پرده معنی شده، مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Surveying the original meaning of ‘Shadurvan’

نویسنده [English]

  • Maryam Haghi
Payame Noor University
چکیده [English]

Surveying on the main meaning of the vocabularies is one of the essential requirements in the field of the culture and literature."Shadurvan" is one of the controversial words which, even though used in the old texts many times, and has been considered different meanings in dictionaries, but its original meaning is ambiguous and there is not enough explanations about it. Among the researchers and scholars in the Persian language background, Emile Benvenist, a French scholar believes that “Shadurvan” originally means the platform and the throne of the elders and kings, and has been derived from the Parthian language. In this paper, other evidences of the application of this word’s meaning in Persian dictionaries and texts of Persian poetry and prose has been collected and analyzed. Also the meaning of the "the Shadurvan’s lion" that has meant lion on the curtain, has been criticized.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shadurvan
  • the Shadurvan’s lion
  • vocabulary etymology
  • Emile Benvenist
-‌ اصفهانی، جمال‌الدین محمد بن عبدالرزاق (1320)، دیوان، تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، تهران: وزارت فرهنگ و هنر.
- انوری، حسن (1382)، فرهنگ بزرگ سخن، چ2، تهران: سخن.
- بیهقی، ابوالفضل محمد بن حسین (1381)، تاریخ بیهقی، به کوشش خلیل خطیب رهبر، چ8، تهران: مهتاب.
- تبریزی، محمد حسین بن خلف (1357)، برهان قاطع، به اهتمام محمد معین، ج3، تهران: امیر کبیر.
- جبلی، عبدالواسع (1356)،دیوان، تصحیح ذبیح‌الله صفا، چ2، تهران: امیرکبیر.
- حداد عادل، غلام‌علی (1387)، دانشنامۀ جهان اسلام، تهران: بنیاد دایره‌المعارف اسلامی.
- حسن‌دوست، محمد (1393)، فرهنگ ریشه‌شناختی زبان فارسی، ج3، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، گروه نشر آثار.
- خاقانی، بدیل بن علی (1378)، دیوان، تصحیح و تعلیقات ضیاءالدین سجادی، چ6، تهران: زوّار.
- خضرائی، عمادالدین (1387)، پل‌بند شادروان و دشواری‌های مطالعات تاریخی شوشتر، گلستان هنر، شمارۀ 13، پاییز، صص 113-122.
- دهخدا، علی‌اکبر (1377)، لغتنامه، چاپ دوم از دورۀ جدید، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
- سجادی، ضیاء‌الدین (1382)، فرهنگ لغات و تعبیرات دیوان خاقانی، چ2، تهران: زوّار.
- سعدی، مصلح بن عبدالله (1389)، کلیات، به اهتمام محمدعلی فروغی، چ15، تهران: امیرکبیر.
- سلمان، مسعود سعد (1362)، دیوان، تصحیح رشید یاسمی، چ2، تهران: امیرکبیر.
- سنایی غزنوی، مجدود بن آدم (1380)، دیوان، به سعی محمدتقی مدرس رضوی، چ5، تهران: سنایی.
- شعار، جعفر (1370)، گزیدۀ قصاید سعدی، با مقدمۀ حسن انوری، چ2، تهران: علمی.
- عراقی، فخرالدین ]بی‌تا[، دیوان، حواشی و تعلیقات م. درویش، به اهتمام غلامرضا قیصری، تهران: جاویدان.
- عسجدی مروزی، عبدالعزیز بن منصور (1334)، دیوان، به اهتمام و تصحیح طاهری شهاب، تهران: طهوری.
- عمعق بخاری، شهاب‌الدین (1389)، دیوان، تصحیح علی‌رضا شعبانلو، تهران: آزما.
- عنصری بلخی، (1363)، دیوان، به کوشش محمد دبیر سیاقی، چ2، تهران: کتابخانه سنایی.
- فرخی سیستانی، ابوالحسن علی بن جولوغ (1335)، دیوان، به کوشش محمد دبیر سیاقی، تهران: انتشارت حاج محمد حسین اقبال و شرکا.
- فولادی، محمد و فاطمه‌السادات حسینی (1396)، سیر تطوّر تمدّنی و معماری مسجد ایاصوفیه» معرفت، سال 26، شمارۀ 11، پیاپی 242، بهمن، صص 85-94.
-­ قنبری، محمدرضا (1385)، مقدمه بر دیوان معزی، تهران: زوّار.
- کزازی، میرجلال‌الدین (1380)، گزارش دشواری‌های دیوان خاقانی، چ2، تهران: مرکز.
- گرگانی، فخرالدین اسعد (1349)، ویس و رامین، تصحیح ماگالی تودوا و الکساندر گواخاریا، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
- لازار، ژیلبر (1370)، فرهنگ فارسی فرانسه، با همکاری مهدی قوام‌نژاد، تهران: انتشارات شرکت کتاب برای همه.
- ماهیار، عباس (1392)، سحر بیان خاقانی، چ8، کرج: جام گل.
- معزی، محمد بن عبدالملک (1385)، دیوان، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا قنبری، تهران: زوّار.
- معین، محمد (1378)، فرهنگ فارسی، ج2، چ14، تهران: امیرکبیر.
- مکنزی، د. ن. (1373) فرهنگ کوچک زبان پهلوی، ترجمۀ مهشید میرفخرایی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- ناصر خسرو (1373)، دیوان، تهران: نگاه.
- نرشخی، ابوبکر محمد بن جعفر ]بی‌تا[، تاریخ بخارا، ترجمۀ ابونصر احمد بن محمد بن نصر القباوی، تلخیص محمد بن زفر بن عمر، تصحیح مدرس رضوی، تهران: کتاب‌فروشی سنایی.
- نفیسی، علی‌اکبر (ناظم‌الاطبا) (1355)، فرهنگ نفیسی، ج3، تهران: کتاب‌فروشی خیام.
- هیلن براند، رابرت (1380)، معماری اسلامی، شکل، کارکرد و معنی، ترجمۀ باقر آیت‌الله‌زاده شیرازی، تهران: روزنه.
-Benveniste, Emile (1963), Le sense du mot person “shadurvan”, Mélanges d’Orientalisme offerts à Henri Massé a l'occassion de son 75 ème anniversaire, Téhéran: Publications de l'Université de Téhéran, pp 31-37.
-Bosworth, C. E. (1999), The History of al-Tabari, volume 5, translated and annotated, university of New York.
-D. N. MacKenzie (1986), A Concise PAHLAVI DICTIONARY, reprinted with corrections, London: Oxford University Press.
- https://fa.wikipedia.org/wiki