استعاره‌ها و کنایات بدیع، دو خصیصۀ مهم سبکی در غزلیات بیدل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سلماس

2 مدرس دانشگاه آزاد اسلامی واحد سلماس

چکیده

یکی از  عوامل ابهام در شعر  بیدل دهلوی که نقش چشمگیری در نوآوری، تأثیرگذاری  و لذت‌بخشی آن دارد و از ویژگی‌های سبکی بیدل، محسوب می‌شود، روی‌گردانی آگاهانه از ساختارهای کلیشه‌ای و گوش‌آشنا در حوزۀ  معنا و خیال است که به‌ترتیب در استعاره و کنایه نمود بیشتری یافته است. از نظر کارکرد  هنری می‌توان استعاره را در گسترۀ غزل بیدل به دو دستۀ آسان و دشوار تقسیم کرد: یکی استعاره‌هایی با جامع آسان که ابهام زیادی ایجاد نمی‌کنند اما گروه دیگر استعاره‌های هستند که با بسامد بالا نقش اساسی در ابهام و برجستگی کلام بیدل دارند. در  باب کنایه نیز گفتنی است، آن دسته از کنایاتی، غریب و ناآشنا هستند که ریشه در آداب و رسوم، فولکلور و زبان گفتاریِ ایرانی و هندی و بیان  نمادین بیدل دارند و تنها کلید این در، آشنایی با آداب و رسوم و شیوۀ زندگی و خصوصیات زبانیِ این شاعر ساختارشکن است. این مقاله کوشیده است ابتدا با بحثی مختصر،گسترۀ  نوآوری معنایی را مشخص کرده، پس از آن  با ذکر مثال‌هایی دشوار و دیرآشنا،  نحوۀ هنرنمایی  بیدل را تبیین کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Metaphors and Novel Allusions, Two Prominent Stylistic Features in Bidel’s Sonnets

نویسندگان [English]

  • Rajab Tohidian 1
  • Mohammad Akbari Habashi 2
1 Islamic Azad University-Salmas
2 Islamic Azad University- Salmas
چکیده [English]

Consciuos avoidance of stereotypically prevalent structures both in meaning and imagination is one of the salient features of Bidel Dehlavis poetry which extensively enhances his works’ innovation, effectiveness and delightfulness. This ambigious parameter significantly appear in metaphors and allusions. Bidel Dehlavi’s sonnet scope from artistical efficiency could be divided into two forms: Simple and Difficult. The former refers to comprehensively simple metaphors which do no create so much ambiguity, but the latter group comprise widely frequent metaphors which play prominent role in his expression.                                                                      
The second area of ambiguity in Bidel’s works relies in using allusions. It could be claimed that the part of allusions which seem oblique and unaccustomed orginates in customs, traditions, folklore, Iranian and Indian spoken language and Bidel’s symbolic expression. Accordingly, the sole route to get aquintance with his traditions, lookview, lifestyle and verbal features is deconstruction. Thereupon, the present study initially attempts to specify meaning innovation scope and then giving inexpicable and unfamiliar examples determine his artistic adroit and skill.                                      

کلیدواژه‌ها [English]

  • allusion
  • Ambiguity
  • Bidel Dehlavi
  • Sonnet
  • metaphor
- قرآن کریم.
-­ اکبری، محمد (1392)، تفسیر، تغییر و تضاد مفاهیم نمادین در غزلیات شمس، فصلنامۀ ادب و عرفان، سال چهارم، شماره 15، صص 152-171.
- کرمی، محمدرضا (1390)، استعاره در غزل بیدل، چاپ اول، تهران: نشر مرکز.
- بیدل دهلوی، میرزا عبدالقادر (1384)، دیوان (دوجلدی)، تصحیح اکبر بهداروند، چ،1 تهران: نشر سیمای دانش.
-  توحیدیان، رجب (20/2/1395)، اشعار و ابیات ناب تعلیمی و اخلاقی و عرفانی از شعرای سبک‌های شعر فارسی،www.shereiran.ir/site/page/56?userid=484&articleid=263.
- جرجانی، عبدالقاهر (1374)، اسرارالبلاغه، ترجمه جلیل تجلیل، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- چند بهار، لاله‌تیک (1380)، بهار عجم، ج2و3، تصحیح کاظم دزفولیان، چاپ اول، تهران: طلایه.
- حبیب، اسدالله (1393)، واژه‌نامۀ شعر بیدل، به اهتمام سیدمهدی طباطبایی، چاپ اول، تهران: سورۀ مهر.
- دهخدا، علی‌اکبر (1376)، امثال و حکم، ج1، چ9، تهران: امیرکبیر.
- دهخدا، علی‌اکبر(1371)، لغت‌نامه، چ1، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- سلاجقه، پروین (1387)، از این باغ شرقی (نظریه‌های نقد شعر کودک و نوجوان)، چ2، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- سنایی غزنوی (1385)، دیوان،  به اهتمام پرویز بابایی، چ2، تهران: آگاه.
- شمیسا، سیروس (1379)، بیان و معانی، چ5، تهران: فردوس.
- شمیسا، سیروس(1391)، مکتب‌های ادبی، چ2، تهران: قطره.
- ـشمیسا، سیروس (1387)،  فرهنگ اشارات، چاپ اول از ویرایش دوم، تهران: میترا.
- صفوی، کورش (1393)، از زبان‌شناسی به ادبیات (جلد اول: نظم)، چ1، تهران: سورۀ مهر.
- صفوی، کورش(1390)، از زبان‌شناسی به ادبیات (جلد دوم: شعر)،چ3، تهران: سورۀ مهر.
- عرفان، حسن (1387)، کرانه‌ها (شرح فارسی کتاب مختصرالمعانی)، ج3، چ4، قم: مؤسسه انتشارات هجرت.
- فروزانفر، بدیع‌الزمان (1375)، شرح مثنوی شریف، ج3، چ1، تهران: زوار.
-کزازی، میرجلال‌الدین (1372)، بیان (زیباشناسی سخن پارسی)، چ3، تهران: نشر مرکز.
- گرکانی، حاج محمدحسین شمس‌العلما (1377)، ابدع البدایع، به اهتمام حسین جعفری، با مقدمه  جلیل تجلیل،  چ1، تبریز: احرار.
- میرصادقی (ذوالقدر)، میمنت (1376)، واژه‌نامۀ هنر شاعری، چ2، تهران: کتاب مهناز.
- الهاشمی، احمد (1385)، جواهرالبلاغه، ج2، ترجمه و شرح حسن عرفان، چ6،  قم: نشر بلاغت.
- هاوکس، ترنس (1386)، استعاره، ترجمۀ فرزانه طاهری، چ3، تهران: نشر مرکز.