دیالکتیک‌ تشبیه در تاریخ بیهقی

نویسندگان

چکیده

از میان امکانات بلاغی، تشبیه بیشترین کارکرد را در تاریخ بیهقی دارد. تشبیه‌ شگردی است‌ که برای زنده‌ بیان‌ کردن تاریخ با نگرش نقادی در خدمت قلم‌ بیهقی قرار می‌گیرد. در واقع، او برای بیان تفصیلی اندیشه‌های خود، تجسم ‌‌بخشیدن و روشن‌‌ کردن مسئله‌‌ای و مستندکردن و القای آن به مخاطب از تشبیه‌ استفاده می‌کند. کارکرد تشبیه در تاریخ بیهقی، کارکردی دیالکتیکی است. با نگاهی به‌ تشبیهات تاریخ بیهقی می‌توان به درونیات و جهان‌بینی نویسنده پی برد. همچنین اوضاع دربار غزنوی، تکرار تاریخ و در اندک مواردی، فاصله­ معنادار سیاست­ورزی در دربار غزنه با الگوهای پادشاهی، در این اثر دیده می‌شود. بیهقی در سه سطح‌ از تشبیه‌ استفاده می‌کند:

1. تشبیه ساده‌ (جمله­ای) که در آن چیزی به چیزی به‌دلیل وجه ‌مشترکشان مانند‌می‌شود و برای این همانندی از ادات تشبیه‌ استفاده می‌شود.

 2. تشبیه ایجازی (واژگانی) که در آن دو چیز با استفاده از پسوند یا پیشوند به دو شکل ترکیبی و مشتق- که در تاریخ‌ بیهقی بسامد بالایی دارد- به هم مانند می‌شوند. این نوع تشبیه‌ ضمن‌ اینکه غنای واژگان را بیشتر می‌کند، وسعت حوزه معناشناختی و نیز ظرفیت‌ موسیقیایی متن را افزایش می‌دهد.

3. تشبیه گسترده (داستانی)‌، که در آن‌ رخدادهای دربار غزنوی به ماجرایی که در گذشته‌‌ روی داده است، مانند می­شود. بدین‌وسیله‌ بیهقی مسئله‌ای را که در ذهن دارد و نمی‌خواهد در داستان‌ اصلی مطرح‌ کند، در روایت الحاقی به نمایش می‌گذارد. حکایتی که همچون آنتی­تزی در برابر رخداد اصلی (تز) قرار می­گیرد تا حکایتی نانوشته ­(سنتز) را در ذهن خواننده شکل دهد. در این مقاله سعی بر این است‌ تا ضمن تحلیل توصیفی- تحلیلی کارکرد تشبیه در سطوح مختلف تاریخ بیهقی، فلسفه‌ بهره‌برداری همه­جانبه از آن نیز واکاوی‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Dialeqticue of Simile in Bayhaqi's History

چکیده [English]

Simile is a technic for expressing of history dynamically and with critic approach that Bayhaqi benefits of it. He uses from simile for expressing of his thoughts, to make dramatize imagine, to clear of issues, documentation and inspire to readers.

The function of Simile in Bayhaqid history is a dialectic function. Simile is used in three dimensional levels: 1. simple Simile, a comparison between two distinctly different things is explicitly indicated by the word like or as. 2. economy of simile. Usage of them has a great frequency in Bayhaqi's history. This kind of simile meanwhile caused to create words but it creases the rhythmic capacity of the text. 3. Big simile, that a story is compared to another story, that is, a story of qaznavi period is compared to a story in past times; a story from Islamic caliphate or pre- Islamic period.

Bayhaqi usually expresses his mean in this supplemental narration, mean while he made reader to judge about that issue; an anecdote that set up like antithesis against the main story (thesis) in order to form the preliterate story (synthesis) in the mind of reader. This article explains these kind of similes with all of their examples and expresses his aim in usage of similes that shows his world view.

کلیدواژه‌ها [English]

  • simile
  • Dialectic of Simile
  • Dialectic
  • Bayhaqi
  • Main story
  • Narrative accession